بوز ىنگەندەي بوزداعان ارۋ انا - جامالحان قاراباتىر قىزىنىڭ جوقتاۋ جىرلارى
استانا. قازاقپارات - بەلگىلى ايتىسكەر اقىن جامالحان قاراباتىر قىزى 1941-جىلى 29-اقپاندا ق ح ر تارباعاتاي ايماعى ءدوربىلجىن اۋدانىنىڭ جايىر تاۋىندا دۇنيەگە كەلگەن.
1957-جىلى ورتالاۋ مەكتەپتى ءبىتىرىپ، 1962-جىلعا دەيىن مارالسۋ اۋىلدىق مادەنيەت وتاۋىنا جانە مارالسۋ اۋىلدىق باستاۋىش مەكتەپتە جۇمىستا بولعان. 1962-جىلدىڭ سوڭىندا «جوعارى تاپتىڭ بالاسى» دەگەن اتپەن قىزمەتتەن قالدىرىلىپ، تەك 1978-جىلدان باستاپ ايتىس ساحنالارىندا ونەر كورسەتكەن. قازاقستان، تۇركيا قاتارلى شەتەلدەردەگى ايتىس الاماندارىندا دا باق سىناعان. تالاي مارتە باس جۇلدەنى قانجىعالاعان. ول شينجاڭداعى قازاقتاردىڭ ايتىس ونەرىنىڭ كوشىن باستاۋشىلارىنىڭ ءبىرى.
جامالحان قاراباتىر قىزى - تارباعاتاي ايماقتىق كوركەمونەرشىلەر بىرلەستىگىنىڭ جوراسى، ىلە قازاق اۆتونوميالى وبىلىستىق اۋىز ادەبيەتى قوعامىنىڭ قۇرمەتتى ءتوراعاسى. مەملەكەتتىك اۋىز ادەبيەت قوعامىنىڭ، مەملەكەتتىك از ۇلت جازۋشىلارى عىلمي قوعامىنىڭ مۇشەسى، «مەملەكەت دارەجەلى بەيزاتتىق مادەنيەتتىڭ مۇراگەرى». تارباعاتاي ايماقتىق ساياسي ءماسىليحات كەڭەسىنىڭ، ىلە قازاق اۆتونوميالى وبىلىستىق ساياسي ءماسىليحات كەڭەسىنىڭ جوراسى قاتارلى مىندەتتەر وتەگەن.
سونىمەن بىرگە ايتىستكەر اقىن اۋىز ادەبيەتى جانە ونىڭ كەيبىر تۇرلەرىن زەرتتەۋگە دەن قويعان. اتاپ ايتقاندا «ايتىس جانە مەنىڭ ارىپتەستەرىم»، «بەردىحان قانداي اقىن»، «اۋىز ادەبيەتىندەگى ايەلدەردىڭ ورنى»، «كوركەمدىك پەن شەشەندىك»، «جوقتاۋلار نەنى ايتادى»، «ايتىستىڭ مىنەزى»، «بەسىك جىرىنىڭ بەلگىسى»، «اۋىل اۋەندەرى»، «جىر نوسەرى»، «جارتى الەمنىڭ جارىق جۇلدىزدارى»، «اقىندار ايتىسى» (2-توم)، جانە «قازاق قولونەرشىلىگى» سەكىلدى كوپتەگەن سىن-زەرتتەۋ ەڭبەكتەرىنىڭ اۆتورى.
جامالحان قاراباتىر قىزى 2022-جىلى 2-شىلدەدە ءوزىنىڭ تۋعان جەرى ءدوربىلجىن اۋدانىندا 82 جاسىندا دۇنيەدەن ءوتتى.
جامالحاننىڭ اكەسى قاراباتىرمەن ءبىزدىڭ ءۇيىمىز تارباعاتاي ايماعى ءدوربىلجىن اۋدانىنىڭ سارى ەمىل دەيتىن اۋىلىنان ەدىك. سوندىقتان دا ايتىسكەر اقىننىڭ اكەسى مەن مەنىڭ اكەم قيزات دامدەس بولعان ادامدار ەدى. ءبىراق جاقاڭ ءبىزدىڭ بالا كەزىمىزدە ۇزاتىلىپ، باسقا اۋىلعا كەتكەندىكتەن مەن تەك ەسەيە كەلە ول كىسىنى بىلە باستادىم.
انىعىراق ايتقاندا 80-جىلداردان باستاپ بەردىحان اباي ۇلىمەن، جۇماعالي قۇيقاباي ۇلىمەن ايتىستارى جانە ءار جەردە زامانداستارىنا ايتقان ءازىل ولەڭدەرىنە قىزىعىپ، ءۇنتاسپالار مەن ەل اۋىزىنان ەستىگەندەرىمدى جاتتاپ الىپ، توي-تومالاقتاردا ايتىپ ءجۇردىم.
بۇل ۋاقىتتا مەن تام-تۇمداپ ولەڭ جازىپ، ايتىسقا قاتىسىپ، اۋەستەنىپ جۇرگەن كەزىم ەدى. 1986 -جىلى ماۋسىم ايىندا ءدوربىلجىن اۋداندىق 7- كەزەكتى اقىندار ايتىسىنا مەن تۇڭعىش رەت جاس اقىندار قاتارىندا قاتىستىم. وسى جولى جامالحان اپامىزبەن تانىسىپ، ءوزىمنىڭ ونەرگە دەگەن قۇشتارلىعىمدى جەتكىزدىم. ول كىسى دە ىستىق ىقىلاسپەن قابىلداپ، قۋانا قۇپتادى. سول كۇنى كەشتە ايتىسقا تۇڭعىش قاتىناسىپ وتىرعان بىرنەشەۋىمىزدى ۇيىنە شاقىرىپ، وڭاشا ايتىستىرىپ، جازعان ولەڭدەرىمىزدى دە ايتقىزدى.
سوڭىندا مەنىڭ «تەڭسىز ءبولىس» اتتى ءازىل ولەڭىمە جاقسى باعا بەرىپ، ەرتەسى ايتىس پەن بىرگە تەرمە بايقاۋىنا قاتىناستىردى. تۇڭعىش قاتىناسقان بۇل ونەر بايقاۋىندا ايتىستا 2-شى، تەرمە ايتۋدان 1-ورىندى ەنشىلەپ، اۋىلىما قۋانىشپەن ورالدىم. وسىلايشا مەنىڭ العاشقى قادامىما ۇستازدىق اقجارما تىلەگىن بىلدىرگەن جامالحان قاراباتىر قىزى ەدى. وسى تانىستىقتىڭ سوڭى جالعاسا كەلىپ، مەن 1995 -جىلى اۋداندىق مادەنيەت ۇيىنە ديرەكتور بولىپ بارعاندا ول كىسى مادەنيەت ۇيىندە قىزمەتكەر ەكەن. سونىمەن 20 جىلداي قىزمەتتەس بولىپ بىرگە جۇمىس ىستەدىك.
جاقاڭمەن (جۇرت ول كىسىنى وسىلاي اتايتىن - اۆت.) ۇستاز-شاكىرت بولىپ ايتىس ساپارلارىندا، توي-تومالاقتاردا ۇنەمى بىرگە ءجۇرىپ، تانىمال تۇلعانىڭ ءومىر جولى مەن ونەر جولىنا كۋا بولدىم. كورگەن ۇلگىمدە، العان اسەرىمدە كوپ بولدى. بۇل مەنىڭ كوكىرەگىمدەگى ەڭ ءبىر اسىل قازىنا دەپ ەسەپتەيمىن.
2006 -جىلى جامالحان قاراباتىر قىزى ولكەدەن بەرى قاراي اتسالىسقان كولەمدى شىعارماشىلىق كەشىن وتكىزدى. زەرتتەۋ جينالىسىنا قاتىسۋشىلار جاقاڭ تۋرالى ءارتۇرلى تاقىرىپتا ماقالالار جازىپ جاريالاپ جاتتى. مەن دە ۇستازىمنىڭ ەل بىلە بەرمەيتىن جوقتاۋ جىرلارى جايلى جازعىم كەلدى. سەبەبى ول كىسىنىڭ جوقتاۋ جىرلارىنىڭ ءبىرتالايىن ەسىمدە ساقتاپ العان ەدىم.
1987-جىلى قىركۇيەك ايى، مەن ءوزىم تۋىلىپ وسكەن سارى ەمىل اۋىلىنىڭ ورتالىق مەكتەبىندە مۇعالىم بولىپ جۇرگەن كەزىم. ءبىر كۇنى ءدارىسىمدى اياقتاتىپ ساباققانادان شىعىپ تۇرسام، بىرنەشە ۇلكەن مۇعالىمدەر جينالىپ ءبىر جاققا باراتىن ىڭعاي تانىتىپ تۇر ەكەن. قاستارىنا كەلىپ، قايدا بارعالى تۇرسىزدار دەپ سۇراپ ەدىم، «ەركىننىڭ (جاقاڭنىڭ جالعىز باۋىرى) ۇيىنە جامالحان اقىن كەلىپتى، انەۋكۇنگى قايتىس بولعان باقىتقان دەگەن ءسىڭلىسىن جوقتاپ وتىر ەكەن. سول كىسىگە كوڭىل ايتىپ بەت كورىسىپ شىعايىق»، دەپ تۇرمىز دەدى. وندا مەندە بىرگە بارىپ شىعايىن دەپ ەرە جونەلدىم.
ءبىز بارعان كەزدە ءولىمنىڭ شىققانىنا ءبىراز كۇن بولعان كورىنەدى، كەلىمدى-كەتىمدى ادامدار كوپ ەمەس ەكەن. ءبىز ەسىكتەن كىرە توردە وتىرعان جاقاڭ كادىمگى جوقتاۋدىڭ ورتاشا اۋەنىنە سالىپ قويابەردى. اتتەڭ مەنىمەن بىرگە كەلگەن ۇستازدار توقتاۋ سوزدەرىن توپەلەمەي-اق، جاقاڭنىڭ جوقتاۋىن تىڭداۋى كەرەك ەدى. مەن جاقاڭنىڭ جىرىنا قۇلاق ءتۇردىم. سوندا جاقاڭ ىركىلمەستەن بىلاي دەپ توگىپ وتىر ەكەن:
اينالاما قارايمىن،
جالعىزدا نەگە جارايمىن.
اينالاما قاراسام،
قايعىسىن كورەم تالايدىڭ.
جوعارعىعا قاراسام،
ءوزىمدى قور سانايمىن،
تومەنگىگە قاراسام،
شۇكىرلىككە بالايمىن.
ايناعا بىرگە قاراسقان،
شاشىمدى بىرگە تاراسقان.
جارقىلداپ جۇرگەن كۇنىڭنىڭ،
ەلەسىن قايدان تابايىن...
امال نەشىك بۇدان ارعىسىن اقىلگوي ۇستازدارىمنىڭ جارىسا ايتقان توقتاۋلارى ەستىرتپەي-اق قويدى. جاقاڭدا كوپ سوزعان جوق، جوقتاۋىن توقتاتىپ، كەلگەن كىسىلەرمەن بەت كورىسىپ جاتتى. مەندە ۇستازدارىمنىڭ سوڭىنان امان-سالەم جاساسىپ، كەلتەلەپ كوڭىل ايتتىم. الايدا، جاڭاعى جاقاڭ ايتقان ەكى اۋىز جوقتاۋ ماعان قاتتى اسەر ەتىپ، جادىمدا جاتتالىپ قالا بەردى. وسىدان باستاپ جاقاڭنىڭ جوقتاۋ جىرىنا ءتانتى بولىپ، جالعاستى جيناۋعا كىرىستىم.
ءيا، ءتاڭىر جاقاڭداي دارا تۇلعانىڭ تاعدىرىنا باق پەن سوردى قاتار سىيلادى. وسىنىڭ بارىندە جاقاڭ قابىرعاسىن قايىستىرعان اۋىر قايعىعا، جانىنان جانارتاۋداي قوپارىلىس جاساپ تۋعان جوقتاۋ جىرلارىنان مەدەت تاۋىپ وتىرعان سەكىلدى.
ءبىر جوقتاۋىندا ءوزى ايتقانداي:
«قايعىعا تولى بۇل كەۋدە،
مۇڭىمدى ايتام بىلگەنگە.
قايعىسى بارما دەيدى-اۋ ەل،
جىلتىراپ سىرتىم جۇرگەنگە، - دەگەن ەدى.
ەندى ايتىسكەر اقىننىڭ باسىنان وتكەن اۋىر كۇندەردەگى جوقتاۋ جىرلارىنا نازار اۋدارايىق:
اقىننىڭ ايگۇل اتتى قىزى كىشكەنتايىنان اقىلدى دا، زەرەك بولىپ، سۇيكىمدى قىلىقتارىمەن كورگەن ەلدىڭ تاڭدايىن قاقتىرىپ، ءوزىنىڭ كوڭىلىندە دە «وسى بالام ءتىرى جۇرسە ءبىر جەردەن شىعار» دەپ ۇكىلى ءۇمىت ارتىپ جۇرگەندە، ويلاماعان جەردەن ءبىر-اق كۇن اۋىرىپ كوزىنەن عايىپ بولادى. اقىن وسى تۇستا ماڭدايعا باسقان بالاۋسا ءۇمىتىنىڭ مەزگىلسىز سولعان گۇلىنە اۋىر قاسىرەتتەنىپ وتىرىپ:
بوقشاڭ ءبىر قالدى-اۋ اسىلىپ،
بەس تاسىڭ قالدى شاشىلىپ.
تالانتىڭ ەرتە جەتەلەپ،
كەتتىڭبە قارعام اسىعىپ.
وتباسىنداعى ويناعىم،
ءسۇت بەتىندەگى قايماعىم.
قايعىعا كەتتى-اۋ الماسىپ،
كۇندەگى سالعان سايرانىڭ... - دەپ اۋىر وكىنىش بىلدىرەدى. وسى ەكى اۋىز جوقتاۋدىڭ وزىندە-اق مەكتەپ تابالدىرىعىن ەندى عانا اتتاعان ءسابيىنىڭ يەسىز، ءىلۋلى قالعان بوقشاسى مەن شاشىلىپ قالعان بەس تاسى ارقىلى وتباسىن بازار ەتىپ، تومپاڭداپ جۇرگەن سۇيكىمدى ءسابي وبىرازىن كوز الدىڭىزعا ەلەستەتەدى. سودان ەرىكسىز جۇيكەڭدى بوساتىپ جۇرەگىڭنەن جىلاتادى. ەندى ءبىر جاعىنان «تالانتتىڭ ەرتە جەتەلەپ كەتتىمە، دەپ رومانتيكالىق وي ۇشتاپ، ءسابيىنىڭ بولەكشە بەينەسىن قيالىنا قانات ەتىپ، عايىپتان جاۋاپ ىزدەيدى...
جاقاڭنىڭ قۇداي قوسقان قوساعى سەنباي ءاپيشا ۇلى تەكتى اۋلەتتەن تاراعان، جوعارى ءبىلىمدى اعارتۋشى بولعان ادام. وكىنىشكە وراي دەنساۋلىق جاعدايىمەن ءبىرتالاي جىل ءبىر اياق، ءبىر قولىنان جانسىزدانىپ اۋىرۋ توسەگىندە جاتىپ قالادى. جاقاڭ قانشا داۋالاتىپ، دەرتىنە شيپا ىزدەسەدە ءونىمى بولماي، اقىرى 1989-جىلى ناۋرىز ايىندا، 49 جاسىندا دۇنيە سالادى. ومىردەگى سۇيەنىشى، قارا ورداسىنىڭ باسقالقاسى بولعان جۇبايىنىڭ تىم ەرتە كەلگەن قازاسىنا كۇڭىرەنە كۇيزەلىس ءبىلدىرىپ ەگىلە جوقتايدى:
اۋىرعا توزگەن سابىرلىم،
اقىلعا تۇرعان قادىرلىم.
قايعىڭدا قالىپ ارتتاعى،
قارالى شاپان جامىلدىم.
باسقالقام قايران ارىسىم،
كىرلەتپەي وتكەن نامىسىن.
جاساۋىڭ كەرەك ەدى عوي،
بالالارىڭنىڭ باعى ءۇشىن.
ءازىلىڭدى ايتساڭ كەلىسكەن،
ەزۋدەن ەنشى بولىسكەن.
قادىرلى قايران قۇربىڭدى،
الدىرىپ قايتتىم ورىستەن.
شىعالماي ورگە كەمىستەن،
تاپپادىڭ تىرەك ەڭىستەن.
ءپانيدىڭ تارتتىڭ ازابىن،
ورىنىڭ ءبىر بولسىن بەيىشتەن..،- دەپ بالالارىنىڭ قورمال اكەسى، وزىمەن بىرگە ءومىردىڭ سوقپاق جولدارىندا تۇرمىستىڭ جۇگىن بىرگە ارقالاسقان، اينالاسىنا سيلى، كوكىرەگى كەڭ سارايداي سابىرلى دا، ءتوزىمدى ادال جارىنىڭ نە بارى 49 جاستا ومىردەن ەرتە وزعانىن ەزىلە جىرعا قوسىپ، جول ورتادا جالعىز قالعانداي كۇي كەشەدى...
ۋاقىت كوشى بارىندە توعاناعىنا سيدىرىپ وتە بەردى، ەر مىنەز ادۋىن اقىن قالعان ۇرپاقتارىنا اماندىق تىلەپ، اۋىر قايعىدان ەندى عانا سەرپىلە بەرگەندە، قاتال تاعدىردىڭ راحىمسىز شەڭگەلى ونىڭ باۋىر ەتىنىڭ تاعى ءبىر بولشەگىن ءبولىپ كەتتى. مىنە بۇل جەتى جاسىنان باستاپ جارىمجاندىق جارتىلاتقان 24 جاستاعى جارقىن دەگەن ۇلىنىڭ قىرشىنداي ومىردەن ءوتۋى ەدى. شەرىك عاسىر عۇمىرىن، اۋىرۋ ازابىمەن كوڭىل سىندىرىپ وتكەن بالاسىنىڭ قىرشىن عۇمىرىنا كوكىرەگى قارس ايىرىلعان اقىن:
شەرتىپ ءبىر اسىق اتپادىڭ،
شىرەنىپ تىزگىن تارتپادىڭ.
ۇمىتپەن كەلىپ ومىرگە،
ارقالاپ ارمان اتتاندىڭ.
قاقپالاپ دوپتا تەپپەدىڭ،
قاسىڭا نوكەر ەرتپەدىڭ،
اناڭدى كەتتى-اۋ مەڭدەتىپ،
مەزگىلسىز سولعان كوكتەمىڭ.
قايتەيىن قايران جارقىنىم،
قاپاستا كەتكەن التىنىم.
اشىلماي كەتتى-اۋ ءبىر گۇلىڭ،
ءومىردىڭ كورىپ سالقىنىن... - دەپ اششى كۇيىكپەن بوزدايدى ارۋ انا.
ادام ومىرىندە شەرىك عاسىردى بالالىق شاق جانە جاستىق شاق دەپ ەكى بەلەسكە بولەتىنى بارىمىزگە بەلگىلى عوي. اقىن وسى ەكى ءداۋىردى جوقتاۋ جىرىنىڭ العاشقى شۋماعىنا-اق قاپىسىز سيدىرىپ، عاجايىپ شەبەرلىك تانىتادى. ايتار بولساق، «شەرتىپ ءبىر اسىق اتپادىڭ» دەپ بالالىق شاقتىڭ قىزىققا تولى بازارىنا بارا الماعانىن ايتسا، «شىرەنىپ تىزگىن تارتپادىڭ» دەپ جالىندى جاستىق شاعىنىڭ ءشارباتىنان تاتا الماي ارماندا وتكەنىن ات قۇلاعىمەن وينايتىن كوشپەلى ءومىردىڭ كارتيناسىمەن ەلەستەتەدى...
قاراباتىر شاڭىراعىنان توعىز ۇل تۋىلسادا بارىندە ەرتەلى-كەش جەر انانىڭ بەسىگى جورگەكتەپ كەتكەن. سودان ارەڭ ءتىرى قالعان ەركىندى اكە-شەشەسى جانە جاقاڭ باستاعان اپەكەلەرى ارتىمىزدان ەرگەن جالعىز باۋىرىمىز، قارا شاڭىراقتىڭ يەسى دەپ قاتتى ەركەلەتىپ وسىرەدى. وكىنىشكە وراي ەركىنى ەرجەتىپ، ەندى عانا ءۇيلى-باراندى بولعان كەزدە اكە-شەشەسى ارت-ارتىنان دۇنيە سالادى. جات اۋىلدا جۇرسە دە كوڭىلىنە مەدەۋ، ومىرىنە تياناق بولىپ تۇراتىن اكە-شەشەنىڭ قايعىسى جاقاڭا وسال سوققان جوق. بوتاداي بوزداپ جوقتاۋ ايتتى:
تورعىن مەن تورقا كيگىزگەن،
جورعا مەن جۇيىرىك مىنگىزگەن.
قورمالىم قايدان تابىلار،
كولەڭكە سايمەن جۇرگىزگەن.
مەيىرىمدى قايران اناشىم،
جالعاعان جەگجات اراسىن.
الەمدى التى اينالسام،
تابىلماس سەندەي پاناسىن.
توركىنگە كەلسەم تورلەدىم،
ارمانعا قۇلاش سەرمەدىم.
ايرىلىپ اسقار بەلىمنەن،
ايدىنىم كەۋىپ شولدەدىم، - دەپ اسقار بەل اكەسىنەن، ايدىن كول اناسىنان ارت-ارتىنان ايىرىلعاندا ىشتەگى وكىنىشىن، وكسىگىن، كۇيىپ تۇرعان كەۋدەسىن جالبىز جىرىمەن ەمدەپ، شاڭىراققا يە بولىپ قالعان جالعىز باۋىرىن مەدەۋ كورىپ، سوعان عۇمىر تىلەپ سابىرعا كوشكەن.
ءيا قاتال تاعدىر جارلى مەن جالعىزىڭا، اسىلىڭ مەن اياۋلىڭا قاراسىنبا، اكە-شەشەسىنىڭ قازاسىنان ەندى عانا سەرگىپ، كوڭىلىنىڭ بۇلتىنان ارىلا بەرگەندە، كوپ كورگەندەي جالعىز باۋىرى ەركىنگە دە ايىقباس اۋىرۋدان بۇعالىق ءتۇسىپ، بەس بالاسى مەن اسىل جارىن ارتىنا قالدىرىپ، قىرىقتى قىرقالاعان شاعىندا اجالدىڭ قۇرىعى الىپ جونەلە بەرەدى. سوندا ارتىنان ەرگەن جالعىز باۋىرىنىڭ مەزگىلسىز قازاسىنا جانى ءمۇجىلىپ، جۇرەگى ەزىلىپ، كۇيىكتەن كۇڭىرەنگەن جاقاڭ باسىنا تۇسكەن اۋىر قايعىنى تاعىدا بوز ىنگەندەي بوزداعان جوقتاۋ جىرىمەن قارىسى الادى. ال كورەيىك نە دەدى ەكەن ارۋ انا:
ەركىنىم قايران ەركىنىم،
ىزدەپ ءبىر كەلەر توركىنىم.
كوڭىلگە شوككەن قايعىمدى،
كىمدەرگە ايتىپ سەرپىدم.
قايعىلى قارا شاڭىراق،
قالدىڭ-اۋ تاعى اڭىراپ.
ارتىڭدا قالدى-اۋ بەيباعىڭ،
قوزى مەن قويداي ماڭىراپ.
جالعىزدا وسكەن شىنارىم،
بىلمەدىم ەرتە سىنارىن.
ۇلى ءبىر تاۋدىڭ توسىنە،
ۇياسىن باسقان ۇلارىم.
ۇلارىم كەتىپ ۇزاققا،
قالدىردى-اۋ ارتقا تۇمانىن.
ايتادى جۇرتىم توقتا دەپ،
قايعىسىز پەندە جوقپا دەپ.
مەن جىلاماي كىم جىلار،
قويعان سوڭ ءتاڭىر جوقتا دەپ...
وسىلاي جالعاسا بەرگەن سۇڭعىلا وي، سۇلۋ جىر مونشاعى ەستىگەن جۇرتتىڭ تۇلا بويىن شىمىرلاتىپ، ەت جۇرەگىن ەلجىرەتىپ، قوس جانارىڭنان پارلاعان جاسقا ەرىكسىز تىزگىن بەرەسىڭ. بۇندا اقىن كەشە عانا جات-جۇرتتىق بولىپ اتتانعان توركىنىنىڭ قارا شاڭىراعىن ساي-سالاسىنان بال بۇلاقتار جامىراي اققان، قاپتالى نۋ ورمان مەن ميۋاعا تولى، قويناۋىنان قوڭىر اڭدار اسىر سالعان، ۇشار باسى اق بۇلتتار مەن بۇركەلىپ جاتاتىن زاڭعار تاۋعا تەڭەسە، ال ءبىر شاڭىراقتا سەتەر بوپ وسكەن جالعىز باۋىرىن، سول قاسيەتتى تاۋدىڭ شۇرايلى توسىندە جاسايتىن ۇلار سىندى قاسيەتتى قۇسقا تەڭەيدى. بۇل تەڭەۋلەر لوگيكالىق جاقتان تاماشا ۇيلەسىم تاپسا، ال ۇندەستىك جاقتاندا سۇلۋ ايشىق تاۋىپ، جوقتاۋ جىرىنىڭ مانەرىن اسىرىپ تۇرعانى ويلى وقىرمانعا تۇسىنىكتى بولار.
تۋىس-تۋعان كوپ بولعانىمەن ءار قايسىسىنىڭ ءوز ورىنى بار عوي، اقىن بىردە قازاق ەلىندە تۋىسشىلاۋ ساپارىندا جۇرگەندە، شينجاڭ تيانشان كينو ستۋدياسىنىڭ كاسىبي مامانى، كورنەكتى كينو اكتەرى، جاقىن نەمەرە باۋىرى قالەلبەك ەربولات ۇلىنىڭ قازاسىن ەستىپ، ساپارىن كەلتەلەپ، شۇعىل اۋىلعا ورالىپ، باۋىرىنىڭ ورىنىنا بارادى. جانىنداي جاقسى كورىپ، ىشتەي ماقتانىش ەتىپ، مەدەۋعىپ جۇرەتىن تەتەلەس باۋىرىن سوڭعى ساتتە كورىپ قالماعانىنا ورىنى تولماس وپىق جەپ، بىلاي دەپ جوقتاۋ ايتادى:
كونەدەن قالعان سارقىنىم،
كومەستە جاتقان التىنىم.
تەرەڭگە باتىپ سەن كەتتىڭ،
بەتىندە قالىپ قالقىدىم.
اسقاردان اققان تۇنىعىم،
اسىلدان قالعان سىنىعىم.
مەيىرىمسىز قاتال سۇم تاعدىر،
سالماعان كىمگە قۇرىعىن.
بۇزىلماي كەتكەن قايماعىم،
بۇلعانباي كەتكەن قاينارىم.
اينالىپ بارار ءورىسىم،
الىستا تۇرعان ايبارىم..، - دەپ باۋىرى قالەلبەكتىڭ تۋىسقا باۋىرمال، دوسقا ادال، ءجايساڭ مىنەزدى اق جارقىن ازامات ەكەنىن جوقتاۋ جىرىنا ءسىڭىرىپ، وبىرازدى وي، شەشەن تىلمەن بەينەلەيدى...
2000-جىلى مەنىڭ اياۋلى انام ومىردەن وزىپ، باسىما اۋىر كۇن ءتۇسىپ، قايعىدان قابىرعام قايىسىپ وتىرعان كەزدە جاقاڭ كەلىپ، قايعىما ورتاقتاسىپ جوقتاۋ جىرلارىمەن، كوڭىلىمە مەدەۋ بەرىپ كەتكەنى ەسىمدە. الايدا اۋىر قايعى ۇستىندە ول كىسىنىڭ ايتقان جىرلارىنىڭ كوبىن جاتتاي الماي قالدىم، تەك مىنا شۋماقتارى عانا ەسىمدە قالىپتى:
«توسكەيدەن اققان بۇلاعىڭ،
توبەڭنەن جانعان شىراعىڭ.
شىراعىڭ ءسونىپ قاپىدا،
تاۋسىلىپ تۇر-اۋ شىدامىڭ.
قالجىراساڭ قۋاتىڭ،
زار جىلاساڭ سۋاتىڭ،
اق سۇتىمەنەن اناڭنىڭ،
اسىلدا بولعان مۇراتىڭ.
قاتەڭدى جۋىپ كەشىرگەن،
قارا تەر بولىپ وسىرگەن.
ايالاپ باققان جان اناڭ،
قايتىپ ءبىر كەتسىن ەسىڭنەن.
يماندى بولسىن جان اناڭ،
سەن ءۇشىن بولعان ساداعاڭ.
ساپارعا شىقساڭ الىستاپ،
جولىڭا ۇزاق قاراعان... - وسىلاي شۇبىرتىپ ءبىرتالاي جىر ايتقان ەدى قايران جاقاڭ.
2007-جىلى مەنىڭ كەنجە باۋىرىم 32 جاسىندا قايتىس بولدى، مەزگىلسىز كەلگەن باۋىردىڭ قازاسى كىمگە بولسادا جەڭىل تيمەسى بەلگىلى عوي. سونداي ءبىر اۋىرلاپ وتىرعان كەزدە جاقاڭ دا كەلىپ اقىلىن ايتىپ، جوقتاۋ جىرىمەن كۇيرەپ تۇرعان كوڭىلىمە مەدەۋ بەرگەن ەدى. سونداعى جىرىنىڭ بىرنەشە شۋماعى بىلاي باستالادى:
«ەگىزدە بولساڭ بىرەۋىڭ،
ەڭىسكە تۇسسەڭ تىرەۋىڭ.
تىرەۋىڭ سىنىپ مەزگىلسىز،
ەزىلىپ تۇر-اۋ جۇرەگىڭ.
اعالىق ەتسەڭ كەلىسكەن،
اۋىرىن جۇكتىڭ بولىسكەن.
ارتىڭنان ەرگەن ءىنىڭدى،
الدىرىپ قايتتىڭ ورىستەن.
تاي-قۇلىنداي تەبىسكەن،
تالاسىپ ەمشەك ەمىسكەن.
باۋىرىڭ قايدان تابىلار،
بال مەنەن ۋ دى تەڭ ىشكەن.
شارشاپ ءبىر كەلسەڭ تىنىسىڭ،
شالقىپ ءبىر جۇرسەڭ ىرىسىڭ.
تىنىسىڭنان ايىرىلىپ،
قوڭقىلداپ تۇر-اۋ قۋ ءىشىڭ.
وسىلاي كەتە بەرەتىن جوقتاۋ جىرلارىنا وي جۇگىرتەر بولساڭ اقىننىڭ ارزان ۇيقاس، سىلدىر سوزگە بوي ۇرماي، نە ايتسادا ومىردەن قارماپ، ءداستۇردى قاۋزاپ، ارۋاق پەن ءتىرىنىڭ ورتاسىن قاپىسىز جالعاپ ايتاتىن عاجايىپ جىرىنا ەرىكسىز تاڭداي قاعىپ، تاڭداناسىڭدا، ءتاڭىردىڭ جاراتىلىسىنا سىيلاعان داڭعايىر دارىنىنا ءدان ريزا بولاسىڭ.
اۆتورى: كادىرحان قيزات ۇلى
كادىرحان قيزات ۇلى - 1963-جىلى قىتايدىڭ تارباعاتاي ايماعى، ءدوربىلجىن اۋدانىنىڭ مايلى دەگەن تاۋىندا تۋعان. قىتايداعى مادەنيەت سالاسىندا ۇزاق جىلدار قىزمەت ەتىپ، سول ەلدەگى قانداستاردىڭ ونەرىنىڭ وركەندەۋىنە وزىنشە ۇلەس قوسقان تۇلعانىڭ ءبىرى. ول كۇيشىلىك، قيسساگەرلىك، اقىندىق، ايتىسكەرلىك، انشىلىك قاتارلى ءارتۇرلى ونەردى بويىنا سىڭىرگەن، سەگىز قىرلى ءبىر سىرلى ازامات. 2016 -جىلى اتاجۇرتقا ات باسىن بۇرعان. قازىرگى ۋاقىتتا اقمولا وبلىسى، قوسشى قالاسىندا تۇرىپ جاتىر.
