بەس جىلداعى بەتبۇرىستار: عىلىمعا بولگەن قاراجات ءوزىن اقتاپ جاتىر ما
استانا. KAZINFORM - عىلىم مەن ءبىلىم سالاسىندا جاعىمدى دەۋگە تۇرارلىق وزگەرىستەردىڭ باستالعان كەزەڭى 2019 -جىلعا ءدوپ كەلەدى. سول جىلى قازاق مەكتەبىنە «الىپپە» قايتا ورالىپ، «ءۇش تۇعىرلى ءتىل» تۇجىرىمداماسى بالانىڭ جاس ەرەكشەلىگىنە ساي وزگەرتىلدى. پەداگوگتىڭ مارتەبەسى زاڭمەن بەلگىلەنىپ، مۇعالىمدەردىڭ ايلىعى ءىس جۇزىندە وسە باستادى. قازىر جوعارى ءبىلىم مەن عىلىم بولەك مينيسترلىككە، مەكتەپ پەن بالاباقشالار باسقا مينيسترلىككە قارايدى. وسىنداي ەلەۋلى تەندەنتسيالارمەن باستالعان رەفورمالار كەيىنگى بەس جىلدا ەلدەگى عىلىم سالاسىنىڭ دامۋىنا قالاي سەرپىن بەرگەنىن شولىپ شىقتىق.
عىلىمعا بولەتىن قاراجات قانشالىقتى كوبەيدى؟
بىلتىر عىلىمي- زەرتتەۋ جانە تاجىريبەلىك- كونسترۋكتورلىق جۇمىستارعا بيۋدجەتتەن 172,6 ميلليارد تەڭگە بولىنگەن ەكەن. ۇلتتىق ستاتيستيكا بيۋروسىنىڭ مالىمەتى بويىنشا، 2023 -جىلى ەلدىڭ جالپى ىشكى ءونىمىنىڭ كولەمى 120 تريلليون 561,1 ميلليارد تەڭگە بولعان، ياعني مەملەكەت عىلىمي جوبالارعا جالپى ىشكى ءونىمنىڭ 0,14 پايىزىن بولگەن بولىپ وتىر. جالپى بۇل كورسەتكىش كەيىنگى 5 جىلدا ايتارلىقتاي جاقساردى دەۋگە كەلمەيدى. 2019، 2022 -جىلدارى عىلىمي جوبالارعا بولىنگەن قاراجات كولەمى ج ءى ءو-نىڭ 0,12 پايىزىنا تەڭ بولسا، 2020، 2021، 2023 -جىلدارى 0,12 پايىزىنا تەڭ بولعان. ءبىراق بۇل جەردە عىلىمعا بولىنگەن قاراجات سوماسىنىڭ ۇدايى ارتىپ كەلە جاتقانىن دا ايتۋىمىز كەرەك:
2019 -جىلى 82,3 ميلليارد تەڭگە
2020 -جىلى 89 ميلليارد تەڭگە
2021 -جىلى 109,3 ميلليارد تەڭگە
2022 -جىلى 122 ميلليارد تەڭگە
2023 -جىلى 172,6 ميلليارد تەڭگە جۇمسالعان.
عىلىم جانە جوعارى ءبىلىم مينيسترلىگىندەگىلەر 7 جىلدىق تۇجىرىمداما بويىنشا، 2029 -جىلعا قاراي عىلىمعا جۇمسالعان قارجىنىڭ كولەمىن جالپى ىشكى ءونىمنىڭ 1 پايىزىنا كەزەڭ-كەزەڭمەن جەتكىزۋ كوزدەلگەنىن ايتادى. ۇكىمەتتىڭ كەڭەيتىلگەن وتىرىسىندا پرەزيدەنت قاسىم- جومارت توقايەۆ ەلدىڭ جالپى ىشكى ءونىمىن 2029 -جىلى 450 ميلليارد دوللارعا جەتكىزۋدى تاپسىرعان بولاتىن. قازىرگى ۆاليۋتا باعامىمەن ەسەپتەسەك، 2029 -جىلعا قاراي عىلىمعا بيۋدجەتتەن بولىنەتىن قارجى كولەمى 2,1 تريلليون تەڭگەنىڭ كولەمىندە بولۋعا ءتيىس.
عىلىمي اتاققا قانشا ۇستەمەاقى تولەنەدى؟
2024 -جىلدىڭ 6-مامىرىندا «عىلىم تۋرالى»، «ءبىلىم تۋرالى» زاڭدارعا تۇزەتۋلەر ەنگىزىلىپ، جوعارى وقۋ ورىندارى مەن عىلىمي ۇيىمداردا جۇمىس ىستەيتىن عالىمداردىڭ عىلىمي اتاقتارىنا تولەنەتىن قوسىمشا تولەمدەردىڭ مولشەرى 25، 42 جانە 50 ايلىق ەسەپتىك كورسەتكىشكە دەيىن ارتتىرىلدى. بۇل، ناقتىراق ايتقاندا، بىلاي:
عىلىمي- زەرتتەۋ جۇمىستارىمەن اينالىساتىن PhD دارەجەسى مەن بەيىنى بويىنشا دوكتور اتاعى بار عالىمعا ايلىعىنا قوسىمشا ۇستەمەاقى رەتىندە 17 ا ە ك (2024 -جىلعى كورسەتكىش بويىنشا 62764 تەڭگە دەگەن ءسوز) تولەنەدى.
ال PhD دارەجەسى جانە قاۋىمداستىرىلعان پروفەسسور (دوتسەنت) عىلىمي اتاعى بار؛ بەيىنى بويىنشا دوكتور دارەجەسى مەن قاۋىمداستىرىلعان پروفەسسور (دوتسەنت) عىلىمي اتاعى بار عالىمعا 25 ا ە ك (92 300 تەڭگە) ۇستەمەاقى بەرىلەدى.
عىلىم دوكتورى دارەجەسى مەن دوتسەنت اتاعى بار عالىمعا 42 ا ە ك (155064 تەڭگە) ۇستەمەاقى تولەنەدى.
سونداي-اق، PhD دارەجەسى مەن پروفەسسور اتاعى بار، بەيىنى بويىنشا دوكتور دارەجەسى مەن پروفەسسور اتاعى بار، عىلىم كانديداتى دارەجەسى مەن پروفەسسور اتاعى بار، عىلىم دوكتورى دارەجەسى مەن پروفەسسور اتاعى بار عالىمدارعا ءۇشىن ايلىق ەسەپتىك كورسەتكىشتىڭ 50 ا ە ك (184600 تەڭگە) ۇستەمەاقى بەلگىلەنەدى.
نەشە ونەرتابىس حالىقارالىق پاتەنت الدى؟
«ستاتيستيكادا ەلدىڭ ونەرتاپقىشتىق بەلسەندىلىك كوەففيتسيەنتى پاتەنتتەۋ ۆەدومستۆوسىنا بەرىلگەن وتىنىمدەردىڭ 1 ميلليون ادامعا شاققانداعى سانى ارقىلى ايقىندالادى»، - دەپ جازىلعان مينيسترلىكتىڭ تۇسىندىرمەسىندە.
ۇلتتىق زياتكەرلىك مەنشىك ينستيتۋتىنىڭ مالىمەتى بويىنشا، بۇل كوەففيتسيەنت 2021 -جىلى - 41,28، 2022 -جىلى - 42,39، 2023 -جىلى - 45,77 بولعان.
«ۇلتتىق زياتكەرلىك مەنشىك ينستيتۋتىنىڭ جىلدىق ەسەبىنە سايكەس، Patent Cooperation Treaty ءتارتىبى بويىنشا حالىقارالىق پاتەنتكە 2021 -جىلى 31 ءوتىنىم، 2022 -جىلى - 24 ءوتىنىم، 2023 -جىلى - 26 ءوتىنىم بەرىلدى. ەۋرازيالىق پاتەنتتىك كونۆەنتسيا ءتارتىبى بويىنشا 2021 -جىلى - 81 ءوتىنىم، 2022 -جىلى - 78 ءوتىنىم، 2023 -جىلى - 103 ءوتىنىم بەرىلدى. Patent Cooperation Treaty ءراسىمى بويىنشا ءبىر حالىقارالىق ءوتىنىم بەرۋ ارقىلى ءوتىنىم بەرۋشى دۇنيە ءجۇزىنىڭ كوپتەگەن ەلدەرىندە ءوز ونەرتابىستارىن قورعاۋدى قامتاماسىز ەتە الادى. ەۋرازيالىق پاتەنتتىك كونۆەنتسيا ءوز كەزەگىندە جەكە جانە زاڭدى تۇلعالارعا ءبىرتۇتاس ەۋرازيالىق پاتەنت نەگىزىندە وزدەرىنىڭ ونەرتابىستارى مەن ونەركاسىپتىك ۇلگىلەرىنە قۇقىقتارىن قورعاۋعا مۇمكىندىك بەرەدى»، - دەپ جازىلعان مينيسترلىك جاۋابىندا.
جالپى قازاقستاننىڭ ونەركاسىپتىك مەنشىك وبەكتىلەرىنە 2021 -جىلى 12761 قورعاۋ قۇجاتى، 2022 -جىلى 12099 قۇجات، 2023 -جىلى 13270 قۇجات بەرىلگەن.
عىلىم كوممەرتسيالانىپ جاتىر ما؟
عىلىم قورى وتكىزگەن كوممەرتسيالاندىرۋ جوبالارىن گرانتتىق كونكۋرستارىنان وتكەن 5 جوبانىڭ ساتىلىمى 1 ميلليارد تەڭگەدەن اسقان. سونىڭ ىشىندەگى 4 جوبانىڭ عىلىمي-تەحنيكالىق دامۋعا قوسقان جالپى ۇلەسى 72,5 ميلليارد تەڭگە بولعان. بۇل قاراجاتتىڭ ىشىنە ساتىلىم كورسەتكىشتەرى، قوسا قارجىلاندىرۋ، سالىق تولەمدەرى، ساتىپ الىنعان جابدىقتار مەن رويالتي كىرەدى.
«جوعارى تەحنولوگيالىق ءونىمدى ساتۋدان تۇسكەن جالپى ءتۇسىم 33,7 ميلليارد تەڭگە بولىپ، 1763 جۇمىس ورنى قۇرىلدى، بيۋدجەتكە 7,8 ميلليارد تەڭگەدەن استام سالىق ءتۇستى جانە 9,7 ميلليارد تەڭگە قوسا قارجىلاندىرۋ تارتىلدى. 534 ميلليون تەڭگەنىڭ رويالتيى (اۆتورلىق قالاماقى - رەد. ) تولەنسە، 20,8 ميلليارد تەڭگەگە نەگىزگى كاپيتال ساتىپ الىندى»، - دەلىنگەن مينيسترلىك اقپاراتىندا.
مەملەكەت 2023-2025 -جىلدارعا ارنالعان كوممەرتسيالاندىرۋ جوبالارىن قولداۋ ءۇشىن 62,1 ميلليارد تەڭگە ءبولىپ وتىر.
قازاقستان عالىمدارىنىڭ ەڭبەگىنە وزگەلەر جۇگىنىپ ءجۇر مە؟
عىلىمي بەلسەندىلىكتى حالىقارالىق اۋقىمدا باعالايتىن Web of Science نەگىزىندەگى InCites اناليتيكالىق جۇيەسى بار. بۇل جۇيە جەكەلەگەن عىلىمي ۇيىمداردىڭ دا، ەلدەردىڭ دە جاريالانىم بەلسەندىلىگى مەن عىلىمي تيىمدىلىگىن سالىستىرمالى تالداۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. وسى InCites (Clarivate Analytics) دەرەكتەرى بويىنشا، 2019-2023 -جىلدار ارالىعىندا قازاقستاندىق عالىمدار حالىقارالىق باسىلىمداردا 21506 ەڭبەك جاريالاعان. ونىڭ 63,83 پايىزىنا وزگەلەر سىلتەمە جاساعان.
2019-2023 -جىلدارداعى قازاقستاندىق جاريالانىمدار جانە ولاردىڭ دايەكسوز كورسەتكىشتەرى:
ەندى عالىمدارىمىزدىڭ ىشىندە وزگەلەر ەڭ كوپ سىلتەمە جاسايتىندارى كىمدەر دەگەن سۇراققا جاۋاپ ىزدەپ كورەيىك. عىلىم جانە جوعارى ءبىلىم مينيسترلىگى بۇل ماسەلەدە الەمدەگى ەڭ تانىمال جانە اتاقتى عىلىمي مەتريكالىق كورسەتكىش حيرش يندەكسى دەپ باعالايدى. ويتكەن بۇل يندەكس جاريالانىمدار سانىن دا، ولارعا جاسالعان سىلتەمەلەردى دە ەسكەرەدى.
2019-2023 -جىلدارى Web of Science جۋرنالىندا ەڭ كوپ جاريالانعان جانە حيرش يندەكسىنىڭ جوعارى كورسەتكىشىن العان 9 قازاقستاندىق عالىم:
· يساحوۆ الىبەك - جاريالانىم سانى 227/H- Index – 37
· زدوروۆەتس ماكسيم - 245 37
· باكەنوۆ جۇماباي - 102/26
· كوزلوۆسكي ارتەم - 150/23
· داۆلەتوۆ قايرات - 47/23
· سەمەنوۆا يۋليا - 59/17
· ساپپاروۆ ارمان - 26/15
· كولەسنيكوۆ الەكساندر - 36/15
· سارسەنبەك ۇلى باۋىرجان - 33/15.
Web of Science حالىقارالىق دەرەكتەر بازاسى بويىنشا، جالپى سوڭعى بەس جىلدا قازاقستان عالىمدارىنىڭ عىلىمي ەڭبەكتەرىنە 107690 سىلتەمە جاسالعان. ال Scopus حالىقارالىق دەرەكتەر بازاسى بويىنشا سوڭعى بەس جىل ىشىندە قازاقستان عالىمدارىنىڭ عىلىمي ەڭبەكتەرىنە 305837 سىلتەمە جاسالىپتى.
Scopus بازاسىندا ەڭ كوپ h-index العان 10 قازاقستاندىق عالىم:
ديپلوم ساتقىش ۋنيۆەرسيتەتتەردەن تولىق قۇتىلدىق پا؟
مينيسترلىك مالىمەتى بويىنشا، سوڭعى 5 جىلدا ساپاسىز ءبىلىم بەرەتىن جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ سانى 16-عا قىسقارعان. سونداي-اق 66 جوعارى وقۋ ورنى دايىندىقتىڭ بەيىندى ەمەس باعىتتارى بويىنشا 547 قوسىمشا ليتسەنزيانى قايتارىپ بەرگەن.
بيىلدان باستاپ باقىلاۋ سۋبەكتىلەرىنىڭ تىزبەسى اۆتوماتتى رەجيمدە تاۋەكەلدەردى باعالاۋ مەن باسقارۋدىڭ اقپاراتتىق جۇيەسىمەن ايقىندالدى. باقىلاۋعا جاتاتىن ج و و-لار ءتىزىمى ادامي فاكتوردىڭ قاتىسۋىنسىز، اۆتوماتتى تۇردە انىقتالدى. بۇل ءوز كەزەگىندە باقىلاۋ ورگاندارىنا تەكسەرۋ مەن جازا قولدانۋدىڭ ورنىنا ەندى قۇقىق بۇزۋشىلىقتاردىڭ الدىن الۋ مۇمكىندىگىن بەرەدى.
2024 -جىلى باقىلاۋ شارالارىن جۇرگىزۋ گرافيگىنە 34 ج و و ەنگىزىلدى.
«عىلىم جانە جوعارى ءبىلىم سالاسىنداعى باقىلاۋ جۇمىسى جۇيەلى نەگىزدە جۇرگىزىلەدى جانە بەلگىلەنگەن تارتىپپەن جالعاسادى»، - دەپ جازادى مينيسترلىك ماماندارى.
جاتاقحانا تاپشىلىعى قاشان جويىلادى؟
جوعارى ءبىلىمدى جانە عىلىمدى دامىتۋدىڭ 2023-2029 -جىلدارعا ارنالعان تۇجىرىمداماسىندا جىل سايىن 10 مىڭ ورىندىق جاتاقحانالاردى پايدالانۋعا بەرۋ كوزدەلگەن. بۇل جۇمىس 2018 -جىلدان باستاپ جۇرگىزىلىپ، وسى جىلدار ىشىندە 50966 توسەك-ورىندىق 211 جاتاقحانا پايدالانۋعا بەرىلىپ وتىر. ونىڭ ىشىندە 34296 ورىندىق 128 جاتاقحانا - جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ ستۋدەنتتەرىنە، 16670 ورىندىق 83 جاتاقحانا - كوللەدج ستۋدەنتتەرىنە ارنالعان.
وڭىرلەر بويىنشا كورىنىس مىنانداي:
الماتى قالاسىندا 9239 ورىندىق 37 جاتاقحانا،
استانا قالاسىندا 9030 ورىندىق 37 جاتاقحانا،
شىمكەنت قالاسىندا 6003 ورىندىق 20 جاتاقحانا،
تۇركىستان وبلىسىندا 2963 ورىندىق 14 جاتاقحانا،
جامبىل وبلىسىندا 2388 ورىندىق 12 جاتاقحانا،
اتىراۋ وبلىسىندا 2162 ورىندىق 12 جاتاقحانا،
اباي وبلىسىندا 2834 ورىندىق 11 جاتاقحانا،
قاراعاندى وبلىسىندا 1662 ورىندىق 10 جاتاقحانا
شىعىس قازاقستان وبلىسىندا 2478 ورىندىق 8 جاتاقحانا،
قىزىلوردا وبلىسىندا 1882 ورىندىق 7 جاتاقحانا،
ماڭعىستاۋ وبلىسىندا 1650 ورىندىق 6 جاتاقحانا،
پاۆلودار وبلىسىندا 1825 ورىندىق 6 جاتاقحانا،
جەتىسۋ وبلىسىندا 948 ورىندىق 6 جاتاقحانا،
اقمولا وبلىسىندا 1404 ورىندىق 5 جاتاقحانا،
اقتوبە وبلىسىندا 1330 ورىندىق 5 جاتاقحانا،
قوستاناي وبلىسىندا 1196 ورىندىق 5 جاتاقحانا،
الماتى وبلىسىندا 454 ورىندىق 4 جاتاقحانا،
باتىس قازاقستان وبلىسىندا 994 ورىندىق 4 جاتاقحانا،
سولتۇستىك قازاقستان وبلىسىندا 524 ورىندىق 2 جاتاقحانا.
2024 -جىلعا 10576 ورىندىق 27 جاتاقحانانى ىسكە قوسۋ جوسپارلانعان (ونىڭ ىشىندە جوعارى وقۋ ورىندارى ستۋدەنتتەرى ءۇشىن 8543 ورىندىق 20 جاتاقحانا، كوللەدج ستۋدەنتتەرى ءۇشىن - 2003 ورىندىق 7 جاتاقحانا).
2024 -جىلى 1-تامىزداعى جاعداي بويىنشا 4650 ورىندىق 17 جاتاقحانا:
تۇركىستان وبلىسىندا - 370 ورىندىق 3 جاتاقحانا
جامبىل وبلىسىندا - 100 ورىندىق 1 جاتاقحانا
اتىراۋ وبلىسىندا - 490 ورىندىق 1 جاتاقحانا
پاۆلودار وبلىسىندا - 189 ورىندىق 1 جاتاقحانا
الماتى قالاسىندا - 1040 ورىندىق 4 جاتاقحانا
شىمكەنت قالاسىندا - 930 ورىندىق 3 جاتاقحانا
استانا قالاسىندا - 1207 ورىندىق 3 جاتاقحانا
قوستاناي وبلىسىندا - 324 ورىندىق 1 جاتاقحانا ىسكە قوسىلدى.
وبشەجيتيە جاتاقحانا ستۋدەنچەسكيي دوم ستۋدەنتتەر ءۇيى
جاس عالىمدار يپوتەكاسى
2023 -جىلى عىلىم جانە جوعارى ءبىلىم مينيسترلىگى مەن «وتباسى بانك» اق اراسىندا جاس عالىمدارعا كرەديت بەرۋدىڭ 2023-2027 -جىلدارعا ارنالعان باعدارلاماسى بويىنشا ىنتىماقتاستىق تۋرالى كەلىسىمگە قول قويىلدى. وسى كەلىسىمنىڭ اياسىندا جاس عالىمدارعا 5,6 ميلليارد تەڭگەنىڭ 290 كرەديتى بەرىلگەن. ناقتى ايتساق، 2023 -جىلى - 104 يپوتەكا، 2024 -جىلى - 186 يپوتەكا بەرىلگەن. ەندىگى ترانش 2025 -جىلى ءبولىنۋى كەرەك.
بۇل باعدارلاماعا قاتىسۋشىلارعا مىنانداي تالاپتار قويىلادى:
ەڭ كوپ سوما - 20 ميلليون تەڭگەگە دەيىن؛
مەرزىمى - 8 جىلدان اسپايدى، 11 جىلدان اسپايتىن مەرزىمگە كەيىننەن تۇرعىن ءۇي قارىزىنا ءوتۋ جۇزەگە اسىرىلادى؛
سىياقى مولشەرلەمەسى - جىلدىق %5؛
باستاپقى جارنا - شارتتىق سومانىڭ 10 پايىزىنان 50 پايىزىنا دەيىن.
قازاقستاندا بەرىلگەن ديپلومدار نەشە ەلدە جارامدى؟
قازاقستان ليسسابون كونۆەنتسياسىن راتيفيكاتسيالادى. بۇل كونۆەنتسياعا قول قويعان 55 ەل (45 ەۋروپالىق ەل مەن ەۋروپا وداعىنا كىرمەيتىن 10 ەلدىڭ، ونىڭ ىشىندە ا ق ش) ءبىر-ءبىرىنىڭ وقۋ ناتيجەلەرىن تانۋعا كەلىستى. اتالعان قۇجات قازاقستاندا اككرەديتتەلگەن جوعارى وقۋ ورىندارىندا ءبىلىم العان ازاماتتارعا ديپلومدى نوستريفيكاتسيالاۋعا مۇمكىندىك بەرەدى جانە ناتيجەسىندە ولاردى وقۋىن جالعاستىرۋعا نەمەسە جۇمىسقا ورنالاسۋعا پايدالانۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.
«كەلەشەك» جوباسى - بالا بىلىمىنە ينۆەستيتسيا
مينيسترلىك قازاقستان زاڭدارىنا «كەلەشەك» ءبىرىڭعاي ەرىكتى جيناقتاۋ جۇيەسىنىڭ ماسەلەلەرى بويىنشا وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزەتىن زاڭ جوباسىن ازىرلەدى.
«كەلەشەك» جۇيەسىنىڭ الدىندا ءۇش نەگىزگى مىندەت تۇر، ولار:
بىلىمگە قولجەتىمدىلىكتى كەڭەيتۋ؛
مەملەكەتتىك قولداۋدىڭ بارلىق شارالارىن ءبىر ءبىرىڭعاي جۇيەگە شوعىرلاندىرۋ؛
ءاربىر اتا- انا بالاسىنىڭ كىشكەنتاي كەزىنەن باستاپ وقۋ ترا ە كتورياسىن قۇرا الاتىن جۇيەنى قۇرۋ.
«كەلەشەك» جۇيەسىندە جينالعان سومانى پايدالانۋدىڭ بىرنەشە مەحانيزمى قاراستىرىلعان:
جيناقتاۋدى جالعاستىرۋ؛
ءوز جيناقتارىن ءۇشىنشى تۇلعانىڭ پايداسىنا اۋدارۋ؛
ءبىلىم بەرۋدىڭ باسقا دەڭگەيلەرىن الۋعا جىبەرۋ؛
تۇرعىن ۇيگە جىبەرۋ.
قازىر بۇل زاڭ جوباسى ماجىلىستە جاتىر.
عىلىم اكادەمياسى
2022 -جىلى ۇلتتىق عىلىم اكادەمياسىنا مەملەكەتتىك مارتەبەسى قايتارىلدى. ناقتىراق ايتساق، اكادەميا ۇكىمەت قاۋلىسىمەن جارعىلىق كاپيتالىنا مەملەكەت ءجۇز پايىز قاتىساتىن كوممەرتسيالىق ەمەس اكتسيونەرلىك قوعام بولىپ قۇرىلدى.
ال 2023 -جىلدىڭ 27-ناۋرىزىنان باستاپ اكادەميانىڭ رەسمي اتاۋى قۇجاتتاردا پرەزيدەنت جانىنداعى «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇلتتىق عىلىم اكادەمياسى» كوممەرتسيالىق ەمەس اكتسيونەرلىك قوعامى بولىپ جازىلىپ كەلەدى.
ءبىلىم كرەديتى
بيىل مەملەكەتتىك ءبىلىم كرەديتىن بەرۋ ءتارتىبى بەكىتىلدى. نەسيەنىڭ بۇل ءتۇرى مىنانداي ولشەمشارتتار بويىنشا بەرىلەدى:
جوعارى ءبىلىمنىڭ ءبىلىم بەرۋ باعدارلاماسى بويىنشا ج ج و ك ب ۇ-دا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ اۋماعىندا جوعارى بىلىمگە ءىشىنارا اقى تولەۋ ءۇشىن ءبىلىم بەرۋ گرانتتارى يەگەرلەرىنە؛
تۇراقتى تابىس كوزى بار قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كەمىندە ءبىر ەڭبەككە قابىلەتتى ازاماتىنا كەپىلدىك بەرگەن ۇمىتكەرگە بەرىلەدى. بۇل ولشەمشارت جەتىم بالالار مەن اتا-اناسىنىڭ قامقورلىعىنسىز قالعان بالالار ساناتىنا جاتاتىن قارىز الۋشىلارعا قولدانىلمايدى؛
ءبىلىم بەرۋ جيناقتاۋ سالىمى تۋرالى تىركەلگەن شارتى نەمەسە ج ج و ك ب ۇ-دا وقۋدىڭ بۇكىل كەزەڭى ءۇشىن ءبىلىم بەرۋ قىزمەتتەرىنىڭ جالپى قۇنىنىڭ كەمىندە ون پايىزى مولشەرىندە جيىنتىق جيناقتارى بار ءبىلىم بەرۋ جيناقتاۋ ساقتاندىرۋ شارتى بار ۇمىتكەرلەرگە بەرىلەدى.
وسىلايشا، بيىل پەداگوگيكالىق پەن الەۋمەتتىك عىلىمدار، جۋرناليستيكا جانە اقپارات ءبىلىم بەرۋ باعدارلامالارى توپتارى بويىنشا بەرىلەدى.
اۆتور
ەسىمجان ناقتىباي
