برۋتسەللەزدەن كەلەر قاۋىپ-قاتەر قانداي

ورال. KAZINFORM - برۋتسەللەز قالاي تارالادى؟ اتالمىش دەرت ادامعا قانداي جولدارمەن جۇعادى؟ ناۋقاستار تولىق ەمدەلىپ شىعا ما؟ برۋتسەللەزدىڭ الدىن الۋ ءۇشىن نە ىستەۋ كەرەك؟ Kazinform ءتىلشىسى وسى ساۋالدارعا جاۋاپ ىزدەدى.

جۇقپالى دەرتتىڭ تارالۋ جولدارى قانداي؟

باتىس قازاقستان يننوۆاتسيالىق- تەحنولوگيالىق ۋنيۆەرسيتەتى ۆەتەريناريا جانە بيوتەحنولوگيا عىلىمي- زەرتتەۋ ينستيتۋتىنىڭ ديرەكتورى، ۆەتەريناريا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور عايسا ءابساتيروۆتىڭ ءمالىم ەتكەنىندەي، برۋتسەللەز - قازاقستاندا مال شارۋاشىلىعىنداعى وزەكتى ماسەلەنىڭ ءبىرى. جانە ول ەل تۇرعىندارىنىڭ دەنساۋلىعىنا قاتەر توندىرەدى.

عايسا عاراپ ۇلىنىڭ سوزىنە قاراعاندا، ۇكىمەت تاراپىنان الىنعان شارالارعا قاراماستان، ەپيزووتيالىق جاعداي جانە برۋتسەللەزدى جويۋ ماسەلەسى سوڭعى ونداعان جىلدار بويى كۇردەلى كۇيىندە قالىپ وتىر.

بۇل - اۋىل شارۋاشىلىعى جانە دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىكتەرى ءۇشىن باس اۋىرتاتىن ماسەلە. ويتكەنى ەلىمىز اۋىل شارۋاشىلىعى مالدارى مەن تۇرعىنداردىڭ برۋتسەللەزبەن سىرقاتتانۋى جاعىنان تمد كولەمىندە قىرعىزستاننان كەيىن ەكىنشى ورىندا.

- الەمدە دانيا، يسلانديا، گەرمانيا، شۆەيتساريا سياقتى ەۋروپا مەملەكەتتەرى، سونداي- اق كانادا، جاپونيا، اۋستراليا، جاڭا زەلانديا برۋتسەللەزدەن ارىلعان ەلدەر سانالادى. ال تاياۋ جانە ورتا شىعىستا، جەرورتا تەڭىزى ايماعىندا، سولتۇستىك افريكا، قىتاي، ءۇندىستان، پەرۋ، مەكسيكادا اۋرۋ جوعارى دەڭگەيدە قالىپ وتىر. عالىمدار مەن دارىگەرلەردىڭ برۋتسەللەز ماسەلەسىنە الاڭداۋشىلىعى باسەڭدەگەن جوق، ويتكەنى اتالمىش جۇقپادان ساۋىقتىرۋ جانە ونىڭ الدىن الۋ شەشىلمەي كەلەدى، - دەيدى پروفەسسور.

ونىڭ ايتۋىنشا، قازاقستاندا جىل سايىن 30 مىڭنان استام ءىرى قارا مال برۋتسەللەزگە شىعىپ، لاجسىزدان سويىلادى. 500-دەن استام ادام اۋرۋ جۇقتىرىپ، ونى ءتيىمدى ەمدەۋ ءتاسىلى بولماعاندىقتان، مۇنىڭ ارتى مۇگەدەكتىككە سوقتىرادى.

فوتونى عالىم ع. ءابساتيروۆ ۇسىنعان

فرانسيالىق باكتەريولوگ، نوبەل سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى شارل نيكولدىڭ 1928 -جىلى «برۋتسەللەز - ادامعا باقىتسىزدىق، دارىگەرلەرگە ابىرويسىزدىق اكەلەتىن سىرقات» دەگەنى ءالى ماڭىزىن جويعان جوق. قازىرگى تاڭدا قازاقستاننىڭ بارلىق دەرلىك وڭىرىندە ادامداردىڭ برۋتسەللەزبەن اۋرۋى تىركەلەدى.

- دەرت اۋرۋ مالدان جانە ونىڭ ونىمدەرىن تۇتىنۋدان جۇعادى. اسىرەسە، اۋرۋ جۇقتىرۋ قاۋپى قىسقى- كوكتەمگى كەزەڭدە كۇشەيەدى. مال تاستاعان تۇسىكتى جانە ونىڭ شۋىن يتتەر مەن جابايى قۇستار جەپ، ينفەكسيانى تاراتادى. بىلايشا ايتقاندا، ادامعا برۋتسەللەز مالدان دا، يتتەن دە جۇعادى، - دەيدى ع. ءابساتيروۆ.

عالىم مال يەلەرى مەن ۆەتەرينار ماماندار اراسىندا تۇسىنىستىكتىڭ جوقتىعىنا نازار اۋدارادى.

مۇنىڭ سەبەبى - تۇرعىندار ۆەتەرينارلار ەت جوسپارىن ورىنداۋ ءۇشىن مالدى ادەيى برۋتسەللەزگە شىعاردى دەپ ەسەپتەيدى. ءبىراق بۇل مۇمكىن ەمەس.

ويتكەنى قان قاتاڭ تۇردە اۋىل شارۋاشىلىعى جانۋارلارىن بىردەيلەندىرۋ نومىرىنە سايكەس الىنادى، ياعني مال يەلەرىنىڭ اتى- ءجونى كورسەتىلمەيدى. دەرتتىڭ تارالۋىنا كوپ جاعدايدا مال يەلەرى كىنالى.

بىرىنشىدەن، «ۆەتەريناريا تۋرال» زاڭ تالاپتارىنا سايكەس ءوز مىندەتتەرىن ورىندامايدى. دالىرەك ايتقاندا، جاڭادان ساتىپ الىنعان مال، تۋعان ءتول، ولاردىڭ ساتىلعانى مەن سويىلعانى، بىرنەشەۋىنىڭ كەنەتتەن ولگەنى جونىندە حابارلامايدى.

ەكىنشىدەن، ءوز مالدارىن اۋىلدىق وكرۋگتىڭ ۆەتەرينارلىق قىزمەتىندە دەر كەزىندە ەسەپكە قويمايدى. ەسەپتە جوق مال كوپ، سوندىقتان بۇل اۋرۋدى ۋاقىتىلى انىقتاۋدى قيىنداتادى.

ۇشىنشىدەن، مال يەلەرى برۋتسەللەزدىڭ العاشقى بەلگىلەرى - تۇسىكتى، شۋدىڭ كەشەۋىلدەۋىن جاسىرادى. زەرتحاناعا تاپسىرۋدىڭ ورنىنا دالاعا تاستايدى، ودان ءارى يتتەر تاراتادى. اۋرۋ مالدى دا وزدەرىندە قالدىرۋعا تىرىسادى.

- برۋتسەللەزبەن كۇرەسۋگە بولادى. ءبىراق بىزدە اتالمىش دەرتپەن كۇرەس جانە ونىڭ الدىن الۋ بويىنشا ستراتەگيا جوق. ق ر اۋىل شارۋاشىلىعى ءمينيسترىنىڭ 2015 -جىلعى 29-ماۋسىمداعى № 587 جانە 2019 -جىلعى 23-مامىرداعى بۇيرىعىمەن بەكىتىلگەن برۋتسەللەزبەن كۇرەس جانە ونىڭ الدىن الۋ قاعيدالارى قازىرگى تاڭدا تۇبەگەيلى تۇردە قايتا قاراۋدى قاجەت ەتەدى. عىلىمي قىزمەتكەرلەر مەن ۆەتەريناريا ماماندارىنىڭ كوپتەگەن ۇسىنىستارى وكىلەتتى ورگاندار تاراپىنان ازىرگە ەسكەرۋسىز قالىپ وتىر، - دەدى عايسا ءابساتيروۆ.

اۋرۋ مال ءۇشىن وتەماقى قالاي تولەنەدى؟

ب ق و سانيتاريالىق- ەپيدەميولوگيالىق باقىلاۋ دەپارتامەنتىنىڭ باسشىسى مىندەتىن اتقارۋشى نۇرلىبەك مۇستايەۆ بەرگەن مالىمەتكە قاراعاندا، بيىل وبلىس بويىنشا برۋتسەللەزگە 812120 باس ءىرى قارا مەن 1 ميلليون 365,7 مىڭ ۇساق مال، 1049 تۇيە، 376 شوشقا، 1420 باس ەتقورەكتىلەردى زەرتتەۋ جوسپارلانعان بولاتىن.

جىلدىق جوسپارعا ساي برۋتسەللەزگە 812 مىڭ باس ءىرى قارا (100 پايىز) دياگنوستيكالىق زەرتتەۋدەن وتكىزىلىپ، سونىڭ 5724 ى وڭ ناتيجە كورسەتتى، وبلىس بويىنشا زاقىمدانۋى - 0,7 پايىز. ۇساق مال دا تۇگەل زەرتتەلىپ، سونىڭ 1615 باسى (0,1 پايىز) اۋرۋ بولىپ شىقتى.

باسقارما دەرەكتەرى بويىنشا 2024 -جىلى ەپيزووتياعا قارسى ۆەتەريناريالىق ءىس-شارالار دا اتقارىلدى.

اتاپ ايتقاندا، 15 اسا قاۋىپتى اۋرۋ (قۇتىرۋ، اۋسىل، پاستەرەللەز، ءسىبىر جاراسى، تۇيە وباسى، قاراسان، نودۋليارلى دەرماتيت، قۇس تۇماۋى، ەحينوكوككوز، تۋبەركۋلەز، ينفەكسيالىق رينوتراحەيت، برادزوت، جىلقى ماڭقاسى، ۇساق مالداعى كۇل، لەپتوسپيروز) بويىنشا ۆاكسيناتسيالاۋ كولەمى 10,1 ميلليون باستى قامتىپ، ولار ەگىلدى.

ۆەتەريناريالىق- سانيتاريالىق قاعيدالاردىڭ تالابى بويىنشا برۋتسەللەزگە وڭ اسەر بەرگەن قوي مەن ەشكىنى سانيتاريالىق سويۋدان الىنعان ەت پىسىرىلگەن شۇجىقتارعا نەمەسە كونسەرۆىلەرگە قايتا وڭدەلەدى. مال يەسىنە جەرگىلىكتى بيۋدجەت ەسەبىنەن ەت ونىمىنىڭ ءار كيلوگرامىنا ورتاشا ايلىق نارىقتىق قۇنىنىڭ 30 پايىزى مولشەرىندە وتەماقى تولەنەدى.

برۋتسەللەزگە وڭ اسەر بەرگەن ءىرى قارا مال مەن شوشقانىڭ، تۇيەنىڭ، جىلقىنىڭ ەتى ۇشاسى مەن اعزالارىندا پاتولوگيالىق وزگەرىستەر بولماعان كەزدە ەت 12 ساعات مۇزداتقىشتا تۇرعاننان كەيىن شەكتەۋسىز شىعارىلا بەرەدى، مال يەسىنە وتەماقى تولەنبەيدى.

ال ۇشا مەن مۇشەلەرىندە پاتولوگواناتوميالىق وزگەرىستەر انىقتالعان جاعدايدا، ەت شۇجىق جانە كونسەرۆى ونىمدەرىنە جىبەرىلەدى جانە وتەماقى تولەنۋگە جاتادى.

- برۋتسەللەزگە شالدىققان 764 باس قوي- ەشكى مالدارىنىڭ ەت ونىمدەرى ءۇشىن 10 ميلليون 263,8 مىڭ تەڭگە وتەماقى تولەندى. قازىرگى تاڭدا باتىس قازاقستان وبلىسى بويىنشا قالالىق جانە اۋداندىق ۆەتەريناريالىق ستانتسيالار مەن اۋىلدىق وكرۋگتەردەگى ۆەتەريناريالىق پۋنكتتەردە 620 مال دارىگەر ماماندارى جۇمىس ىستەيدى. 26 جۇمىس ورنى بوس تۇر، - دەپ حابارلادى ب ق و ۆەتەريناريا باسقارماسى.

برۋتسەللەز بەدەۋلىككە سوقتىرا ما؟ ب ق و سانيتاريالىق- ەپيدەميولوگيالىق باقىلاۋ دەپارتامەنتىنەن تۇسكەن مالىمەتكە قاراعاندا، بيىلعى 11-ايدا وبلىس بويىنشا 31 ادام برۋتسەللەزبەن اۋىرعان، بۇل وتكەن جىلعىدان 9 دەرەككە كەم.

سونىڭ ىشىندە ەكەۋى - 14 جاسقا دەيىنگىلەر. وتكەن جىلدىڭ وسى كەزەڭىندە بالالاردىڭ سىرقاتتانعانى تىركەلمەگەن ەدى.

ولاردىڭ بارلىعى ءدا ىرى جانە ۇساق مالدان جۇقتىرعان. ب ق و دەنساۋلىق ساقتاۋ باسقارماسىنىڭ باس شتاتتان تىس ينفەكسيونيسى دەرگۇل ءاعادىلوۆانىڭ ناقتىلاۋىنشا، برۋتسەللەزدەن ەمدەۋ مۇمكىندىگى بار.

ءول ۇشىن ۋاقىتىندا ەمدەلىپ، تەراپيا دۇرىس جۇرگىزىلۋى كەرەك. دەگەنمەن اۋرۋدىڭ سالدارى مەن اسقىنۋى ونىڭ تۇرىنە، ۇزاقتىعىنا جانە زاقىمدالعان دەنە مۇشەلەرىنە بايلانىستى بولادى.

برۋتسەللەزدەن ەمدەۋ جولدارى:

- انتيبيوتيكوتەراپيا: اۋرۋ قوزدىرعىشىن جويۋعا باعىتتالعان ەم

- قابىنۋعا قارسى تەراپيا: اۋىرسىنۋدى جانە قابىنۋدى ازايتۋ ءۇشىن

- رەابيليتاتسيا: ادامنىڭ دەنساۋلىعىن قالپىنا كەلتىرۋگە ارنالعان فيزيوتەراپيا جانە جاتتىعۋلار

- ساناتوريي- كۋرورتتىق ەمدەۋ: يممۋنيتەتتى نىعايتۋ جانە جالپى دەنساۋلىقتى جاقسارتۋ ءۇشىن.

ينفەكسيونيست-دارىگەردىڭ تۇسىندىرۋىنشە، ءساتتى ەمدەلگەنىنە قاراماستان، كەيبىر پاتسيەنتتەردە سوزىلمالى وزگەرىستەر بايقالۋى مۇمكىن.

ەڭ ءجيى كەزدەسەتىن سالدار:

1. سوزىلمالى برۋتسەللەز: اۋرۋ سوزىلمالى تۇرگە ءوتىپ، ۇنەمى قايتالانۋى مۇمكىن.

2. بۋىنداردىڭ زاقىمدالۋى:

ارتريت، ارترالگيا، بۋىنداردىڭ انكيلوزى.

اۋىر جاعدايلاردا بۋىنداردىڭ دەفورماتسياسى.

3. جۇيكە جۇيەسىنىڭ زاقىمدالۋى:

نەۆريتتەر، راديكۋليت.

سوزىلمالى شارشاعىشتىق، دەپرەسسيا، ۇيقىنىڭ بۇزىلۋى.

4. ىشكى ورگانداردىڭ زاقىمدالۋى:

باۋىر: گەپاتيت، فيبروز.

جۇرەك: ەندوكارديت.

كوكباۋىر: سپلەنومەگاليا.

5. بەدەۋلىك: ەرلەر مەن ايەلدەردە بەدەۋلىككە بايلانىستى ماسەلەلەر تۋىنداۋى مۇمكىن (اسىرەسە، اۋرۋ اۋىر وتكەن جاعدايدا).

برۋتسەللەزدىڭ الدىن الۋ ءۇشىن جانۋارلاردى ۆاكسيناتسيادان وتكىزۋ، ءسۇتتى پاستەرلەۋ جانە ەتتى تەرميالىق وڭدەۋ ماڭىزدى.

جەكە گيگيەنانى ساقتاپ، اسىرەسە، ينفەكسيالانعان جانۋارلارمەن بايلانىستا قولعاپ، ماسكا سياقتى قورعانىس قۇرالدارىن پايدالانۋ كەرەك.

- برۋتسەللەز دەرتى جاستاردى بەدەۋلىككە سوقتىرۋى مۇمكىن، ءبىراق بۇل اۋىر جاعدايلاردا جانە ەمدەلمەگەن ينفەكسيا ۇزاققا سوزىلعان كەزدە ۇشىراسادى. ەر ادامداردا ورحيت (اتالىق بەزدىڭ قابىنۋى) جانە ەپيديديميت (شاپ كانالىنىڭ قابىنۋى) سياقتى اسقىنۋلار بايقالۋى مۇمكىن. بۇل اتالىق بەزدىڭ قىزمەتىن بۇزىپ، سپەرماتوزويد ءوندىرىسىن تومەندەتۋى ىقتيمال. ايەلدەردەر برۋتسەللەز جاتىر مەن انالىق بەزگە اسەر ەتىپ، جۇكتىلىككە دايىندىق پروتسەسىن قيىنداتا الادى. كەيدە جاتىر ىشىلىك ينفەكسياعا نەمەسە تۇسىك تاستاۋعا سەبەپ بولۋى مۇمكىن. جاستارداعى بەدەۋلىكتىڭ الدىن الۋ ءۇشىن اۋرۋدى ەرتە انىقتاپ، انتيبيوتيكتەرمەن تولىق ەمدەۋ قاجەت. قايتالاما ينفەكسيانىڭ الدىن الىپ، يممۋنيتەتتى كۇشەيتۋ جانە جالپى دەنساۋلىقتى ساقتاۋ ماڭىزدى. برۋتسەللەز ۋاقىتىلى جانە دۇرىس ەمدەلسە، بەدەۋلىك قاۋپى ايتارلىقتاي تومەندەيدى، - دەدى دەرگۇل ءاعادىلوۆا.

مىنە، برۋتسەللەزگە بايلانىستى مامانداردىڭ پىكىرلەرى مەن ءتيىستى مەكەمەلەردىڭ دەرەكتەرىن كەلتىردىك. بۇدان مال مەن يتتەن قاتار جۇعاتىن دەرتتىڭ ادام دەنساۋلىعىنا ءدا قاۋىپ- قاتەر توندىرەتىنىن انىق تۇسىنۋگە بولادى.

اتالمىش دەرتتەن تولىق ارىلۋ ءۇشىن ەلىمىزدە جوسپارلى جۇمىستاردى تالاپقا ساي جۇرگىزۋدىڭ ماڭىزى زور ەكەندىگى تۇسىنىكتى بولسا كەرەك.

عايساعالي سەيتاق

اۆتور