بۇركىتشىلىككە ءتان، كۋا بولعان ءبىر قىزىقتى ەستەلىگىم

بۇركىتتىڭ تۇلكى الۋى

بىلىنەتىندەي تۇلكىلەر، كۇندىز ساقتانىپ، تۇندە اۋلاۋعا شىعادى. تىشقان سەكىلدى ۇساق حايۋانداردى اۋلايدى· اڭىن تابۋ ءۇشىن، كەشتەن تاڭعا دەيىن جورتىپ جۇرەدى. بۇعان «تۇلكىنىڭ

جورتۋى» دەيدى.

بۇركىتشىكەر، تۇندە قار جاۋعاندا، شاتتىق ءارى تولقۋلى كۇيمەن، تاڭعا دەيىن ۇيىقتامايدى. اسىرەسە، جاۋعان قاردىڭ تاڭعا جاقىن باسىلۋى،

قۇسبەگىلەردى وتە قۋاندىرادى. بۇركىتشىكەر، ءىزسىز تازا قارعا «سونار» نەمەسە «قانسونار» دەيدى. بۇنداي سوناردا تۇسكەن ءىز ەش قۇتىلمايدى. قانسونار كۇنى، بۇركىت، جاقسىلاپ اشىقتىرىلادى دا، تاڭ شاپاعى اتا سالا تۇلكى اۋلاۋعا (الۋعا) شىعادى. الدىمەن، تۇلكىنىڭ ءىزىن ىزدەۋگە قويىلادى. اينالا، اپپاق قارمەن بۇركەنىپ جاتقاندىقتان، ءتىپتى ءبىر تىشقاننىڭ دا ءىزى بەلگىلى بولادى. ءبىر نەمەسە ەكى كىسى، اتتارىمەن ءىزى تابىلعان تۇلكىنىڭ ىزىنە تۇسەدى. قولىندا بۇركىتى بارلار، اتتارىن بارلىق كۇشتەرىمەن شاپقىلاتىپ، توبەلەرگە شىعۋعا تىرىسادى. ءىزىنىڭ سوڭىنان ىزشىلەر ەرگەنىن كورگەن قۋ تۇلكى، جاسىرىنعان جەرىنەن، وزگە جەرگە قاشۋدان باسقا شاراسى بولماي، بىردەن تۋرا قاشقان كەزدە، توبەدەگى بۇركىت، يەسىنىڭ قولىنان، اسقان جىلدامدىقپەن، قاشقان تۇلكىگە قاراي قالىقتايدى. جانىن قۇتقارۋ ءۇشىن، قار ۇستىندە قاشىپ بارا جاتقان تۇلكىنى، اشۋعا مىنگەن بۇركىت، شەڭگەلدەپ تاپ بەرىپ، استىنا جۇمارلاپ الادى. بۇركىتتىڭ قالىقتاي، تۇلكىنى تاپ بەرىپ، ۇستاعان كەزى، اڭشىنىڭ ەڭ ءلاززات العان لەزى بولادى.

كەيدە، قاشۋعا ىڭعايلانعان تۇلكى، بۇركىتتىڭ قولىنا تۇسپەۋ ءۇشىن؛ نەشە ءتۇرلى قۋلىقتار ىستەيدى. مىسالى: بوركىت، قالىقتاي بارىپ جاقىنداعان كەزدە، تۇلكى، بىردەن توقتاي قالىپ، قۇيرىعىن جوعارى كوتەرىپ، جۇندەرىن قومپايتادى. اۋزىن اشىپ، تىستەرىن ءبىر-بىرىنە ساقىلداتىپ، قابۋعا ۇقسايتىن ءبىر ءتۇرلى دىبىس شىعارادى. كەيدە، بۇركىتتىڭ شەڭگەلى تيەتىن كەزدە، بىردەن ارتقا شەگىنەدى. بارلىق جىلدامدىعىمەن كەلگەن بۇركىت، تەپە-تەڭدىگىن ساقتاي الماي، جەرگە قۇلايدى. تۇلكىنىڭ بۇلاي قۋلىق ىستەۋىن «تۇلكىنىڭ كەرمەسى» دەيدى.

تۇلكىنى، ۇرەيلەندىرۋ جانە كەرمەسىنە مۇرسات بەرمەۋ ءۇشىن؛ اڭشىلار، بار كۇشتەرىمەن ايعايلاپ، اتتارىمەن شابا جونەلەدى. سول كەزدە جىلعا، توبە، قار مەن مۇزدىڭ نە ەكەنىنە قارامايدى. بۇل سەبەپتى، قۇسبەگىلەردىڭ اتتارىنىڭ دا وتە ءتوزىمدى بولۋى كەرەك.

بۇركىتشىلىككە ءتان، كۋا بولعان ءبىر قىزىقتى ەستەلىگىم

مۇندا، بۇركىت پەن تۇلكى اڭشىلىعىنا ءتان، قىزىقتى ءبىر وقيعانى ايتقىم كەلەدى: ءبىر «سونار» كۇنى، مارقۇم اكەممەن تۇلكى الۋعا شىقتىق. ىلەزدەپ، ءبىر تۇلكىنىڭ ىزىنە تۇستىك.

اكەم، ماعان: "تۇلكىنىڭ ىزىنەن ءجۇرۋىمدى ايتقان سوڭ، ءوزى، بۇركىتى قولىندا، توبەدەن-توبەگە جەتۋگە ۇمتىلدى. ويتكەنى، ەگەر تۇلكى، بيىكتەن قاتشا، تومەننەن ۇشقان بۇركىت، جەتە المايدى. ول ءۇشىن اڭشى، مۇمكىندىگىنشە توبەگە شىعۋعا تىرىسادى.

وسىلايشا، مەن تۇلكىنىڭ ىزىنە ءتۇسىپ، اڭدىپ كەلە جاتقاندا، اكەم مارقۇمنىڭ، ءبىر توبەگە شىعىسىمەن بۇركىتتىڭ باسقا جاققا ۇشقانىن كوردىم. ءوزى دە ايعايلاپ، سول جاقتا جوعالىپ كەتتى. مەن بولسام، سول توبەگە شىققانىمدا، بۇركىتتىڭ، تۇلكىنى العانىن كوردىم.

توبەدەن شاۋىپ وتىرىپ، مارقۇمنىڭ تۇسكەن جولىمەن مەن دە تۇسكىم كەلدى. نە كەرەك، ول جاق اتپەن ەمەس، جاياۋ ءبىر كىسىنىڭ وڭايشىلىقپەن تۇسەتىن جەرى ەمەس ەدى. وتە تايعاناق جانە بيىك جار، تىك قۇز جەر ەدى. بۇل سەبەپتى، مەن باسقا جاقتان اينالىپ كەلۋگە ءماجبۇر بولدىم. دەمەك، بۇركىتشى، وسىنداي ءبىر ساتتە، ءبارىن دە ۇمىتىپ، تۇلكىگە جەتۋدى قالايدى.

بۇركىتتىڭ كوزى، سونشاما وتكىر بولادى. باسىنان توماعاسى الىنعان ساتتە، اڭىن؛ الدى، ارتىندا، قاي جاقتا، قانشالىقتى ۇزاقتا بولسا دا، كورە الادى جانە ول جاققا قاراي ۇشادى. كەيدە، ۇيرەنگەن «قىران بۇركىتتەر» يەسىنىڭ قولىنان ۇشىپ، بيىكتە اينالىپ جۇرەدى. تۇلكى قاي جاقتان قاشسا، بۇركىت سول جاققا قالىقتايدى. بۇل سەبەپتى، يەسىنىڭ اتىن شارشاتىپ، توبەدەن-توبەگە شابۋىنا قاجەت قالمايدى. ەڭ قۇندى «قىران بۇركىت» تە بۇل بولادى. بۇلاي ۇشۋىن «تىلەپ ۇشتى» دەيدى.

حاليفا التاي "اناجۇرتتان انادولىعا دەيىن"

(عاسىرلاردىڭ كوشىندە - قازاقتىڭ سالت-ءداستۇرى)

تۇرىك تىلىنەن اۋدارعان: ەركەگۇل ارىققارا قىزى