باياناۋىلدا ۇلتتىق پارك پەن جەرگىلىكتى اكىمدىك اراسىندا داۋ تۋدى
پاۆلودار. kazinform - باياناۋىلدىڭ ءىنجۋ-مارجانىنا اينالعان «جاسىباي» دەمالىس ايماعىندا جازعى ماۋسىم الدىندا داۋلى ماسەلە تۋىنداپ تۇر. ۇلتتىق پارك باسشىلىعى كول جاعالاۋىنداعى جاعدايدى رەتتەمەك ويمەن بىرنەشە كاسىپكەرلىك نىسانىن بۇزىپ، الدىرىپ تاستاعان.
ال جاعاجايدى جالعا الىپ وتىرعان باياناۋىل اۋدانىنىڭ اكىمدىگى بۇل ارەكەت تۋريستىك ايماقتاعى كاسىپكەرلەر ءۇشىن كەدەرگى ەكەنىن ايتادى.
وتكەن دەمالىس كۇندەرى پاۆلودار وبلىسى اۋماعىندا كۇن كۇرت ىسىپ، جاسىباي دەمالىس ايماعىنا جان-جاقتان تۋريستەر اعىلدى. كولگە تۇسۋگە ءالى ەرتە، دەيتۇرعانمەن تاۋلى ولكەنىڭ تابيعاتىنا سۇقتانىپ، تاۋ-تاسىنان كۇش-قۋات الىپ قايتۋدى ءجون كورەتىن جۇرتشىلىقتى كىم توقتاتا السىن.
تۋريستەردى قابىلداپ الۋعا اسىق دەمالىس ۇيلەرىنىڭ ءبىرازى بيىل ەرتە باستان قامدانىپ جاتقانى بايقالدى. الايدا كول جاعاسىنا كەلگەن جۇرتشىلىق جاسىبايدىڭ جاعاسى جۇدەپ تۇرعانىن بىردەن اڭعارعانى انىق.
دەمالىس ايماعىنا بارۋشىلار ەڭ اۋەلى ورتالىق جاعاجايداعى قوعامدىق دارەتحانانىڭ جۇمىس ىستەمەيتىنىنە نارازى. قاشان بارساق تا ەسىكتە قۇلىپ تۇرادى، قاجەتىمىزدى وتەيتىن جەر تاپپايمىز دەپ قىنجىلادى.
- بالالارىمدى الىپ، كول جاعالاپ سەرۋەندەدىك. كىشكەنتايلارىم دارەتحاناعا بارسا، ەسىگى جابىق تۇر ەكەن. قۇرىعاندا بىرەۋى ىستەپ تۇرعان شىعار دەپ، بارلىق دارەتحانانىڭ ەسىكتەرىن تارتىپ بايقادىق، كىلتتەۋلى تۇر. امالسىزدان ءوزىمىز توقتاعان سوناۋ جەردەگى دەمالىس ءۇيىنىڭ بازاسىنا بارۋعا تۋرا كەلدى. مۇنداي ماسەلە ءبىزدىڭ جاسىبايدا عانا كەزدەسەدى. كوكشەتاۋداعى بۋرابايعا كۇن سالقىن كەزدە دە بارىپ كوردىك. كوپشىلىك دارەتحانا بويىنشا قيىندىق جوق. باياناۋىل باسشىلىعى نىسانداردىڭ جۇمىسىن جىل ون ەكى اي بويى توقتاتپاۋى كەرەك قوي. بولماعان جاعدايدا ادامدار قاجەتىن كەز كەلگەن جەرگە وتەپ كەتە بەرەدى. مىڭداعان ادام ءار بۇتانىڭ تۇبىنە سارىپ كەتە بەرسە، كورىكتى ولكەنىڭ نەسى قالادى؟ - دەپ كۇيىنەدى ەكىباستۇزدان كەلگەن وتاعاسى كاركەن اشۋبايەۆ.
بۇدان بەس-التى جىل بۇرىن دا جاسىباي كولىنىڭ جاعاجايىندا قوعامدىق دارەتحانا دەگەن ۇلكەن ماسەلە بولاتىن. گيگيەنالىق تۇرعىدان ەشبىر تالاپقا ساي ەمەس. اقىر سوڭى كوپشىلىكتىڭ تالاپ-تىلەگى بار، كاسىپكەرلەردىڭ ءوتىنىشى قوسىلىپ، كول جاعالاۋىندا دارەتحانالار تۇرعىزىلدى.
بيۋجەت قاراجاتىنا سالىنعان سانيتارلىق نىساندار جەكە كاسىپكەرلىكتىڭ سەنىمگەرلىك باسقارۋىنا بەرىلدى. كەيىنگى جىلدارى ول جازعى تۋريستىك ماۋسىمدا ۇزبەي جۇمىس ىستەۋگە كوشكەنىمەن، قىستى ايتپاعاندا كوكتەم مەن كۇزدە ەسىگى جابىق تۇرادى.
- جاسىبايعا جىل سايىن كەلەمىز. بۇل جەردىڭ تابيعاتى اسا كوركەم، سۋى ءموپ-ءمولدىر ايدىن كول كوڭىلىمىزدەن شىعادى. ەلوردادان دەمالىس ايماعىنا دەيىن شارشاماي جەتتىك. تەك بۇل جەردە ءبىزدى قىنجىلتاتىنى، زامانعا ساي ينفراقۇرىلىمدار، ساۋلەتتىك نىساندار، ءتۇرلى ارحيتەكتۋرالىق مۇسىندەر جەتىسپەيدى. جاعاجاي اينالاسىندا قاراپايىم تروتۋارلار دا از. بيىل تاعى ءبىر كوڭىلسىز كورىنىسكە تاپ بولدىق، جاعاجايعا جاقىن جەردەگى جازعى ءدامحانانى، بالمۇزداق پەن سۋسىندار ساتاتىن دۇڭگىرشەكتەردى الىپ تاستاپتى. بۇل جەردە قانشاما قارت ادامدار تىنىعادى. جاعاجايعا جاۋاپتىلار كەلۋشىلەرگە قولايلى جاعداي تۋدىرۋدىڭ ورنىنا، ودان سايىن قيىنداتا تۇسۋدە، - دەيدى تاعى ءبىر دەمالۋشى، استانا قالاسىنىڭ تۇرعىنى ساۋلە قاناعاتوۆا.
باياناۋىل اۋدانى اكىمىنىڭ ورىنباسارى ەركىن ارىستانبەكوۆ باياناۋىل ۇلتتىق پاركىنىڭ باسشىلىعى كاسىپكەرلەردىڭ دامۋىنا كەدەرگى كەلتىرىپ وتىر دەگەن پىكىردە.
- جاسىباي كولىنىڭ جاعاجايىن اۋدان اكىمدىگى جىل سايىن جالعا الادى. قىزىق بولعاندا، تابيعات قورعاۋ زاڭناماسىنا سۇيەنگەن ۇلتتىق پارك باسشىلىعى بيىل جاعاجاي ماڭىن ەرەكشە رەتتەۋگە كوشتى. نەگىزى بۇل جەردە بىرەر جىل بۇرىن قوعامدىق دارەتحانالار ورناتىلعان. ولاردىڭ جۇمىسى تۋريستىك ماۋسىم اشىلعاندا، ياعني ماۋسىم ايىنىڭ ورتا شەنىندە باستالاتىن. بيىل كوپشىلىكتىڭ ءوتىنىشىن ەسكەرىپ، دارەتحانالار مامىر ايىنان ىستەي باستادى. ءبىراق نىساندارعا قىزمەت كورسەتۋشى كاسىپكەر ولاردى ادامدار كوبىرەك جينالا باستاعان ۋاقىتتا، ياعني كۇندىز ساعات 11 لەردە اشادى. كەيبىر ادامدار مۇمكىن ەرتە ۋاقىتتا بارعاندا ەسىگى جابىق تۇرۋى مۇمكىن. ال جازعى ۋاقىتتا ول بۇرىنعى كەستەگە كوشەتىنى انىق. ۇلتتىق پارك جاعاجاي ماڭىنان الىپ تاستاعان ساۋدا دۇڭگىرشىكتەرى دارەتحانانى ۇستاپ وتىرعان كاسىپكەرگە تيەسىلى بولاتىن. كاسىپ يەسى قۇر دارەتحانامەن تابىسقا كەنەلمەيتىنى انىق، ول الگى نىساندار ارقىلى ءناپاقاسىن ايىرىپ كەلگەن. 2017-2018-جىلدارى ازىرلەنگەن جاعاجاي جوباسىندا بۇل دۇڭگىرشەكتەر كورسەتىلگەن ەدى، - دەيدى ول.
ۇلتتىق پارك دەمالىس ايماعىنا كىرگەنى ءۇشىن ءار تۋريستەن ەكولوگيالىق الىم الادى. سونىڭ ەسەبىنەن كۇل-قوقىس جينالاتىن كونتەينەرلەر ۇستالعان.
اۋدان اكىمدىگى بيىل بيۋدجەت قاراجاتىنا قوسىمشا كونتەينەرلەر ساتىپ الىپ، جاعاجاي ماڭىنا ورنالاستىرماق ويدا.
بۇعان قوسا بىلتىر جاعاجاي ماڭىندا كۇننەن قورعايتىن قالقالار، شەزلونگتار جانە تاعى باسقا قۇرال-جابدىقتاردىڭ قۇرىلىسىنا اۋدان بيۋجەتىنەن 17 ميلليون تەڭگە بولىنگەن.
بيىل جاعالاۋداعى جارىق جۇيەسىنىڭ شامدارىن جاڭارتىپ شىعۋعا قازىنادان 19 ميلليون تەڭگە قاراستىرىلىپ وتىر.
بىلتىرعى ماۋسىمدا تەك ءبىر عانا جاسىباي دەمالىس ايماعىنا 164 مىڭداي ادام كەلگەن.
- باياناۋىلداعى تۋريستىك ماۋسىم تەك ماۋسىم ايىنىڭ ورتاسىنا قاراي باستالاتىنىن ەسكەرگەن ءجون. سەبەبى تۋريستەردىڭ كوبى سۋعا شومىلۋ ءۇشىن كەلەدى. وعان دەيىن كول سۋى سالقىن. ادەتتە مامىر ايىندا دايىندىق جۇمىستارى جۇرگىزىلەدى. ۇلتتىق پارك بىزبەن كەلىسىمشارتتى ۇزارتسا، وندا جاقىن جىلدارى سابىندىكول جاعاسىنداعىداي كەڭاۋقىمدى اباتتاندىرۋ جۇمىسى جۇرگىزىلەدى دەپ جوسپارلاعانبىز. ۇلتتىق پارك باسشىلىعى كەدەرگى كەلتىرمەسە، ول جەردە تۋريستىك نىساندار سالۋعا سۇرانىپ وتىرعان ءىرى ينۆەستورلار بارشىلىق. ءبىراق ايرىقشا قورعالاتىن اۋماق بولعاندىقتان شەكتەۋلەر بار. ونىڭ ۇستىنە ءار كاسىپكەرلىك نىسانىنان ءبىزدىڭ اۋداننىڭ بيۋدجەتىنە از دا بولسا سالىق ءتۇسىپ تۇرادى. بۇل - ءارى-بەرىدەن سوڭ ءوڭىر تۇرعىندارىنىڭ ءال-اۋقاتىن ارتتىرۋعا جۇمسالاتىن قاراجات، - دەپ قوستى ەركىن تەمىربەك ۇلى.
انىقتاعانىمىزداي، جاسىباي جاعاجايىندا 7 دۇڭگىرشەك بولعان ءارى ونىڭ بارلىعى مەملەكەت قارجىسىنا سالىنعان. اۋدان اكىمدىگىنىڭ مالىمەتىنشە، نىسانداردىڭ قۇرىلىسىنا 12,8 ميلليون تەڭگە قاراجات جۇمسالىپتى.
الايدا ۇلتتىق پارك قىزمەتكەرلەرى ولاردى بيىل تولىعىمەن ورنىنان الىپ، دەمالىس ايماعىنان تورايعىر اۋىلىنا شىعار جولدىڭ بويىنا تاستاي سالعان. ميلليونداعان قازىنا قاراجاتىنا سالىنعان كاسىپكەرلىك نىساندارى وسىلايشا سۇراۋسىز كۇيدە كۇرەسىندە جاتىر.
اتالعان دۇڭگىرشەكتەردى، دارەتحانانى كاسىپكەرلىك تۇرعىسىنان پايدالانۋ قۇقىعىن 2023-جىلدىڭ قىركۇيەگىندە «سۇلەيمەنوۆا» جەكە كاسىپكەرلىگى تەندەردە ۇتىپ الىپ، 3 جىل مەرزىمگە كەلىسىمشارت جاساعان ەكەن. الايدا ارادا ءبىر جىل وتكەندە بيزنەسى ويلاماعان جەردەن توقتاپ قالاتىن ءتۇرى بار.
- پارك اكىمشىلىگى زاڭسىزدىققا بارىپ وتىر دەپ ەسەپتەيمىز. ءبىز قاراۋىمىزعا العان بيزنەس نىساندارىن ەشبىر ەسكەرتپەستەن بۇزىپ، لاقتىرىپ تاستادى. كەلىسىم بويىنشا اتالعان 7 دۇڭگىرشەكتى كاسىپكەرلىك ماقساتتا پايدالانىپ، سودان تۇسكەن قاراجاتتىڭ ەسەبىنەن جاعاجايدىڭ تازالىعىن، دارەتحانالاردىڭ تۇراقتى قىزمەتىن قامتاماسىز ەتۋىمىز كەرەك ەدى. ءبىر عانا دارەتحانادان (دارەتحانا اقىلى، كىسى باسىنا 100 تەڭگە، مۇگەدەك جاندارعا تەگىن) تۇسەتىن ازىن-اۋلاق اقشا ونىڭ شىعىنىن جابا المايدى. بىلتىرعى ماۋسىمدا 10 ادامدى جۇمىستا ۇستادىق. ولار جاعاجاي ماڭىن كۇندەلىكتى تازارتىپ، كۇل- قوقىستى شىعاردى. تازالىقشىلار دارەتحانا ءىشىن قالىپقا كەلتىرىپ وتىردى. بيىل مۇنداي مۇمكىندىكتەن ايرىلعان سوڭ ادام جالداي الماي قالدىق، جاعاجاي ماڭىن بالالارىممەن شىعىپ ءوزىم تازالاپ جاتىرمىن. وسىنىڭ سالدارىنان دارەتحانا دا دۇرىس جۇمىس ىستەمەي تۇر. كۇنارا سەپتيكتەن الىنعان سۋدى توگەتىن ارنايى كولىككە ءار رەيسى ءۇشىن 40 مىڭ تەڭگە، ەلەكتر جارىعى ءۇشىن اي سايىن قىرۋار اقشا تولەيمىز. ونىڭ ۇستىنە اي سايىن وسى نىسانداردى جالعا العانىمىز ءۇشىن بيۋدجەتكە 200 مىڭ تەڭگە ۇزبەي تولەپ كەلدىك. تولەم قىستا دا ۇزىلگەن جوق. تۋريستەردىڭ قاراسى ۇلعايىپ بارا جاتقانى سەبەپتى بيىل جاعاجايداعى قىزمەت كورسەتۋ سەرۆيسىن ارتتىرامىز دەپ جوسپارلاعان ەدىك. وكىنىشكە قاراي، ءقازىر كاسىبىمىزدى ساقتاپ قالۋدىڭ ءوزى ماسەلەگە اينالىپ تۇر، - دەپ مۇڭىن شاقتى كاسىپ يەسى ايگۇل سۇلەيمەنوۆا.
ال باياناۋىل مەملەكەتتىك ۇلتتىق تابيعي پاركىنىڭ باسشىسى اجدار ءجۇسىپوۆ كاسىپكەرلىك نىساندارىن الىپ تاستاۋ تابيعات قورعاۋ زاڭناماسىنا سايكەس جۇرگىزىلىپ جاتقانىن ايتادى.
بۇعان دەيىن جاسىبايداعى كوپتەگەن دەمالىس ۇيلەرىنىڭ اۋماقتارى، قۇرىلىس نىساندارى زاڭسىزدىقپەن جۇمىس ىستەپ كەلگەن كورىنەدى.
- ونداعان كافە-پاۆيلوندار، دۇكەندەر، وزگە دە كاسىپكەرلىك نىساندارى جەردى زاڭسىزدىقپەن يەلەنىپ العان. ولارمەن سوتتاسىپ، ءبىزدىڭ پايدامىزعا وڭ شەشىمدەر شىعارىلىپ جاتىر. الايدا كوبى ءالى كۇنگە ورىندارىن بوساتپاعان. سوت ورىنداۋشىلارىنىڭ ەسەبىنشە، الگىندەي الىنىپ تاستالۋى ءتيىس نىساندارعا بۇگىندە 1,8 ميلليون تەڭگەنىڭ ايىپپۇلى سالىنعان. «ارقاندى ساياباق» دەپ اتالاتىن ورىننىڭ وزىنە سوت ۇكىمىن ورىنداماعانى ءۇشىن 1,2 ميلليون تەڭگەگە ايىپپۇل كەسىلگەن. «شاتىر» ءدامحاناسىنا 360 مىڭ تەڭگە ايىپپۇل سالىنعان ەدى، ولار جاقىندا نىساندى الىپ ۇلگەردى. ورمان شارۋاشىلىعى جانە جانۋارلار دۇنيەسى كوميتەتى ءتوراعاسىنىڭ بۇيرىعىنا سايكەس، قازىرگى ۋاقىتتا دەمالىس ايماعىن زاڭسىز قۇرىلىستاردان تازارتىپ جاتىرمىز. سونىڭ ءبىرى - «سۇلەيمەنوۆا» جك يەلەنىپ كەلگەن 7 دۇڭگىرشىك بار. اكىمدىكپەن جاساعان كەلىسىمشارتتا دۇڭگىرشەك تۋرالى ءبىر اۋىز ءسوز جوق. كاسىپكەر دارەتحانانى ۇستاۋعا، جاعاجايدى اباتتاندىرۋعا جانە تازارتۋعا جاۋاپ بەرۋى ءتيىس. بولدى. بۇعان دەيىن دارەتحاناعا قىزمەت كورسەتكەن كاسىپكەر دۇڭگىرشىكسىز-اق جۇمىس ىستەگەن، - دەيدى اجدار ساعىنتاي ۇلى.
پارك باسشىسى بۇعان قوسا تابيعات قورعاۋ پروكۋراتۋراسىنىڭ پارمەنىمەن كوپتەگەن زاڭ بۇزۋشىلىقتار انىقتالىپ، جەردى وزدىگىنەن يەلەنىپ العان كاسىپكەرلەردەن اۋماقتاردى الىپ قويۋدى تالاپ ەتكەنىن جەتكىزدى.
سوعان سايكەس، دەمالىس ايماعىندا تاعى 5 دۇڭگىرشىك، بىرنەشە دۇكەن، ءدامحانا ورنىنان الىنىپ تاستالعان. قازىر بىرنەشە كاسىپكەرلىك نىسانىن سىرىپ تاستاۋ بويىنشا سوت ىستەرى جالعاسۋدا.
- جاسىباي اۋماعىنا قۇرىلىس نىساندارىنان جۇكتەمە وتە كوبەيىپ كەتكەن. ولاردىڭ اراسىندا زاڭسىز سالىنعاندارىن العىزىپ تاستاۋ - ءبىزدىڭ مىندەت. ماسەلەن، «بەرەزكا» دەمالىس ءۇيى 0,77 گەكتاردى زاڭسىز يەلەنسە، «زولوتىە پەسكي» كول اينالاسىنا ءوز بەتىمەن جاعاجاي سالعان. ولاردى الىپ تاستاۋ بويىنشا سوتتىڭ وڭ شەشىمى بار. ءبىزدىڭ ءىسىمىز دۇرىس ەكەنىنە سەندىرە الامىن. وكىنىشكە قاراي، زاڭدى ورىنداۋ تەتىكتەرى ءبىزدىڭ قۇزىرەتىمىزدە قاراستىرىلماعان، تەك سوت ورىنداۋشىلارى ارقىلى ارەكەت ەتەمىز. ءقازىر دەمالىس ايماعىندا 54 دەمالىس ءۇيى، 12 دۇكەن- ءدامحانا ورنالاسقان. دەمالىس ۇيلەرىنە جالپى سانى 2600 دەي عانا ادام سىيادى. ال جاڭادان دەمالىس ۇيلەرىن سالۋعا جەر جاعدايى كوتەرمەيدى. سوندىقتان ءبىز سابىندىكول مەن تورايعىر كولىنىڭ اينالاسىنا ينۆەستجوبالار تارتۋدى ۇسىنىپ وتىرمىز. العاشقى كولدە 6 گەكتار، تورايعىردا 40 گەكتار جەر قۇرىلىسقا ارنالعان، - دەيدى اجدار ءجۇسىپوۆ.
ماسەلەنىڭ ىزىمەن وڭىرلىك دەنە شىنىقتىرۋ جانە سپورت باسقارماسىنا حابارلاستىق. باسقارما باسشىسىنىڭ ورىنباسارى دياس جاكەنوۆ اتالعان ماسەلەمەن شۇعىلدانىپ جاتقانىن جەتكىزدى.
- باياناۋىلداعى دەمالىس ايماعى وبلىستاعى ەڭ تارتىمدى ءارى قىسى-جازى كىسى ۇزىلمەيتىن جەر ەكەنى ءمالىم. قازىرگى ماسەلە بىزگە جاقسى تانىس. ونى شەشۋ باعىتىندا جۇمىس ىستەپ جاتىرمىز. اۋدانعا بارىپ، بىرنەشە جۇمىس وتىرىسىن وتكىزدىك. نەگىزگى ماسەلە - اۋدان اكىمدىگى مەن ۇلتتىق پاركتىڭ كەلىسە الماۋى. سەبەبى ول جەرلەردەگى كەيبىر جەر تەلىمدەرىنىڭ ماسەلەسى شەشىلمەگەن كورىنەدى، زاڭسىز قۇرىلىستار بولعان. قوعامدىق دارەتحانالاردىڭ جۇمىسى دا سل سەبەپتى رەتتەلمەي تۇر، - دەيدى دياس جاكەنوۆ.
ءسوز سوڭىندا ايتارىمىز، باياناۋىلدى جىلدىڭ ءتورت مەزگىلىندە دە جۇمىس ىستەيتىن تۋريستىك ورتالىققا اينالدىرۋ ءالى كۇنگە ارمان.
وبلىس، اۋدان باسشىلارىنىڭ بۇل ىسپەن اينالىسپاعانى جوق. ءار جاڭا اكىمنىڭ بۇل ماسەلەگە كەلگەندە جۇمىسى جۇرمەي قالاتىنى بار. كوبىنە جوبا-جوسپارلارى تاۋداي بولىپ كەلىپ، ءىس اياعى قىلداي بولىپ اياقتالىپ قالىپ جاتادى.
كەلۋشىلەرگە قولايلى جاعداي تۋدىراتىن جوبالار ىلگەرى باسپاعان سوڭ مۇندا سوڭعى جىلدارى اۋىز تولتىرىپ ايتارلىق جاڭالىق تا جوق.
ەسكە سالا كەتەيىك، «جاسىبايداعى» بۇرىنعى پرەزيدەنتتىك رەزيدەنتسيا مەملەكەت مەنشىگىنە قايتارىلعانىن حابارلاعان ەدىك.
اۆتور مۇرات اياعان
