باتىس قازاقستاندا قادىر اقىننىڭ 90 جىلدىعى كەڭ كولەمدە اتالىپ وتپەك
ورال. KAZINFORM - بۇگىن - قازاقستاننىڭ حالىق جازۋشىسى، مەملەكەتتىك سىيلىقتىڭ يەگەرى، قازاقتىڭ ۇلى اقىنى قادىر مىرزا ءاليدىڭ تۋعان كۇنى.
قادىر مىرزا ءالى اتىنداعى ب ق و مادەنيەت جانە ونەر ورتالىعىنان ءمالىم ەتكەنىندەي، اقىننىڭ 90 جىلدىعىنا وراي ءىس- شارالاردى «ءداۋىر دارابوزى» اتاۋىمەن جىل بويى وتكىزۋ كوزدەلىپ وتىر.
اتاپ ايتقاندا، اقىننىڭ 90 -جىلدىعى 13-قاڭتار كۇنى «قازاناتى قازاقتىڭ…» اتتى ادەبي- سازدى كەشتەن باستاۋ الادى. الدىمەن قادىر ەسكەرتكىشىنە گۇل شوقتارى قويىلىپ، سودان كەيىن ورتالىقتا ولەڭ وقىلىپ، ءان شىرقالادى.
ناۋرىز ايىندا قازاقستان كومپوزيتورلارىنىڭ كۇيلەرىنە پوەتيكالىق تۋىندىلار جازۋدان «كۇي مەن اقىن» اتتى ايماقتىق بايقاۋ ۇيىمداستىرىلماقشى.
ساۋىردە «قادىر - قازىنا» جوباسى اياسىندا ب ق و- نىڭ اسابالارى اراسىندا «قادىرلى قازاق» اتتى اقىننىڭ ولەڭدەرى مەن قاعىتپا ازىلدەرىن جانە افوريزمدەرىن جاتتاۋدان وبلىستىق بايقاۋعا كەزەك كەلەدى. سونداي- اق «زامانا زاڭعارى» اتتى بالالار انيماتسيالىق فيلمىنەن وبلىستىق بايقاۋ وتكىزىلەدى.
مامىردا ۇلى جەڭىستىڭ 80 جىلدىعىنا وراي باتىسقازاقستاندىق مايدانگەر اقىن ابدوللا جۇماعالييەۆ پەن قادىر مىرزا ءالىنىڭ وتان، تۋعان جەرگە سۇيىسپەنشىلىگىن دارىپتەۋ ماقساتىندا مايدان اندەرىنەن «ولمەس ءومىر» اتتى وبلىستىق ارداگەرلەر بايقاۋىنىڭ جەڭىمپاز-جۇلدەگەرلەرى انىقتالادى.
وسى ايدا جۇرتشىلىق حالىق تەاترلارى اراسىندا «پراۆوم جوق ولۋگە!» اتتى رەسپۋبليكالىق بالالار تەاتر فەستيۆالىنە كۋا بولادى.
ماۋسىم ايىندا اقىننىڭ 90 جىلدىعى مەن 2015 -جىلى اشىلعان ورتالىقتىڭ 10 جىلدىعىنا وراي قازاق ەستراداسى جۇلدىزدارىنىڭ قاتىسۋىمەن مەرەكەلىك كونسەرت قويىلادى.
قىركۇيەكتە جايىقتىڭ قوس قىرانى جۇبان مەن قادىر شىعارمالارىنىڭ تاقىرىپتىق، ۇندەس ولەڭدەرىنەن «شىڭ مەن زاڭعار» اتتى ايماقتىق- رەسپۋبليكالىق دۋەت- بايقاۋى جوسپارلانعان.
بيىل قازاقستاننىڭ حالىق جازۋشىسى، ك س ر و جانە قازاقستان مەملەكەتتىك سىيلىقتارىنىڭ يەگەرى جۇبان مولداعاليەۆتىڭ دە تۋعانىنا 105 جىل تولادى.
قازان ايىندا قادىر ولەڭدەرىن جاتقا وقۋدان رەسپۋبليكالىق «قادىر وقۋلارى» بايقاۋى مارەسىنە جەتەدى.
قادىر مىرزا ءالى 1935 -جىلى 5 - قاڭتاردا سىرىم اۋدانى، جىمپيتى اۋىلىندا دۇنيەگە كەلگەن.
بالا قادىر نەگىزىنەن جىمپيتى كەنتىندەگى ينتەرناتتا تاربيەلەندى. ول 1949 -جىلى جىمپيتى ورتا مەكتەبىنىڭ جەتى كلاسىن ۇزدىك ءبىتىردى.
1953 -جىلى الماتى قالاسىنداعى قازىرگى ءال- فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ فيلولوگيا فاكۋلتەتىنە وقۋعا ءتۇسىپ، 1958 -جىلى ءتامامداعان.
ەڭبەك جولىن سول كەزدە جاڭادان اشىلعان بالالار جۋرنالى «بالدىرعاننان» باستاعان.
تۇڭعىش تۋىندىسى 1954-جىلى رەسپۋبليكالىق «پيونەر» بالالار جۋرنالىندا جاريالاندى.
1962-1965 -جىلدارى «جۇلدىز» جۋرنالىندا ءبولىم مەڭگەرۋشىسى، جاۋاپتى حاتشى، باس رەداكتوردىڭ ورىنباسارى بولدى.
قازاق ك س ر جوعارعى كەڭەسىنە ەكى رەت دەپۋتات بولىپ سايلاندى، قازاق ك س ر جوعارعى كەڭەسى ءتورالقاسىنىڭ مۇشەسى بولدى.
«وي ورمانى»، «دالا ديدارى»، «اق وتاۋ»، «دومبىرا»، «كوش»، «جەرۇيىق»، «الاقان»، «قورامساق»، « قىزىل كىتاپ»، «كۇمىس قوڭىراۋ»، «ماڭگى مايدان»، «بيىك باسپالداق»، «ۇكىلى ۇزىندىلەر»، «الاشتىڭ ارمانى»، «جازمىش»، «ەڭىرەپ وتكەن ەرلەر- اي»، «يىرىم»، «شىرعالاڭ»، «الماس جەردە قالماس» سىندى كوپتەگەن كىتاپتاردىڭ اۆتورى. تاڭدامالى جيناقتارى دا جارىق كوردى.
انگە ارناپ جازىلعان ولەڭدەرىنىڭ سانى ەكى جۇزدەن اسقان. ولاردىڭ كوبى حالىققا كەڭ تارادى، «كۇندەر- اي» اتتى جەكە كىتاپ بولىپ باسىلىپ شىقتى. تالانتتى اقىن قالامىنان حالىق فولكلورىنىڭ اتاقتى كۇلدىرگى كەيىپكەرى الدار كوسە جايلى «ساقال ساۋداسى»، «قاسقىر قاقپان» اتتى وتكىر ساتيرالى كومەديا مەن ماحامبەتتىڭ ەڭ سوڭعى ازاپتى كۇندەرىنە ارنالعان «جارالى جولبارىس» اتتى جانە «ءامىر تەمىر» كەسەك درامالىق شىعارماسى جارىق كوردى.
قادىر مىرزا ءالى كوركەم اۋدارما سالاسىندا دا جەمىستى ەڭبەك ەتتى. الەمدىك ادەبيەت عۇلامالارىنىڭ شىعارمالارىن قازاق تىلىنە اۋداردى. تالانتتى اقىننىڭ ءوزىنىڭ ءبىراز توپتامالارى مەن تاڭداۋلى ولەڭدەرى اعىلشىن، فرانتسۋز، نەمىس، پولياك، بولگار، ۆەنگەر، فين تىلدەرىنە اۋدارىلىپ، شەتەلدىكتەر تاراپىنان وتە جوعارى باعالاندى.
ورىس تىلىندە «بەسسوننيتسا» (1967)، «بەلايا يۋرتا» (1968)، «سولوۆينىي ساد» (1971)، «ستەپنىە پۋتي» (1975)، «تۆوي دوم» (1976)، «ۆەرحنايا سترۋنا دومبرى» (1976)، «لادوني» (1984)، «نيجنايا سترۋنا دومبرى» (1985)، تاعى باسقا كىتاپتارى جارىق كورسە، وزبەك تىلىندە «كۇمىس قوڭىراۋ» (1975)، قىرعىز تىلىندە «الاقان» (1979)، ازەربايجان تىلىندە «بۇلبۇل باعى» (1980)، موڭعول تىلىندە «شىمىر جاڭعاق» سەكىلدى ەڭبەكتەرى باسىلدى. سونداي- اق دارىندى اقىننىڭ وننان اسا كىتابى بۇرىنعى ك س ر و حالىقتارىنىڭ كوپتەگەن تىلدەرىنە اۋدارىلىپ، تاشكەنت، باكۋ، بىشكەك، الماتى، ماسكەۋ قالالارىندا باسىلىپ شىقتى.
قادىر مىرزا ءالى 2011 - جىلدىڭ 24 - قاڭتارىندا 76 جاسىندا دۇنيەدەن ءوتتى.
- كۇلەتىن جەردە كۇلگەن ءجون
نە ىستەۋدى دۇرىس بىلگەن ءجون.
تۇنەرىپ تىرلىك كەشكەنشە،
جارقىلداپ ولە بىلگەن ءجون، - دەپ اقىننىڭ ءوزى جىرلاعانىنداي، قادىر ومىردەن الماستاي جارقىلداپ ءوتتى.
ارتىنا حالقىنا تالاي عاسىرلار بويى ازىق بولار مول مۇراسىن قالدىرىپ كەتتى.
عايساعالي سەيتاق
