باتىس قازاقستاندا كيىكتەردىڭ كوبەيۋى شارۋا قوجالىقتارىن الاڭداتىپ وتىر

ورال. KAZINFORM - باتىس قازاقستان وبلىسىندا كيىكتەردىڭ كوبەيۋى فەرمەرلەردى قاتتى الاڭداتىپ وتىر. بىرنەشە جىل بويى شەشىلمەي كەلە جاتقان كۇردەلى ماسەلە بويىنشا Kazinform ءتىلشىسى تاراپتار پىكىرىن تىڭداپ كوردى.

كيىكتەر نەگىزىنەن وبلىستىڭ جانىبەك، كازتالوۆ اۋدانى اۋماعىندا تولدەيدى.

جانىبەك اۋدانىنىڭ اكىمى تيمۋر شينيازوۆتىڭ ءمالىم ەتكەنىندەي، كيىك سانى وتە تەز كوبەيۋدە.

«وتكەن جىلى 229 مىڭ باس كيىكتى اتۋ، كورال تاسىلىمەن اۋلاۋعا رۇقسات بەرىلدى. الايدا نەبارى ورىندالعانى - 26 مىڭ عانا. ۇقساتا العان جوقپىز، سەبەبى دايىن ەمەسپىز، ۋاقىتقا سىيمادىق، اۋلاۋدى بىلمەيمىز جانە كيىكتى سوياتىن، ەتىن وڭدەيتىن ەت كومبيناتتارى جوق. مەملەكەت باسشىسى بيىل كيىكتى اتۋعا بولمايدى دەپ ايتتى، ەندى ازىرگە سولاي بولادى. ءبىراق كيىك سانىن اۋلاۋ ارقىلى بولسا دا رەتتەۋىمىز كەرەك. ەندى كيىكتى جىل سايىن ميلليونداپ ازايتىپ تۇرۋعا تۋرا كەلەدى. كەمىتكەن كۇندە ونى ءتيىمدى پايدالانۋىمىز قاجەت. كيىك ونىمدەرىن (ەت، تەرى، دەريۆات) وڭدەيتىن، ەكسپورتقا شىعاراتىن ءىرى ينۆەستور شاقىرۋىمىز كەرەك. شارۋالار وتەماقى تولەۋ ماسەلەسىن دە كوتەرىپ وتىر. تۇپتەپ كەلگەندە، كيىك باسى رەتتەلمەسە، ءبىرىنشى، مال شارۋاشىلىعىنان ايىرىلىپ قالامىز»، - دەدى ت. شينيازوۆ.

جانىبەك رەسەيمەن شەكتەسەتىن شەكارالىق اۋدان بولعاندىقتان، ونداعى ەلدى مەكەندەردى ساقتاۋ اسا ماڭىزدى ەكەندىگى تۇسىنىكتى.

ەگىن شارۋاشىلىعىمەن اينالىساتىن كاسىپكەر، «اۋىل» پارتياسى جانىبەك اۋداندىق فيليالىنىڭ ءتوراعاسى باۋىرجان سابانوۆ وتكەن جىلى سۋدان ءشوبىن كيىكتەر وتاپ كەتكەندىكتەن، 18 ميلليون تەڭگە زيانعا قالعانىن ايتادى.

«قامىستى اۋىلدىق وكرۋگى اۋماعىندا بيىل 220 گەكتار جەرگە ەكپە ءشوپ ەكپەكشىمىز. تىكەن سىممەن اينالا قورشادىق، كانال قازىپ قويدىق. ءبارىبىر كيىك كىرىپ كەتىپ جاتىر. قازىرگى كەزدە «وحوتزووپروم» مەكەمەسىنەن كومەك سۇراۋدامىز. 70 گەكتار سۋارمالى جەردى سۋارىپ كورەمىز بە دەگەن ماقساتتا ليزينگكە تەحنيكالار الدىق. ءبىراق ەڭبەگىمىز ەش كەتە مە دەپ ويلايمىز. كيىكتىڭ سانىن ازايتۋدان باسقا جول جوق. بۇل ماسەلەنى پرەزيدەنتكە جەتكىزەمىز بە دەپ وتىرمىز»، دەدى ب. سابانوۆ.

رەسەيمەن شەكارادا، وبلىس ورتالىعىنان شالعايدا ورنالاسقان بوكەي ورداسى اۋدانى ءبورلى اۋىلىندا تۇراتىن «سيسەنعاليەۆ ر. ا. » شارۋا قوجالىعىنىڭ باسشىسى يساتاي سيسەنعاليەۆ كيىك سانىن 300، ءارى كەتكەندە 500 مىڭنان اسىرماۋ كەرەكتىگىن تىلگە تيەك ەتتى.

«بۇرىن بوكەي ورداسىنىڭ جەرى قانداي قۇنارلى ەدى، قازىر قانداي؟ ابدەن قۇلازىپ، جەرگە دۇرىس ءشوپ شىقپايتىن بولدى. ويتكەنى كيىك 100 مىڭداپ، 200 مىڭداپ وتكەن كەزدە ءبارىن تاپاپ، وتاپ كەتەدى. ەكپە ءشوپ ەگەتىن قوجالىقتارعا ءتىپتى وبال. سىممەن قورشاسا دا، كيىك بۇزىپ ءوتىپ كەتەدى. كەڭەس داۋىرىندە كيىك مالمەن بىرگە جايىلاتىن ەدى، كوپ شىعىن كەلمەيتىن ەدى دەگەن پىكىر ايتىلادى. ول كەزەڭدە ورال پوپۋلياتسياسى 110-140 مىڭنان اسقان جوق. ال وتكەن جىلى تولىمەن قوسقاندا 3 ميلليون، بيىل 5 ميلليونعا جەتەدى دەپ جوبالاپ وتىرمىز. وعان قوسا كيىكتەر رەسەي فەدەراتسياسىنىڭ كورشىلەس ساراتوۆ، ۆولگوگراد وبلىستارىنىڭ جەرىنە دە كىرىپ كەتىپ، ونداعى ەگىستىكتەردى وتاپ جاتىر. كيىك - وتە جۇيرىك جانۋار، 40-50 شاقىرىم جەردەن سۋ ءىشىپ كەلىپ، جوڭكىلىپ جۇرە بەرەدى. وتكەن جىلدارى باتىس قازاقستان وبلىسىنىڭ بايتەرەك، تاسقالا اۋداندارىنا دەيىن جەتىپ، ەگىستىك جەرلەرگە زالالىن تيگىزدى. سوندا ءبىراز شۋ شىعىپ، ماسەلە قوزعالدى. ال مال شارۋاشىلىعىمەن اينالىساتىن ءبىزدىڭ مۇڭىمىزدى كىم تۇسىنەدى؟ قورىتا ايتقاندا، كيىكتىڭ زالالى بوكەي ورداسى، جانىبەك، كازتالوۆ جانە جاڭاقالا اۋداندارىنا ءتيىپ جاتىر»، دەيدى ي. سيسەنعاليەۆ.

شارۋانىڭ ۋاجىنە زەر سالساق، قازىرگى كەزدە رەسەيدە جۇرگەن كيىكتەر ساناققا كىرمەۋى مۇمكىن. ولار كەيىن وبلىسقا قايتىپ كەلەدى. سونىمەن قاتار كيىك ساناعى جىل سايىن كوكتەمدە اۋەدەن جۇرگىزىلەدى. وعان ءتول سانى كىرمەيدى. سوندا ءتولىن قوسقاندا، جىل سايىن ەكى ەسە ارتادى.

ب ق و ورمان شارۋاشىلىعى جانە جانۋارلار دۇنيەسىن قورعاۋ اۋماقتىق ينسپەكتسياسىنىڭ باسشىسى نۇرلان راحىمجانوۆتىڭ مالىمەتىنە قاراعاندا، وڭىردە 2010 -جىلى 39 مىڭ باس كيىك بولسا، ءبىر جىلدان كەيىن 17,7 مىڭعا دەيىن كەمىپ كەتتى. سودان كەيىن جانۋاردى قورعاۋ شارالارى قولعا الىنىپ، سونىڭ ناتيجەسىندە 2021 -جىلى - 545 مىڭ، 2022 -جىلى - 801 مىڭ، وتكەن جىلى 1 ميلليون 130 مىڭ باسقا جەتتى. بۇل - سول جىلعى ءتولىن قوسپاعاندا.

«بيىل دا كيىكتى اۋەدەن كوكتەمگى ساناق جۇمىستارى جۇرگىزىلۋدە. 25-مامىرعا قاراي ناقتى مالىمەت بەرىلىپ قالار. تاعى ءبىر ماسەلە، كيىكتەردىڭ ولەكسەلەرىن جويۋ باعىتىندا وبلىس اكىمىنىڭ ورىنباسارى بەكىتكەن ءىس-قيمىل سحەماسى بار. ولەكسەلەردى جويۋ جۇمىستارىن «وحوتزووپروم» مەكەمەسىنىڭ ينسپەكتورلارى، مالدارىگەرلىك ماماندار جانە جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگاندار وكىلدەرى بىرىگىپ اتقارۋى كەرەك. بۇل تەك قانا ءبىر «وحوتزووپرومنىڭ» مىندەتى ەمەس. وعان قوسا، تولدەۋدەن كەيىن «وحوتزووپروم» جانە «بوكەيوردا» تابيعي رەزەرۆاتىنىڭ ينسپەكتورلارى شارۋا قوجالىقتارىنا شابىندىق، ەگىستىك جەرلەرگە كىرىپ كەتكەن كيىكتەردى ايداسۋعا كومەكتەسىپ تۇرادى»، دەيدى ن. راحىمجانوۆ.

شارۋالار كيىك ولەكسەلەرىن جيناۋعا دايىن ەكەندىكتەرىن جەتكىزدى. ءتىپتى ءبىر اي بويى ەكولوگيالىق ايلىق جاريالاپ، ءار جەردە شاشىلىپ جاتقان كيىك ولەكسەسىن جيناسا دا، ارتىق ەمەس. بۇل ءتۇرلى اۋرۋ تاراماۋى ءۇشىن دە قاجەت.

«وحوتزووپروم» ءو ب» ر م ق ك باتىس قازاقستان وڭىرلىك فيليالىنىڭ ديرەكتورى ارمان قوجاحمەتوۆ كيىكتىڭ كوبەيىپ كەتۋىنە بايلانىستى شارۋا قوجالىقتارىنا قولدان كەلگەنشە جاردەمدەسىپ جاتقانىن ايتتى.

كيىك ماسەلەسى جانىبەك اۋدانىندا كورشىلەس بوكەي ورداسى، كازتالوۆ، جاڭاقالا اۋداندارى شارۋا قوجالىقتارى وكىلدەرىنىڭ قاتىسۋىمەن وتكەن ارنايى جيىندا تالقىلاندى. وندا كيىكتىڭ سانى بويىنشا ناقتى ەسەبىن ۇسىنۋ، ونى رەزەرۆات جەرىندە ۇستاۋ ماسەلەسىن شەشۋدى قاراستىرۋ، وبلىس بويىنشا قور اشىپ، كيىك سانىن رەتتەۋدەن تۇسكەن قاراجاتتى سوعان اۋدارۋ، جينالعان ءمۇيىزدى الماتىدا ەمەس، ورال قالاسىندا ساقتاۋ جايى ورتاعا سالىندى. سول سەكىلدى دەريۆاتتاردى وڭدەۋ جانە كيىك ساناعىنا شارۋا قوجالىقتارى وكىلدەرىن ەنگىزۋ، حالىققا كيىكتى اتۋعا رۇقسات ەتۋ ماسەلەسىن ويلاستىرۋ، بوكەي ورداسى اۋدانى مۇراتساي اۋىلىندا ولگەن كيىكتەردى كومۋ بارىسىندا تالاپتاردىڭ ساقتالماۋ جايىن زەردەلەۋ نازاردان تىس قالعان جوق. وسى رەتتە كيىك پوپۋلياتسياسى ارەالىنداعى جەرلەردە جۇمىستاردى ۆەتەرينارلىق-سانيتارلىق تالاپتارعا ساي اتقارۋ، اقبوكەندەردە انىقتالعان اۋرۋلار بويىنشا پروفيلاكتيكالىق شارالار جۇرگىزۋگە ىقپال ەتۋ كەرەكتىگىنە ەكپىن ءتۇسىرىلدى.

«جيىندا وبلىس شارۋالارىنىڭ ۇسىنىس-پىكىرلەرىن تىڭدادىق. قازىرگى كەزدە ناقتى دالەلدەر جيناستىرىلۋدا. وسى ماسەلە بويىنشا شارۋا قوجالىقتارىنىڭ وكىلدەرىمەن بىرگە وبلىس اكىمىنە كىرىپ، اقىلداسپاقشىمىز»، دەدى ب ق و ءماسليحاتىنىڭ ءتوراعاسى مۇرات مۇقايەۆ.

مىنە، كيىك ماسەلەسى باتىس قازاقستان وبلىسىندا بيىل دا كۇن تارتىبىنەن تۇسپەي تۇر. ونى شەشۋ الداعى كۇندەردىڭ ەنشىسىندە دەپ ۇمىتتەنەمىز.

ەسكە سالا كەتەيىك، بۇدان بۇرىن باتىس قازاقستان وبلىسىندا 1 مىڭنان استام كيىك قىرىلىپ قالعانىن جازعان بولاتىنبىز.

اۆتور

عايساعالي سەيتاق