باستاپقى جارناسىز يپوتەكا - ءوزىڭدى- ءوزىڭ الداۋ - ساراپشى

بيىل قازاقستاندا ەكىنشى دەڭگەيلى بانكتەر يپوتەكانى باستاپقى جارناسىز ۇسىنا باستادى. سونىمەن قاتار، ىشكى نارىقتا باستاپقى جارناسىز تۇرعىن ءۇي نەسيەسىن الۋعا كومەكتەسەتىن ريەلتورلاردىڭ يپوتەكالىق قولداۋ قىزمەتتەرى پايدا بولدى.

ينۆەستيتسيا جانە جىلجىمايتىن مۇلىك نارىعىنىڭ ساراپشىسى ليەۆ تەتين Kazinform اگەنتتىگىنىڭ تىلشىسىنە بەرگەن سۇحباتىندا مۇنداي سحەمالاردىڭ قالاي جۇمىس ىستەيتىنى، سونداي-اق «7-20-25» باعدارلاماسىنىڭ جابىلۋى جانە باسقا دا ءتيىمدى ۇسىنىستار تۋرالى تولىعىراق ايتىپ بەردى.

- قازىر قاي بانكتەر باستاپقى جارناسىز يپوتەكا ۇسىنىپ جاتىر؟

- قازاقستان نارىعىندا مۇنداي ۇسىنىستار جوق.

- دەگەنمەن، HalykBank پەن سەنتركرەديت بانكى باستاپقى جارنانىڭ ورنىنا جىلجىمايتىن مۇلىك تۇرىندەگى كەپىلدى ۇسىنۋعا مۇمكىندىك بەرەدى جانە ولاردىڭ شارتتارىندا «%0 باستاپقى جارنا» ناقتى كورسەتىلگەن...

- بۇل - ءوزىڭدى-ءوزىڭ الداۋ. بۇل جەردە كەپىل زات بار. ەگەر سىزدە اكتيۆ بولسا، ونى ساتىپ، جاڭاسىن ساتىپ الۋ وڭايىراق. ەگەر بۇل تۋىستارعا تيەسىلى اكتيۆ بولسا، وندا تۋىستار ءۇشىن ىقتيمال تاۋەكەلدەر بار. نارىقتا مۇنداي شارتتار سيرەك كەزدەسەدى. مۇنداي بانك ۇسىنىستارى نارىققا ايتارلىقتاي اسەر ەتپەيدى.

- الەۋمەتتىك جەلىلەردە باستاپقى جارناسىز يپوتەكا بويىنشا كومەك تۋرالى حابارلاندىرۋلاردى كەزدەستىرۋگە بولادى. بۇل جايىندا نە ايتار ەدىڭىز؟

- بۇل جارنامالاردى ريەلتورلاردىڭ «سۇر» سحەماسى دەسەك بولادى. بۇل سحەمانىڭ قۇرىلىمى كەلەسىدەي. ولار بانكتەردىڭ جانە پاتەردىڭ قۇنىنا قورىتىندى بەرەتىن باعالاۋشىلاردىڭ تالاپتارىن بىلە تۇرا (ادەتتە، بۇل - قايتالاما نارىقتاعى ۇيلەر)، سىياقى ءۇشىن ونىڭ قۇنىن كوتەرۋدى سۇرايدى. ماسەلەن، پاتەر 30 ميلليون تەڭگە تۇرسا، 20 پايىزدىق باستاپقى جارنا 6 ميلليون تەڭگە شاماسىندا. بۇل تۇرعىدا ولار ونى 36 ميلليون تەڭگەگە باعالاۋدى سۇرايدى. ولار وسى قۇجاتتاردى باعالاۋشىنىڭ قورىتىندىسىمەن بىرگە بانككە تاپسىرادى. ءوز كەزەگىندە بانك قۇجاتتى قابىلدايدى، 6 ميلليون تەڭگە كوميسسيا رەتىندە سانالادى دا، 30 ميلليون تەڭگەگە نەسيە بەرەدى. كەلىسىمشارت وسىلايشا باستاپقى جارناسىز جۇزەگە اسىرىلادى. بۇل - باعالاۋشىلاردىڭ، ريەلتورلاردىڭ جانە بانكتەردىڭ قالىپتاسقان «سۇر» سحەماسى.

- ريەلتورلاردىڭ مۇنداي قىزمەتىن پايدالاناتىن قازاقستاندىقتار ءۇشىن قانداي تاۋەكەلدەر بار؟

- بۇل جۇمىس فاكتى بويىنشا تولەنەدى. ەگەر ول مامىلە جاسالعانعا دەيىن تولەنسە، سودان كەيىن بانك ونى ماقۇلداماي، نەسيە بەرمەسە، اقشانى قايتارىپ الماۋ قاۋپى بار.

- بۇل جۇيەنىڭ نارىققا زيانى بار ما؟

- مۇنداي كەلىسىمشارتتار كوپ كەزدەسە بەرمەيدى. سوندىقتان ءبىرلى-جارىم مامىلەلەر نارىقتىڭ وزىنە ەشقانداي اسەر ەتپەيدى.

- «وتباسى بانكىنىڭ» وڭىرلەرگە قايتا باعدارلانۋى استانا مەن الماتى سياقتى ءىرى قالالارداعى جىلجىمايتىن مۇلىكتىڭ قۇنىنا قالاي اسەر ەتۋى مۇمكىن؟

- كەلىسىلگەن جانە جۇمىس ىستەپ جاتقان نەگىزگى باعدارلامالار، ياعني «30/70» نەمەسە «جاسىل يپوتەكا» مەگاپوليستەردە ىسكە قوسىلعان. بۇل باعدارلامالار ايماقتاردا جوق. سوندىقتان، بانكتىڭ قايتا باعدارلاۋ تۋرالى مالىمدەمەسى وڭىرلەردە جاڭا ونىمدەردى ەنگىزۋدى بىلدىرەدى جانە بۇل قادامدار مەگاپوليستەردە بۇرىننان بەرى ىسكە اسىرىلىپ جاتىر. اتاپ ايتقاندا، وسى مالىمدەمە قازاقستاننىڭ ءىرى قالالارىنداعى نارىققا ەشقانداي اسەر ەتپەۋى كەرەك.

- «7-20-25» باعدارلاماسى بويىنشا يپوتەكا الۋ قيىنداپ، ونىڭ جابىلاتىنى دا جاريالاندى. قازاقستاندىقتاردىڭ قانداي باسقا مۇمكىندىكتەرى بار؟ وسى باعدارلاما بويىنشا يپوتەكا نەسيەسىن بەرۋدى قىسقارتۋ تۇرعىن ءۇي نارىعىنا قالاي اسەر ەتەدى؟

- مەن بۇل باعدارلامانىڭ جۇمىسىن قورىتىندىلاۋدى ۇسىنامىن. ول بەس جىلدان ءسال از ۋاقىت جۇمىس ىستەدى جانە بارلىق كەلىسىمشارت اراسىندا يپوتەكالىق نەسيەلەۋدىڭ 4 پايىزدان اسپايتىن بولىگىن عانا قامتىدى. بۇل كورسەتكىش سونشالىقتى كوپ ەمەس، شامامەن 200 مىڭ ادام. ال وسى ۋاقىت ارالىعىندا 6 ميلليونعا جۋىق مامىلە جاسالعان. بۇل رەتتە، ول نارىققا نەمەسە ونى قولداۋعا ايتارلىقتاي اسەر ەتكەن جوق. باعدارلاما باستاپقىدان كوپ ادامدى قامتي الماي جاتتى.

بىرىنشىدەن، ونىڭ تالاپتارى تەك پايدالانۋعا بەرىلگەن نىساندارعا عانا قاتىستى بولدى، ياعني تاپسىرىلعان تۇرعىن ۇيلەردە كوبىنە اۋدانى ۇلكەن ءوتىمسىز پاتەرلەر عانا قالاتىن. ءبىراق 25 ميلليون ليميت ونى قولدانۋعا مۇمكىندىك بەرمەدى، ونى سالىنىپ جاتقان پاتەرلەرگە باعىتتاۋ كەرەك بولدى. باعدارلامانى ىسكە اسىرۋدىڭ سوڭعى كەزەڭىندە وعان قاتىستى تەرىس پىكىرلەر دە كوبەيىپ كەتتى.

ءدال قازىر «9-20-25» باعدارلاماسى دايىندالىپ جاتىر. ونىڭ اياسىندا ەكى ماڭىزدى تۇزەتۋ بولۋى مۇمكىن: مەگاپوليستەردەگى ليميتتى 35 ميلليون تەڭگەگە دەيىن ارتتىرۋ جانە باعدارلاما بويىنشا سالىنىپ جاتقان تۇرعىن ءۇي كەشەندەرىندە باسپانا ساتىپ الۋ مۇمكىندىگىن بەرۋ. وسىنداي شارتتارمەن تيىمدىرەك بولادى.

قۇرىلىس سالاتىندار ۇلەسكەرلەرگە باعدارلاماعا كىرە الاتىنىن، ياعني باسپانا قۇنىنىڭ 20 نەمەسە 30 پايىزى سوماسىندا قاراجاتتى سالىپ، ءبىر جىلدان كەيىن باعدارلامامەن يپوتەكا الۋعا مۇمكىندىك بولادى دەپ سەندىرىپ جاتىر. وسىدان كەيىن ءبىز قۇرىلىس سالاتىنداردان ءبىراز ادام اقشاسىن قايتارا الماي جۇرگەنىن، سونىڭ سالدارىنان باعدارلامانىڭ جابىلىپ قالۋىن كورۋىمىز مۇمكىن. سوندىقتان مۇنداي باعدارلامالار مۇمكىندىگىنشە تەڭگەرىمدى بولۋى كەرەك. شىنىمدى ايتسام، ولار سونشالىقتى قاجەت ەمەس. ءبىر جاعىنان، ولار سۇرانىستى ىنتالاندىرادى، ەكىنشى جاعىنان - تۇرعىن ءۇي شارشى مەترىنىڭ قۇنى ءوسۋى ىقتيمال.

مەملەكەت ەكى نارسەگە كوبىرەك كوڭىل ءبولۋى كەرەك - حالىقتىڭ وسال توپتارى، ونىڭ ىشىندە كوپبالالى وتباسىلار، مۇعالىمدەر، دارىگەرلەر، اسكەريلەر ءۇشىن تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسىن ماقساتتى قارجىلاندىرۋدى قامتاماسىز ەتىپ، بۇل باسپانانى كوممەرتسيالىق نارىققا شىعارماۋى ءتيىس.

اتاپ ايتقاندا، نارىقتىڭ ءوزى وسى سالاداعى جاعدايدى تەڭگەرىمدەي الادى. سوندىقتان، ەگەر بۇل اقشا بولسا، وندا ونى ماقساتتى تۇردە اتالعان توپتارعا باعىتتاۋ كەرەك. ونىڭ ۇستىنە، يمپورتقا تاۋەلدىلىكتەن ارىلۋ كەرەك. قازاقستانداعى ءاربىر شارشى مەتردىڭ 50 پايىزى باسقا ەلدەردەن اكەلىنەتىن ماتەريالداردان سالىنعان. ءبىز ولارعا ۆاليۋتامەن تولەپ، سونىڭ سالدارىنان شارشى مەتردىڭ قۇنىن باقىلاي المايمىز. بۇل تۇرعىدا سۋبسيديا جانە مەملەكەتتىڭ قولداۋى قۇرىلىس ماتەريالدارى سالاسىنا باعىتتالۋى كەرەك.

- تۇرعىن ءۇي يپوتەكاسىن الۋ بويىنشا قانداي ۇسىنىستار قازىر ءتيىمدى دەپ سانايسىز؟

- قازىر بىزدە «وتباسى بانكىنىڭ» ەكى ءونىمى بار - «30/70» جانە «50/50». شىن مانىندە، بۇل ۇسىنىستار وتە فۋنكتسيونالدى. مەن نارىققا باسقا دا تالاپتاردى ەنگىزۋدىڭ ماڭىزدىلىعىن كورىپ تۇرعان جوقپىن. قازىرگى كەزدە نارىققا شامادان تىس ارالاسۋدىڭ قاجەتى جوق.

- سونداي-اق الەۋمەتتىك جەلىلەردە يپوتەكانى قالاي ءتيىمدى جابۋعا بولاتىنى تۋرالى سحەمالارى بار ءتۇرلى بەينەروليكتەر دە تارالعان. بۇل سحەمالار قانشالىقتى ءتيىمدى؟

- تولەم قۇرىلىمىن وزگەرتۋدىڭ بىردەن-ءبىر جولى - قايتا قارجىلاندىرۋ، ياعني باسقا بانككە بارىپ، باسقا شارتتارمەن نەسيە الىڭىز. ماسەلەن، تولەم مەرزىمى ۇزارسا، بۇل ءوز كەزەگىندە اي سايىنعى تولەمدەردىڭ كولەمىن ازايتادى. وسىدان باسقا رەسمي ءارى زاڭدى تەتىكتەر جوق. «سۇر» سحەمالار بولۋى مۇمكىن، ءبىراق بۇل ءوز كەزەگىندە ءتۇرلى قاتەرگە اكەلۋى ىقتيمال.

- اڭگىمەڭىزگە راقمەت!

اۆتور رۋسلان عابباسوۆ