باسپانا جالداعان دۇرىس پا، الدە يپوتەكاعا العان با؟
استانا. KAZINFORM - ساراپشىلاردىڭ ايتۋىنشا، تۇرعىن ءۇي باعاسىنىڭ ءوسۋى جالعاسۋى مۇمكىن. باسپانانى جالداعان دۇرىس پا، الدە يپوتەكاعا العان ءتيىمدى مە؟ ايلىعى شايلىعىنا جەتپەي جۇرگەن قازاقستاندىقتار باستاپقى جارنانى قانشا جىلدا جيناي الادى؟ ۇزاقمەرزىمدى پەرسپەكتيۆادا بۇل مۇمكىن بە؟ وسى تاقىرىپ توڭىرەگىندە inbusiness.kz سايتىنىڭ ءتىلشىسى ساراپشىلاردىڭ پىكىرىن ءبىلدى.
«جالعا الۋ قۇنى قىمباتتاپ جاتسا، ارينە، ول دا قىمبات بولىپ، اۋىرتپاشىلىق تۇسىرەدى. سوندىقتان دا يپوتەكاعا العان ءتيىمدى دەگەنگە توقتاۋعا بولادى. ءبىراق ول جەردە دە يپوتەكانىڭ پايىزى بار. ەگەر پايىزدىق مولشەرلەمە، العاشقى تولەيتىن تولەم جوعارى بولسا، وندا يپوتەكا دا ءتيىمسىز بولىپ شىعادى. سوندىقتان جالگەرلىك تولەم تولەپ جۇرگەننەن گورى ءوزىڭ ءۇشىن تولەگەن الدە قايدا تيىمدىرەك. بۇدان باسقا ۇزاق مەرزىمدە اقشا قۇنسىزدانۋى مۇمكىن. ەگەر دە تابىسىڭىز تۇراقتى تۇردە ءوسىپ وتىرسا، بەلگىلى ءبىر دارەجەدە يپوتەكالىق تولەمنىڭ قۇنىن تولەۋدە قاتتى اۋىرتپاشىلىق تۇسىرمەيتىن بولادى»، - دەدى ەكونوميست ماقسات حالىق.
ونىڭ ايتۋىنشا، قازىرگى نارىقتىق زاماندا تۇراقتى تابىستىڭ بولۋىنا دا ەش كەپىلدىك جوق.
كەلەشەكتە جىلجىمايتىن مۇلىك قىمباتتاي بەرەدى، سوندىقتان پاتەردى يپوتەكاعا العان ءجون دەگەندى ءجيى ەستىپ جاتامىز. ەكونوميستەن بۇل پىكىردىڭ قانشالىقتى دۇرىس ەكەنىن انىقتاپ بىلدىك.
«مۇنداي قاعيدا جوق. 2007-2009 -جىلدارى الەمدە قارجىلىق داعدارىس بولعان. وعان يپوتەكالىق داعدارىس سەبەپ بولدى. ياعني ۇيلەردىڭ باعاسى ءبىر مەزەتتە ءتۇسىپ كەتۋى دە مۇمكىن. ەندى قازىر قازاقستان جاعدايىندا قارايتىن بولساق، اسىرەسە ەكىنشى نارىقتاعى ۇيلەردى كورسەتڭىز، ول ءوزىنىڭ قۇنىنا سايكەس كەلمەيدى. ءبىرىنشى نارىقتاعى ۇيلەر قۇنى تۇسىنىكتى. ارماتۋرا، قۇرىلىس ماتەريالدارى، بەتوننىڭ باعاسى ءوسۋى سالدارىنان ءۇي باعاسى قىمباتتادى. ال ەكىنشى نارىققا نە سەبەپ بولىپ وتىر؟ ناقتى سەبەپ جوق، تەك سۇرانىس قانا اسەر ەتىپ تۇر. سوندىقتان ەكىنشى نارىقتا «كوپىرشىك» بار دەگەنگە ساراپشى رەتىندە قوسىلامىن. ول بەلگىلى ءبىر ۋاقىت وتكەندە جارىلۋى مۇمكىن، ۇيلەردىڭ باعاسى كۇرت قىمباتتاپ نە ءتۇسىپ تە كەتۋى مۇمكىن»، - دەپ ءتۇسىندىردى ول.
ايلىعى شايلىعىنا جەتپەي جۇرگەندەر نەمەسە ايلىق تابىسى 200 مىڭ تەڭگەدەن اساتىن قازاقستاندىقتار باستاپقى جارنانى قانشا جىلدا جيناي الادى؟
«ءدال قازىرگى نارىقتىق باعالارعا قاراساق، جاقىن اراداعى پەرسپەكتيۆادا جيناۋ مۇمكىن ەمەس. 200 مىڭ تەڭگەنىڭ ءبارىن سالا المايدى، تۇرمىس-تىرشىلىگى بار. ءارى كەتكەندە 50 مىڭ تەڭگە سالا الۋى مۇمكىن. تيىسىنشە ول ازامات جىلىنا 600 مىڭ تەڭگە جيناي الادى. دەمەك ونداعان جىلدار جيناۋى ابدەن مۇمكىن. سوندىقتان مۇندا ايتۋ قيىن. سول سەبەپتەن حالىقتىڭ تابىسىن ارتتىرۋ وتە وزەكتى ماسەلە بوپ وتىر»، - دەپ ەسەپتەيدى ول.
ەكونوميست ماقسات حالىق «9-20-25» باعدارلاماسىنا دا توقتالدى.
«بۇل باعدارلاماردىڭ بارىندە ءونىمدى ناتيجە شىعادى دەپ ايتۋ قيىن. قايتا ول باعدارلامانىڭ بولۋى نارىقتا سۇرانىستى ارتتىرادى، بەلگىلى ءبىر دارەجەدە ۇيلەردىڭ باعاسىن تاعى قىمباتتاتادى. ال ايلىقتارى از ازاماتتار سول العاشقى جارنانى جيناۋمەن دە ءومىرى ءوتىپ كەتۋى عاجاپ ەمەس. شىنايى جاعداي قازىر وسىنداي»، - دەپ اتاپ ءوتتى ول.
ساراپشى ءۇي ساتىپ الۋعا قولايلى ۋاقىت قاڭتار- اقپان ايلارى دەگەن پىكىردە. كوكتەمنەن باستاپ نارىقتا باعا وسە باستايدى، سۇرانىس كوبەيە تۇسەدى.
«ءۇيدى اقشا بولعان كەزدە عانا ساتىپ العان دۇرىس»
ينۆەستيسيا جانە جىلجىمايتىن مۇلىك نارىعىنىڭ ساراپشىسى لەۆ تەتيننىڭ سوزىنشە، «وتاۋ» باعدارلاماسىنىڭ ىسكە قوسىلۋى تۇرعىن ءۇي باعاسىنا اسەر ەتپەيدى.
«سەبەبى بۇل باعدارلامانىڭ قولدانىلۋ اياسى تار. ول 35 جاسقا دەيىنگى جانە 5 جىل ىشىندە اتىندا باسپاناسى جوق تۇرعىندارعا ارنالعان. ەگەر دە ماقساتتى اۋديتوريانى الاتىن بولساق، قازىر جىلجىمايتىن مۇلىكتىڭ نەگىگى ساتىپ الۋشىلارى - 35 تەن جاستان اسقان ازاماتتار. ال 35 جاسقا تولماعاندار ماقساتتى توپقا جاتپايدى. مەنىڭشە، اتالمىش يپوتەكالىق باعدارلامانىڭ كومەگىمەن جاسالاتىن مامىلەلەردىڭ جالپى سانى نارىقتىڭ بارلىق ۇلەسىنىڭ ءبىر پايىزىنان اسپايدى. سايكەسىنشە بۇل جىلجىمايتىن مۇلىك نارىعىنا ەشقانداي اسەر ەتپەيدى»، - دەدى ول.
سپيكەر باسپانانى جالداپ تۇرۋ نەمەسە يپوتەكاعا الۋ ماسەلەسىندە ءار ادامدەربەس شەشىم قابىلداۋى ءتيىس ەكەنىن ايتتى.
«ەگەر دە ءسىز يپوتەكانى ۋاقتىلى تولەمەسەڭىز، بانكپەن كەلىسۋ قيىن بولادى. بۇل ءۇي سىزدىكى دەگەن يلليۋزيا. ياعني يپوتەكا شارتىنىڭ تالاپتارى بۇزىلعاننان كەيىن، بانك بىردەن سوتپەن ءىستى قاراۋدى جانە يپوتەكا بويىنشا تالاپتار قويا باستايدى. جالعا الىنعان باسپانامەن بايلانىستى دا قاۋىپ-قاتەرلەر بار. ەگەر تولەم جاساماساڭىز، ءۇي يەسى دە سىزبەن ساۋدالاسىپ وتىرمايدى. الايدا اداممەن كەلىسۋگە بولادى نەمەسە جالعا الۋ قۇنى ارزان پاتەرگە كوشە الاسىز. بارلىعىن تارازىعا سالۋ كەرەك ەكەنىن تاجىريبە كورسەتىپ وتىر»، - دەپ ءتۇسىندىردى ساراپشى.
لەۆ تەتيننىڭ ايتۋىنشا، پاتەردى اقشا بار كەزدە عانا ساتىپ العان دۇرىس.
«جىل مەزگىلىنە جانە نارىقتاعى جاعدايعا قاراماستان، ءسىز بار بولعانى ءبىر عانا پاتەر الىپ وتىرعانىڭىزدى تۇسىنگەنىڭىز دۇرىس. ەڭ اۋەلى ءوزىڭىزدىڭ قارجىلىق مۇمكىندىكتەرىڭىزدى باعالاۋىڭىز قاجەت. مەن ءۇي قۇنىنىڭ 40 نەمەسە 50 پايىزى جينالعان جاعدايدا عانا باسپانالى بولۋعا كەڭەس بەرەمىن. سەبەبى مۇنداي جاعدايدا پاتەر قۇنىنىڭ جارتى اقشاسى قولىڭىزدا تۇر، سايكەسىنشە قالعان قاجەت قاراجاتتى قالاي جيناۋ كەرەگىن بىلەسىز»، - دەپ جالعاستىردى سپيكەر.
ينۆەستيسيا جانە جىلجىمايتىن مۇلىك نارىعىنىڭ ساراپشىسى لەۆ تەتين تۇرعىن ءۇي باعاسىنىڭ ءوسىمى جالعاساتىنىن، جىل قورىتىندىسى بويىنشا 12-15 پايىز ءوسىم كورسەتكىشىنە جەتۋى مۇمكىن ەكەنىن ايتتى.
جالاقىسى از قازاقستاندىقتار باستاپقى جارنانى قانشا جىلدا جيناي الادى؟
ال تۇرعىن ءۇي نارىعىنىڭ ساراپشىسى جانار ماكاتوۆانىڭ ايتۋىنشا، پاتەردى جالعا العاننان گورى، يپوتەكاعا العان تيىمدىرەك.
«ءبىرىنشى نۇسقادا پاتەر ۋاقىت وتە كەلە مەنشىككە اينالاتىندىقتان، سايكەسىنشە ءسىزدىڭ پاتەرىڭىز ءۇشىن اي سايىنعى تولەم تولەنەدى. جالعا بەرىلەتىن پاتەر تۋرالى بۇلاي ايتۋعا كەلمەيدى. ويتكەنى باسقا بىرەۋدىڭ پاتەرىنىڭ جالداۋ اقىسى، بىرەۋدىڭ تولەمى بولىپ قالا بەرەدى»، - دەدى سپيكەر.
ول الماتىدا جىلجىمايتىن مۇلىك باعاسى جىلدان جىلعا تۇراقتى ءوسىپ كەلە جاتقانىن العا تارتتى.
جانار ماكاتوۆادان ايلىق تابىسى از قازاقستاندىقتار باستاپقى جارنانى قانشا جىلدا جيناي الاتىنىن سۇرادىق.
«ادەتتە جالاقىسى از جانە باستاپقى جارناسى جوق كليەنتتەر ءۇشىن باستاپقىجارنانى جيناۋدى ۇسىنامىن. ماسەلەن، 25 ميلليون تەڭگە تۇراتىن ءبىر بولمەلى پاتەردى ساتىپ الۋ ءۇشىن جوق دەگەندە %20 باستاپقى جارنا كەرەك، ول شامامەن العاندا 5 ميلليون تەڭگەنى قۇرايدى. اي سايىن 70 مىڭ تەڭگەدەن جيناعان جاعدايدا ونى التى جىل ىشىندە جيناۋعا بولادى. جيناقتاۋدى قازىردەن باستاۋ كەرەك، سەبەبى جىل سايىن پاتەردىڭ باعاسى مەن باستاپقى جارنا مولشەرى ارتادى، سايكەسىنشە اي سايىنعى جيناق سوماسى دا كوبەيەدى. ءوز باسىم باستاپقى جارناجيناقتاۋدى قازىردەن باستاۋدى ۇسىنامىن»، - دەدى ول.
سپيكەر ءىس جۇزىندە كەز كەلگەن يپوتەكالىق باعدارلاما نارىقتاعى باعاعا اسەر ەتەتىنىن ايتتى.
«ويتكەنى بۇل جىلجىمايتىن مۇلىككە سۇرانىستى ارتتىرادى. ءبىراق جالپى العاندا، بۇل زەينەتاقى رەفورماسى كەزىندەگىدەي باعاعا اسەر ەتپەيدى. «وتاۋ» باعدارلاماسى باستاپقى نارىقتاعى باسپانا ساتىپ الۋعا باعىتتالعان. باعدارلاماعا قاتىسۋشى تەك «باسپانا» ماركەت پورتالىندا ساتىپ الا الادى. بۇل نۇسقا تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسىنىڭ جاڭا باعدارلاماسىنىڭ باستالۋى اياسىندا تۇرعىن ءۇي باعاسىنىڭ جاساندى ءوسۋىن بولدىرماۋعا ارنالعان»، - دەپ ءتۇسىندىردى باسپانا نارىعىنىڭ ساراپشىسى.
جانار ماكاتوۆا ءۇيدى قاي ۋاقىتتا ساتىپ العان ءتيىمدى ەكەنىنە دە توقتالدى. ايتۋىنشا، جازدا جىلجىمايتىن مۇلىك ساتىپ الۋ ازداپ قىسقارادى، ونىڭ سەبەبى دەمالىس ماۋسىمى بار.
«وقۋ جىلىنىڭ باستالۋىنا دەيىنگى كۇزگى كەزەڭدە تۇرعىن ءۇيدى ساتىپ الۋ بەلسەندىرەك بايقالادى. جاڭا جىلدان كەيىن جىلجىمايتىن مۇلىككە سۇرانىستىڭ دا ازداپ تومەندەۋى بايقالادى. ءبىراق ءارتۇرلى جىلدارعا قاراساق، ءاردايىم بۇلاي بولا بەرمەيدى. تيىسىنشە جىلجىمايتىن مۇلىككە سۇرانىستىڭ ارتقان كەزەڭدەرىندە باعا ەرەكشەلەنەدى. سونداي-اق ادامدار قىستا جىلجىمايتىن مۇلىك ساتىپ الۋدى ۇناتادى، ويتكەنى ولار نىساننىڭ جىلۋىن تەكسەرە الادى»، - دەدى تۇرعىن ءۇي نارىعىنىڭ ساراپشىسى جانار ماكاتوۆا.
