بالانىڭ مىنەزى قالاي تۇيىق بولادى؟

استانا. قازاقپارات - سونىمەن، وتباسىندا ءوزىن جالعىز سەزىنگەندىكتەن بالاڭىزدىڭ مىنەزى تۇيىق بولادى.اتا-اناسىنىڭ وزىمەن اڭگىمەلەسۋدەن قاشاتىنىنا، بىردەڭەنى سىلتاۋراتىپ كەتىپ قالاتىنىنا، اڭگىمەسىنىڭ قىزىقسىز ەكەنىن اشىق ايتقانىنا ادەتتەنگەن سوڭ، بالا ءوزىنىڭ كوڭىل كۇيىن، قايعىسىن بىلدىرمەۋگە، ىشىندە ساقتاپ قالۋعا ۇيرەنە باستايدى.

ول اتا-اناسىمەن سويلەسۋگە تىرىسپايدى، ال ەگەر ودان بىردەڭە سۇراي قالساڭ، قىسقا عانا جاۋاپ بەرەدى. «ءبارىن دۇرىس ەمەس ىستەيمىن، ۇلكەندەرگە كەدەرگى كەلتىرەمىن، اياعىنا وراتىلىپ جۇرەمىن» دەپ ويلايدى. اشۋلانادى، ۇرىسادى، جازالايدى دەپ سىزدەن قورقادى.

كەشكە قاراي ۇلكەندەردىڭ ءۇي شارۋاسىنا بايلانىستى كەز كەلگەن جۇمىستارى باستالادى. شارشاپ كەلگەندىكتەن، تەزىرەك اياقتاعىسى كەلىپ، ءۇي شارۋاسىنا بالانى ارالاستىرمايدى. مۇندايدا وعان «كەدەرگى كەلتىرمەي، باسقا بولمەگە بارىپ ويناساڭشى» دەيدى. سۇراقتىڭ استىنا الماسىن، مازالاماسىن دەپ اتا-انالارى بالاسىنا كوپتەگەن ادەمى ويىنشىقتار ساتىپ الىپ بەرەدى. سول سەبەپتى بالا باسقا بولمەدە، بۇرىشتا وزىمەن-ءوزى، ويىنشىقتارىمەن جالعىز ويناپ وتىرادى.

كەي اتا-انالار بالانىڭ دەنساۋلىعىن ويلاپ، جاعدايىن جاساپ جاتىرمىز دەپ اكە مەن انانىڭ اراسىندا تىعىز بايلانىستىڭ ورناۋىن نازاردان تىس قالدىرىپ جاتادى. اتا-اناسى ۇيىندە، ءبىراق بالا ونى سەزىنبەيدى، ولار ونىڭ جانىندا ەمەس، جىراقتا، اركىم ءوز شارۋاسىمەن اۋرە. مۇنداي اتا-انالاردىڭ ماحابباتى ءبىر جاقتى، وندا سەزىم جوق. ال بالا بۇدان قاتتى قينالاتىنىن اتا-اناسى بىلمەيدى دە. ويتكەنى قانشا سۇيىكتى بولعانىمەن دە، ويىنشىقتارى اناسى مەن اكەسىنىڭ ورنىن الماستىرمايدى.

ءتىپتى ۇلكەندەر دە ءوز قۋانىشىن، قايعىسىن بىرەۋمەن بولىسكىسى كەلەدى. ال بالانىڭ بويىندا مۇنداي نيەت اناعۇرلىم كۇشتى - ول ءومىردى جاڭادان تانىپ كەلە جاتىر، ءاربىر مينۋت وعان قىزىقتى، تاڭعاجايىپ، ەرەكشە، جاڭا نارسە سىيلايدى! بالا العان اسەرىمەن، سەزىمىمەن بولىسكىسى كەلەدى، ءبىراق ول - جالعىز، ونىمەن ەشكىم سويلەسكىسى كەلمەيدى، كۇلكى ەتەدى، سوندىقتان وعان ىشىنەن شىققان ەموسياسىن تەجەۋگە، كورسەتپەۋگە تۋرا كەلەدى.

مىنانداي وقيعانى ەلەستەتىپ كورىڭىزشى: بالاسى قۋانىپ، سافادا گازەت وقىپ جاتقان اكەسىنە جۇگىرىپ كەلىپ، سالعان سۋرەتىن كورسەتەدى: «اكە، قاراشى، مەن كەرەمەت ماشينانىڭ سۋرەتىن سالدىم» دەيدى. اكەسى گازەتتەن كوزىن الماي: «جارايسىڭ!» دەيدى. بالا سوندا دا قويمايدى: «اكە، سەن ءتىپتى قاراعان دا جوقسىڭ عوي!».

ءبىر مينۋتتان سوڭ اكەسى سۋرەتكە كوز جۇگىرتە قاراپ: «ادەمى ەكەن» دەيدى. بالا تاعى: «اكە، ەكەۋمىز بىرىگىپ سۋرەت سالايىقشى» دەسە، بۇل وتىنىشىنە اكەسى: «ەرتەڭ سالامىز، قازىر قولىم بوس ەمەس، مازالاما» دەپ تەلەديداردى قوسادى. قانشا جالىنىپ-وتىنگەنىمەن ايتقانىن ورىندامايتىنىنا كوزى جەتكەن سوڭ بالاسى ەكى يىعى سالبىراپ، كوزى جاسقا تولىپ، بولمەسىنە سۇيرەتىلىپ كەتەدى.

بۇل جاعداي بالانىڭ دامۋىنا عانا ەمەس، دەنساۋلىعىنا دا زيانىن تيگىزەدى. سەبەبى پسيحولوگتاردىڭ ءوزى دە ۇلكەندەرگە اراسىندا ءوز ەموسياسىن ىشىندە ساقتاماي، سىرتقا شىعارىپ تۇرعان دۇرىس دەپ كەڭەس بەرەدى

ءبىراق بالاعا اسا كوپ كوڭىل ءبولىپ، ونى تىم ەركەلەتىپ جىبەرگەن دە دۇرىس ەمەس. بالا اتا-اناسىنىڭ وتباسى الدىندا ورىنداۋى قاجەت مىندەتى بار ەكەنىن ءتۇسىنۋى كەرەك: ەگەر اناسى كىر جۋماي، تاماق دايىنداماي، ونىمەن ويناۋعا كەتسە، بۇدان ءبارى زارداپ شەگەدى - كىر كيىممەن جۇرۋلەرىنە، اش قالۋلارىنا تۋرا كەلەدى. بالا ءار ادامنىڭ سۇيىكتى، مىندەتتى ىسىمەن اينالىسۋىنا جانە دەمالۋىنا قۇقىعى بار ەكەنىن ۇعىنۋى ءتيىس (اتا-اناسى جۇمىستان، ءۇي شارۋاسىنان شارشايدى، ەگەر ولار از دا بولسا تىنىعىپ الماسا، اۋىرىپ قالادى). ەڭ باستىسى - بالاعا داۋىس كوتەرمەڭىز، اقىرىن عانا ايتىپ تۇسىندىرىڭىز.

دەر كەزىندە مىنەزىندەگى وزگەرىستى بايقاماساڭىز، بالاڭىز كوپتەگەن كەمشىلىكتەرگە يە، ءوز-وزىنە سەنىمسىز بولىپ وسەدى. بالاڭىزدىڭ تاعدىرى ءسىزدى تولعاندىراتىن بولسا، تاربيەلەۋگە قازىردەن باستاپ كىرىسىڭىز. ХІХ ع. ورىس پەداگوگى پ.ف.كاپتەرەۆ: «بالا ءۇشىن جىلۋ، مەيىرىم، ماحاببات - اۋاداي قاجەت؛ ول اشتىققا شىدايدى، ءبىراق مەيىرىمسىز، جىلۋسىز، ماحابباتسىز ءوزىن جەتىم سەزىنەدى. ماحاببات پەن مەيىرىمسىز وسكەن بالا سولىپ، بۇزىلا باستايدى. ال بۇل ماحاببات پەن مەيىرىمدى وعان وتباسى عانا بەرە الادى» دەگەن

بارلىق اتا-انا ءوز بالاسىن جاقسى كورەدى، وعان قامقور بولادى. ءبىراق ءارقايسىسى ءوز سەزىمىن ءارتۇرلى بىلدىرەدى. بىرەۋى جۇمساق بولسا، بىرەۋى - قاتاڭ. اتا-انالاردىڭ مۇنداي ارەكەتىنىڭ سەبەبى ءارتۇرلى، دەگەنمەن دە بارلىعىنىڭ دا ماقساتى ءبىر - ءبارى دە بالا يگىلىگى ءۇشىن. ءبىراق بالا ءالى كىشكەنتاي بولعاندىقتان، مۇنداي قاتىناستى تۇسىنبەۋى مۇمكىن، مەنى جاقسى كورمەيدى دەپ ويلايدى. اتا-انا ماحابباتى بالانىڭ دامۋىندا، مورالدىق قاسيەتتەرىنىڭ قالىپتاسۋىندا ۇلكەن رول اتقارادى.

سوندىقتان وعان مەيىرىممەن قاراپ، جىلى سوزدەرىڭىزدى اياماڭىزدار. بۇل بالانىڭ وزىندىك ورنىن بايقاتادى، ءوز-وزىنە دەگەن سەنىمى جوعارىلايدى، جانىنا جىلۋ بەرەدى: ءتاتتىم مەنىڭ، كۇنىم مەنىڭ، قوزىم مەنىڭ، سەنسىز نە ىستەر ەدىم، سەن مەنىڭ قولعاناتىمسىڭ، قولىڭنان ءبارى دە كەلەدى، قاپالانبا، رەنجىمە، ۋايىمداما، مەن سەنىمەن بىرگەمىن، بۇل بالانى تىم ەركەلەتىپ جىبەرەدى دەپ ۋايىمداماڭىز. ەرتە كەزەڭدە مۇنداي بايلانىس وعان وتە قاجەت. بالا كوزىن اشقاننان باستاپ اكەسىنىڭ اناسى تۋرالى، اناسىنىڭ اكەسى تۋرالى، ەكەۋى ءوزى تۋرالى ويلايتىنىن كورسە، بولاشاقتاعى تاربيەنىڭ باستاماسى قالانادى. بۇدان كەلىپ بالا ۇجىمدا ءوزىن سولاي ۇستايدى (بالاباقشا، مەكتەپ، دوستارى اراسىندا، ت.ب.)، ال وسە كەلە وسى قاعيدا بويىنشا ءوز وتباسىنداعى بايلانىستى قۇرادى.

بالاڭىزعا دەگەن ماحابباتىڭىزدى بىلدىرەمىن دەپ تىم اسىرەلەپ جىبەرمەڭىز. بالاعا دەگەن ماحابباتىڭىز شەكسىز بولۋى مۇمكىن، ءبىراق ەركەلەتۋدىڭ، مەيىرىمنىڭ دە ءوز شەگى بار. كەيبىر بالالار بىلدىرتپەي اناسىنىڭ كويلەگىن كەسىپ تاستاۋى مۇمكىن، قوناققا كەلگەندە سۇيىكتى اسى بولماعاندىقتان باقىرىپ جىلاۋى مۇمكىن، بىردەڭەنى سىندىرىپ، توگىپ-شاشۋى مۇمكىن. بالاڭىز بەلگىلى ءبىر ورتادا ءوزىن ۇستاۋدى ۇيرەنسىن دەسەڭىز، ۇيگە قوناقتاردى ءجيى شاقىرىڭىز. ونى باسقا بولمەگە قاماپ قويماي، ۇستەلگە بىرگە وتىرعىزىپ، ءوزىن قالاي ۇستاۋ كەرەكتىگىن ۇيرەتىڭىز. وسكەندە ءارتۇرلى ادامدارمەن بايلانىستا بولاتىنىنا قازىردەن باستاپ ادەتتەنۋى قاجەت.

مەكتەپكە دەيىنگى جاستاعى بالالاردىڭ اسىرەسە قۇربىلارىمەن قارىم-قاتىناستا بولعانى پايدالى. ءوزى شامالاس بالالارمەن ارالاسىپ، بالا تولىق جەتىلەدى، سەبەبى ولاردىڭ ءبىر-بىرىمەن وي-ورەسى ۇقساس كەلەدى. ەڭ الدىمەن ونىڭ قارىم-قاتىناس قاجەتتىلىگى قاناعاتتاندىرىلادى (ۇيدە مۇنداي بايلانىس بولماۋى دا مۇمكىن).

ايتقانى قاتە بولسا دا بەتىنە باسپاڭىز. بالاڭىز ءسىزدىڭ ايتقانىڭىزدى تىڭداپ، ورىنداعان كۇننىڭ وزىندە ول سىزبەن كەلىستى دەگەن ءسوز ەمەس. وكىنىشكە وراي، كوپتەگەن اتا-انالار بالاسىن تىڭداپ وتىرۋعا ۋاقىتىن كەتىرگىسى كەلمەيدى. نەنىڭ دۇرىس، نەنىڭ بۇرىس ەكەنىن بىرنەشە ساعات بويى اقىل ايتىپ، ۇقتىرۋعا تىرىسادى. بالا ۇلكەنگە قارسىلىق كورسەتە الماعاندىقتان، تىڭداعانسىماق كەيىپ تانىتىپ وتىرادى. بالانى تىڭداۋدى ۇيرەنىڭىز. ءوزىڭىزدىڭ ىلىكپە سوزدەرىڭىزبەن ونى بولمەڭىز. ايتقاندارى كۇلكىلى، ماعىناسىز بولسا دا ەشتەڭە بىلدىرتپەڭىز. اڭگىمەسىنە بايلانىستى ءوزىڭىزدىڭ شەشىمىڭىزدى ايتىپ، باسىن قاتىرماڭىز. ءبىراق سىزدىڭ ارالاسۋىڭىز قاجەت دەپ ەسەپتەسەڭىز، ونى ماجبۇرلەمەي، اقىرىنداپ كەڭەس بەرىڭىز، سوڭعى شەشىمدى ءوزى قابىلداعانداي سەزىنسىن.

كەي اتا-انالار «3-4 جاسار بالامەن نە اڭگىمە ايتاسىڭ؟ ول تولىق سويلەي دە المايدى عوي» دەپ قارسىلىق ءبىلدىرىپ جاتادى. بۇل - قاتە كوزقاراس. مەكتەپكە دەيىنگى بالا مەن اتا-انا اراسىندا شىنايى بايلانىس ورناۋى كەرەك. بۇل بولاشاقتا ءجاسوسپىرىم شاقتا وتە قاجەت بولادى. وعان قوسا، ءسىز ونىمەن سويلەسپەسەڭىز، ونىڭ سوزدىك قورى قايدان مولايادى؟

نۇربانۋ وماروۆا
بالا-انا سايتى. 2014