بالانىڭ كىتاپ وقۋعا دەگەن قىزىعۋشىلىعىن قالاي ارتتىرۋعا بولادى؟
استانا. قازاقپارات - قازىر قوعامدىق كولىكتە، اۆتوبۋستا كىتاپ وقىپ وتىرعان ادامدى سيرەك كورەمىز. ەلەكتروندى كىتاپتار، جەڭىل ءارى ىقشام قۇرىلعىلار پايدا بولعالى ءبارى وڭايلاعان سياقتى ەدى، قالاعان كىتابىڭدى ءاپ-ساتتە تاۋىپ الاسىڭ، اۋىر تومداردى كوتەرىپ جۇرمەيسىڭ. ءبىراق كوپشىلىك سول كىتاپ وقۋدى ەمەس، ويىن ويناۋدى تاڭدايدى. ويتكەنى ول - ويلانۋدى قاجەت ەتپەيدى.
ال وقۋ - ەڭبەكتى تالاپ ەتەتىن پروتسەسس. ارىپتەردى سوزگە، سوزدەردى سويلەمگە قۇراپ قانا قويماي، وقىعانىڭدى ءتۇسىنۋ، ساناڭدا ەلەستەتۋ كەرەك. اسىرەسە ۇنەمى دايىن وبرازدى تەلەديداردان كورىپ ۇيرەنگەن بالا ءۇشىن بۇل قيىن جۇمىس: قيالى دامىماعان، ەلەستەتۋ ماشىعى قالىپتاسپاعان.
ەرەسەكتەردىڭ ءوزى كوڭىل كوتەرۋدى تاڭداپ تۇرعاندا، ءارىپ تانىپ، ءسوز قۇراپ جۇرگەن بالاعا كىتاپ وقۋدى قالاي سۇيدىرەمىز؟ ماسەلەنىڭ ەكى نەگىزگى سەبەبى بار. ونىڭ ءبىرى تەلەديدار مەن گادجەتتەر ۇسىناتىن وڭاي، قىزىقتى ۆيزۋال كونتەنت بولسا، ەكىنشىسى مەكتەپ. مىندەتتى وقۋ تىزىمىندەگى كىتاپتار كوپ بالاعا تۇسىنىكسىز، اۋىر ءارى قىزىقسىز كورىنەدى. وسىدان سوڭ كىتاپ وقۋ - مىندەت، ءتىپتى ازاپ سياقتى كورىنەدى.
ال شىن مانىندە كىتاپ - بالانىڭ ءتىلىن بايىتاتىن، ويلاۋىن دامىتاتىن، قيالىن ۇشتايتىن ەڭ كۇشتى قۇرال. كىتاپ وقىمايتىن ادامنىڭ سوزدىك قورى جۇتاڭ، ويى الىستان ورالىپ جەتەدى، جازۋ داعدىسى دا ءالسىز بولاتىنى تەگىن ەمەس.
سوندىقتان ەڭ ماڭىزدى سۇراق - بالاعا ادەبيەتتى قالاي سۇيدىرەمىز، كىتاپتان ءلاززات الۋدى قالاي ۇيرەتەمىز؟ بۇل - بۇكىل وتباسى، مەكتەپ جانە قوعام بىرىگىپ شەشەتىن مىندەت.
بالانىڭ كىتاپ وقۋعا قىزىعۋشىلىعىن ارتتىراتىن 10 ءتيىمدى كەڭەس
ەڭ الدىمەن، ۇيىڭىزدە وقۋ مادەنيەتىن قالىپتاستىرىڭىز
بالا كىتاپتى جاقسى كورىپ ءوسۋى ءۇشىن الدىمەن ەرەسەكتەردىڭ ءوزى كىتاپ وقىپ وتىرعانىن كورۋى كەرەك. ەگەر ول ءسىزدىڭ كىتاپقا بەرىلە وتىرىپ، ءلاززات الىپ وتىرعانىڭىزدى بايقاماسا، ونىڭ ءوز بەتىمەن بەلسەندى وقىرمان بولۋى ەكىتالاي. ويتكەنى بالالار سوزدەن گورى ءىس-ارەكەتكە كوبىرەك سەنەدى - ءسىز نە ىستەسەڭىز، سونى قايتالايدى.
ۇيدە اركىم وزىنە ۇنايتىن كىتاپتى الىپ، تىنىش وتىراتىن شاعىن «وقۋ ءداستۇرىن» قالىپتاستىرۋعا بولادى. مىسالى، كەشكە ءبىر جارتى ساعات ءبارى گادجەتتى ءوشىرىپ، تەك كىتاپ وقيتىن ۋاقىت بەلگىلەڭىز. بۇل بالانىڭ ساناسىندا: «كىتاپ وقۋ - نورمالدى، كۇندەلىكتى ءومىردىڭ ءبىر بولىگى» دەگەن تۇسىنىك قالىپتاستىرادى.
سونداي-اق كىتاپتاردى ءۇيدىڭ كوزگە كورىنەتىن جەرىنە قويۋ دا ماڭىزدى. اشىق سورە، ۇستەل ۇستىندە جاتقان قىزىق مۇقابالى كىتاپ بالانىڭ نازارىن وزىنە تارتادى. كىتاپ قولجەتىمدى بولعان سايىن، ونى قولىنا الۋ ىقتيمالدىعى دا جوعارىلايدى.
ەڭ باستىسى - بالاعا كىتاپتى مىندەت رەتىندە ەمەس، قىزىق الەمگە اپاراتىن مۇمكىندىك رەتىندە كورسەتۋ. ءسىزدىڭ جەكە ۇلگىڭىز - ەڭ مىقتى موتيۆاتسيا.
ۇيدە داۋىستاپ وقۋ ءداستۇرىن قالىپتاستىرىڭىز
بالا مەن كىتاپتى جاقىنداتۋدىڭ ەڭ ءتيىمدى جولدارىنىڭ ءبىرى - بىرگە داۋىستاپ وقۋ. بالا نەگە قىزىعادى، قانداي تاقىرىپتى جاقسى كورەدى - سوعان ارنالعان كىتاپتى تاڭداڭىز.
بالاعا بىردەن «سەن وقىشى» دەپ قىسىم جاساماڭىز. ازىرگە ول تەك تىڭداسا دا جەتكىلىكتى. مىسالى، بىلاي دەۋگە بولادى:
«اكەڭ وتە قىزىق كىتاپ تاۋىپتى، ماعان وقىپ بەرگەلى جاتىر. قالاساڭ، بىرگە تىڭداي الاسىڭ».
اتا-انانىڭ ءبىرى كىتاپتىڭ قىزىق جەرىن وقيدى، كەيىن ءوزارا وقىعانى تۋرالى پىكىر ايتىپ، اڭگىمەلەسەدى. سول كەزدە بالاعا دا: «سەن قالاي ويلايسىڭ؟» دەپ سۇراپ قويىڭىز. بالا بۇل ساتتە كىتاپ وقۋ - قىزىقتى، ۇيرەنۋگە تۇرارلىق ءىس ەكەنىن بايقايدى.
داۋىستاپ وقۋ بالانىڭ قيالىن دامىتادى، تىڭداۋ قابىلەتىن كۇشەيتەدى. ەڭ باستىسى - بۇل ءسىز بەن بالاڭىزدىڭ اراسىنداعى جىلى، ەستەن كەتپەيتىن جاقىندىق ساتتەرى. كەلەشەكتە وسى ۋاقىتتاردى ۇلكەن ساعىنىشپەن ەسكە الاتىن بولاسىز.
قىزىعۋشىلىق تۋدىراتىن جەڭىل سىناق
بالانى كىتاپقا ۇيرەتۋدىڭ العاشقى كەزەڭىندە وعان ەشقانداي قىسىم جاساماۋ وتە ماڭىزدى. «وقى» دەپ بۇيىرۋدىڭ نەمەسە ۇزاق ءتۇسىندىرۋدىڭ قاجەتى جوق - كەرىسىنشە، كىتاپتى ءسال قۇپيا، قولجەتىمسىز ەتىپ كورسەتۋ جاقسى ناتيجە بەرەدى.
مىسالى، بالانىڭ كوزىنە ءبىر كىتاپ ءتۇسىپ، ول سونى سۇراسا، بىلاي دەپ جاۋاپ بەرۋگە بولادى: «مەن ءوزىم ءالى وقىپ بىتىرگەن جوقپىن. جارايدى، ساعان بەرەيىن، ءبىراق ۇزاققا ەمەس، مەن دە ءارى قاراي نە بولاتىنىن بىلگىم كەلىپ تۇر. ونىڭ ۇستىنە سەندە ءالى ساباق تا بار عوي».
بۇل ءتاسىل كىتاپقا دەگەن ىشكى قىزىعۋشىلىقتى كۇشەيتەدى: بالاعا ءبىر نارسە «تەك ەرەسەكتەرگە ارنالعان» سياقتى كورىنسە، سونى بىلگىسى كەلەدى. ءتىپتى: «سەن ءالى كىشكەنتايسىڭ، ءبارىن تۇسىنبەۋىڭ مۇمكىن» دەپ جەڭىل سىناق جاساۋدىڭ ءوزى كوپ جاعدايدا ناتيجە بەرەدى - بالا ءوزىن ەرەسەك ەكەنىن دالەلدەگىسى كەلىپ، كىتاپتى ءوزى-اق وقۋعا كىرىسەدى.
ءبىراق بۇل ءادىستىڭ ەڭ ماڭىزدى شارتى بار: سىزگە شىنىمەن سول كىتاپ قىزىقتى بولۋى كەرەك. ەگەر قىزىقپاي تۇرىپ جالعان «قىزىعۋشىلىق» كورسەتسەڭىز، بالا ونى بىردەن سەزەدى.
ال شىنايى ەموتسيانى بالالار ءدال اڭعارادى - قىزىق كىتاپ وقىپ وتىرعان اتا-انا بالانى دا وزىنە تارتادى.
كىتاپقا بىرگە سۋرەت سالۋ - بالانىڭ قىزىعۋشىلىعىن ارتتىراتىن تاماشا ءادىس
بالا جاس كەزىندە وقىلعان كىتاپتى جاقسىراق ءتۇسىنىپ، ونى جۇرەگىمەن سەزىنۋ ءۇشىن يلليۋستراتسيا سالۋ جاقسى كومەكتەسەدى. وقىپ وتىرعان اڭگىمەڭىزدەن كەيىن بالاعا: «سەن بۇل كورىنىستى قالاي ەلەستەتتىڭ؟ كەيىپكەر قانداي بولدى؟ وقيعا قاي جەردە ءوتتى؟» دەپ سۇراپ، سونى قاعازعا بىرگە سالىپ كورىڭىزدەر. كوپ بالالار سۋرەت سالۋدى ۇناتادى، ال اتا-اناسىمەن بىرگە سالعان سۋرەت ولار ءۇشىن ءتىپتى ەرەكشە اسەر قالدىرادى.
بۇل ءادىس بالانىڭ كىتاپقا دەگەن نازارىن دا، قىزىعۋشىلىعىن دا كۇشەيتەدى. ويتكەنى ول وقىعانىن جاقسىراق ەستە ساقتايدى، وعان اسەر ەتكەن تۇستارىن سىزبەن بىرگە تالقىلاي الادى. كىتاپقا دەگەن جىلى سەزىمى قالىپتاسىپ، قيالى مەن شىعارماشىلىق ويلاۋى داميدى. ەڭ باستىسى - وقۋ پروتسەسى بالانىڭ ساناسىندا ويىن سەكىلدى جەڭىل، جاعىمدى ەموتسيامەن بايلانىسادى.
سوندا بالا كىتاپتى تەك تىڭداپ نەمەسە وقىپ قانا قويماي، ونى ءوز قيالىمەن «سۋرەتتەپ» شىعادى. بۇل - ونىڭ ادەبيەتكە دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن تەرەڭدەتەتىن ەڭ قاراپايىم ءارى ءتيىمدى جولداردىڭ ءبىرى.
وقۋدى ەڭ جەڭىل ءارى قىزىقتى دۇنيەدەن باستاڭىز
الدىمەن وزىڭىزدەن سۇراپ الىڭىز: ءسىز بالا كىتاپ وقىسىن دەپ نەنى كوزدەپ وتىرسىز؟ مەكتەپ باعدارلاماسىن قينالماي يگەرۋ ءۇشىن بە؟ الدە شىن مانىندە ونىڭ كىتاپتى قىزىعۋشىلىقپەن، راحاتتانىپ وقىعانىن قالايسىز با؟
ەگەر بالانىڭ جۇرەگىنە وقۋ دەگەن سۇيىسپەنشىلىكتى ۇيالاتقىڭىز كەلسە، ەڭ الدىمەن وعان جەڭىل، تۇسىنىكتى، قىزىقتى كىتاپتار ۇسىنىڭىز. بالانىڭ جاسىنا، قىزىعۋشىلىعىنا ساي بولسىن. ماسەلەن، شىتىرمان وقيعاعا تولى فانتاستيكا، جانۋارلار تۋرالى اڭگىمەلەر، ءتىپتى جاس وسپىرىمدەرگە ارنالعان ماحاببات تۋرالى كىتاپتار بولسا دا، باستىسى بالاعا ۇناۋى كەرەك.
بالا وقۋ پروتسەسىنەن ءلاززات الىپ ۇيرەنگەننەن كەيىن عانا بىرتىندەپ كۇردەلى، تەرەڭ مازمۇندى شىعارمالارعا كوشۋگە بولادى. ءبىز اتا-انا رەتىندە بالامىز كلاسسيكانى ءبىلسىن دەيمىز، ول دۇرىس. ءبىراق جاڭادان وقي باستاعان بالاعا تىم اۋىر، تۇسىنىگى قيىن كىتاپتاردى ۇسىنۋ وقۋعا دەگەن ىنتاسىن مۇلدە سۋىتىپ جىبەرۋى مۇمكىن.
مەكتەپتە تالداماس بۇرىن، شىعارمانى ءوزى ەرتەرەك وقىپ شىققانى جاقسى
كەيدە ادەبيەت ساباعىندا شىعارمانى سونشالىقتى ۇزاق، جالىقتىرىپ تالدايدى، ءار دەتالدى بولە بەرەدى. سول سەبەپتى بالادا كىتاپقا دەگەن قىزىعۋشىلىق ەمەس، كەرىسىنشە، شارشاۋ پايدا بولادى. ادەبيەتتىڭ باستى ماقساتى - وقۋشىنى سىنشى ەتۋ ەمەس، ونى جاقسى ءماتىندى تۇسىنەتىن، سەزىنەتىن ادام ەتۋ.
سوندىقتان بالاعا شىعارمانى مەكتەپكە دەيىن جەڭىل تۇردە وقىپ شىعۋعا مۇمكىندىك بەرىڭىز. كىتاپتى ءبىر قىزىق وقيعا رەتىندە قابىلداسىن. كەيىپكەرلەردىڭ ارەكەتى، وقيعانىڭ شيەلەنىسى وزدىگىنەن تارتىپ اكەتەدى. ال كەيىن ساباقتا مۇعالىم سيۋجەت، يدەيا، اۆتوردىڭ ويى تۋرالى تالداعاندا، بالا الدەقايدا جاقسى قابىلدايدى - ويتكەنى ول وقيعانى الدىن الا ءتۇسىنىپ قويعان.
بۇل ءادىس شىعارمانى قيىن ەمەس، قىزىق دۇنيە رەتىندە كورۋگە كومەكتەسەدى. ال مەكتەپتەگى تەرەڭ تالداۋ بالا ساناسىندا بۇرىن وقىعان، تانىس دۇنيەنى بەكىتىپ، مازمۇنىن اشۋعا سەپ بولادى.
ۇلكەن شىعارمالاردى بالاڭىزبەن بىرگە قاتار وقىڭىز
ەگەر بالاعا مۇحتار اۋەزوۆتىڭ «اباي جولى» سياقتى كولەمدى، كۇردەلى شىعارمانى وقۋ كەرەك بولسا، ونى جالعىز قالدىرماي، ءوزىڭىز دە سول كىتاپتى قاتار باستاپ كەتكەن دۇرىس. بۇل سىزگە دە قىزىق بولادى، بالاڭىزبەن ورتاق اڭگىمە تابىلىپ، ەكەۋىڭىز ءبىر دۇنيەگە قىزىعاتىن سەرىكتەسكە اينالاسىزدار.
وقىعان كەزدە ءبىر-بىرىڭىزبەن وي ءبولىسىپ وتىرىڭىز: «مىنا جەرىن قالاي ءتۇسىندىڭ؟ بۇل كەيىپكەر نەگە بۇلاي ىستەدى دەپ ويلايسىڭ؟» دەگەن سياقتى جەڭىل سۇراقتار ارقىلى تالقىلاۋدى تابيعي تۇردە جۇرگىزۋگە بولادى. بالا تۇسىنبەي قالعان نەمەسە اۋىر كورىنگەن جەرلەرى بولسا، ءسىز ءتۇسىندىرىپ جىبەرەسىز.
وسىلاي بىرگە وقۋ - بالانى قيىن كىتاپتان قورقىتپاي، كەرىسىنشە، قىزىقتىرادى. ەڭ باستىسى، بۇل ءادىس ءسىز بەن بالاڭىزدىڭ اراسىندا جىلى بايلانىس ورناتىپ، ادەبيەتتى ورتاق قىزىعۋشىلىققا اينالدىرادى.
«كىتاپ وقۋ جارىسىن» ۇيىمداستىرىڭىز
بالانىڭ كىتاپقا دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋدىڭ كوڭىلدى ءارى ناتيجەلى جولدارىنىڭ ءبىرى - شاعىن جارىس وتكىزۋ. ونى بالانىڭ سىنىبىندا، اۋلاداعى دوستارىنىڭ اراسىندا نەمەسە ءوز تانىستارىڭىزبەن بىرىگىپ ۇيىمداستىرۋعا بولادى.
مىسالى، بالالارعا الدىن الا قىزىقتى كىتاپتار ءتىزىمىن ۇسىنىڭىز. جەڭىمپازدى ەكى-ءۇش ايدان كەيىن انىقتايتىنىڭىزدى ايتىپ، تارتىمدى سىيلىق دايىنداڭىز. ەرەجە قاراپايىم: كىم كوبىرەك كىتاپ وقىپ، سول كىتاپتار بويىنشا قويىلعان سۇراقتارعا دۇرىس جاۋاپ بەرسە - سول ءبىرىنشى ورىن الادى. قالعان قاتىسۋشىلار دا قۇر قول قالدىرماي، كىشكەنتاي سىيلىقتار مەن ماداقتاۋلار بەرىڭىز.
مۇنداي ويىن فورماتىنداعى جارىس بالالاردى كىتاپ وقۋعا تابيعي تۇردە ىنتالاندىرادى. ولار ءبىر-بىرىمەن جارىسىپ، جەڭىسكە جەتۋدى قالايدى، ءارى وقىعان نارسەسىن ەستە ساقتاۋعا تىرىسادى. ەڭ ماڭىزدىسى - بۇل پروتسەسس بالانىڭ ساناسىندا «كىتاپ وقۋ - قىزىق ءارى پايدالى ءىس» دەگەن وي قالىپتاستىرادى.
بالانى ىنتالاندىرۋ ءۇشىن ەلەكتروندى كىتاپ وقۋ قۇرىلعىلارىن الىڭىز
ەگەر مۇمكىندىك بولسا، ويىندارى كوپ ەمەس، تەك كىتاپ وقۋعا ارنالعان قاراپايىم قۇرىلعىنى تاڭداعان دۇرىس. مۇنداي قۇرىلعىنى وزىڭىزبەن بىرگە الىپ ءجۇرۋ وڭاي، ال ىشىندە ءارقاشان قىزىقتى كىتاپتار ساقتالىپ تۇرادى. كەز كەلگەن ۋاقىتتا - كولىكتە، كەزەكتە تۇرعاندا نەمەسە جولدا - بالاعا داۋىستاپ وقىپ بەرە الاسىز.
ۋاقىت وتە كەلە بالا ءوزى قىزىعىپ، «ماعان دا وقۋعا بولا ما؟» دەپ سۇراسا، قۇرىلعىنى وعان سىيعا تارتىڭىز. بۇل وعان ويىننان گورى پايدالى، مازمۇندى ادەت قالىپتاستىراتىن كەرەمەت قۇرال بولادى.
ەلەكتروندى كىتاپتىڭ ەڭ ۇلكەن ارتىقشىلىعى - كىتاپ ءارقاشان قولجەتىمدى، ال وقۋ پروتسەسى بالا ءۇشىن جەڭىل ءارى قىزىقتى بولىپ قالا بەرەدى.
كىتاپ وقۋدى ەشقاشان جازاعا نەمەسە شارتقا اينالدىرماڭىز
بالاعا: «الدىمەن ءبىر تاراۋ وقى، سودان كەيىن عانا تەلەديدار كورەسىڭ» دەگەن سياقتى تالاپ قويۋعا بولمايدى. مۇنداي ءتاسىل بالا ساناسىندا «كىتاپ وقۋ - جاعىمسىز، مىندەت رەتىندە ورىندالاتىن شارۋا» دەگەن تۇسىنىك قالىپتاستىرادى.
كىتاپتى جازا رەتىندە قولدانۋ - وقۋعا دەگەن تابيعي قىزىعۋشىلىقتى مۇلدە جويىپ جىبەرەدى. بالا ونى ەركىندىككە كەدەرگى جاسايتىن، ويىننان ايىراتىن ارەكەت دەپ قابىلدايدى.
سوندىقتان كىتاپ تۋرالى ءاردايىم تەك جاعىمدى، جىلى، قىزىقتى دۇنيەلەر ايتىپ وتىرعان ءجون. وقۋ - كوڭىل كوتەرەتىن، الەمدى كەڭەيتەتىن، جاڭا نارسەنى بىلۋگە مۇمكىندىك بەرەتىن قۋانىش ەكەنىن بالا سەزىنۋى كەرەك.
ەگەر بالا كىتاپتى تەك مىندەت رەتىندە ەمەس، ءلاززات ءۇشىن وقي باستاسا - مىنە، سول كەزدە ونىڭ ىشكى موتيۆاتسياسى ويانادى، ءارى بۇل ادەت ۇزاق جىلدارعا ساقتالادى.
el.kz
