ب ۇ ۇ رەفورماسى: قازاقستان قانداي شەشىم ۇسىنادى

استانا. KAZINFORM - قازىر بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنىڭ ينستيتۋتسيونالدىق دەڭگەيىنە قاتىستى سىن كوپ. الەم ەلدەرىنە ونىڭ ساياسي- قۇقىقتىق بوساڭ پوزيتسياسى، اسكەري قاقتىعىستاردى ايىپتاۋدان ءارى اسپايتىن ارەكەتى ۇنامايدى. مەملەكەت باسشىسى دا ۇيىمنىڭ گەوساياسي وقيعالاردى رەتتەۋدە قاۋقارسىز ەكەنىن بىرنەشە مارتە قىنجىلا ايتقان بولاتىن، ەندى نيۋ-يورك قالاسىندا وتەتىن ب ۇ ۇ باس اسسامبلەياسىنىڭ سەسسياسىندا ۇيىمدى رەفورمالاۋعا قاتىستى قازاقستان كوزقاراسىن بىلدىرمەك. Kazinform ءتىلشىسى بۇعان دەيىن ەلىمىز جيىندا نەندەي ماسەلە كوتەرگەنىن جانە ۇيىمنىڭ كەلەشەك تاعدىرىن تالداپ كوردى.

جولايرىق: داعدىرىس باستاۋى ما، دامۋ كەزەڭى مە؟

9-قىركۇيەكتە ب ۇ ۇ باس اسسامبلەياسىنىڭ 80-سەسسياسى باستالدى. جىل سايىن وتەتىن جيىننىڭ رەتىمەن ولشەسەك، بيىل - ۇيىمعا 80 جىل. وسى ارالىقتا ب ۇ ۇ بىرنەشە ءداۋىردى باستان وتكەردى: سوعىستان قاجىعان ەلدەردىڭ باسىن قوسقان بىتىمگەر شاعى؛ ورتاق ۇستانىمى وزبىر بيلەۋشىلەرگە جاق اشتىرماعان ايبارلى ءداۋىرى؛ كومەككە مۇقتاجعا قولداۋ كورسەتكەن ىزگىلىك ءىزى بار.

الايدا كەيىنگى ۋاقىتتا ۇيىم قۇلدىراۋ كەزەڭىنە قادام باسقان. ساياسي- ەكونوميكالىق باياندامالار ۇستەل ۇستىندە قالىپ، قابىلدانعان رەزوليۋتسيالارعا ءمان بەرىپ جاتقان ەل شامالى. ونىڭ ۇستىنە گەوساياسي مۇددەلەردىڭ ىقپالىمەن قۇرىلعان ەكونويكالىق جانە اسكەري اليانستاردىڭ قاتارى ارتۋدا. مۇنداي ءۇردىس كەلەشەك عالامىق ءتارتىپ پەن ادىلدىك قاعيداسىنا قاتەر تۋدىرۋى ىقتيمال.

سوندىقتان پرەزيدەنت قاسىم- جومارت توقايەۆ ب ۇ ۇ-عا بالاما ىزدەۋگە نەمەسە ۇيىم ماڭىزىن قۇنسىزداندىرۋعا قارسى. كەرىسىنشە، ولقىلىقتى شەشۋ ءۇشىن كەشەندى رەفورما قاجەت دەگەن ويدا.

- گەوساياسي دۇربەلەڭدەر مەن قاقتىعىستار بەلەڭ الىپ، كليماتتىق وزگەرىستەر كۇردەلەنگەن جانە ازىق- تۇلىك قاۋىپسىزدىگىنە قاتەر تونگەن شاقتا بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمى الەمدەگى قاۋىپسىزدىك پەن تۇراقتىلىقتى ساقتاۋدا باستى ءرول اتقارۋعا ءتيىس. قازاقستان ءۇشىن ب ۇ ۇ حالىقارالىق ءتارتىپتىڭ بالاماسىز ءارى باستى تىرەگى بولىپ قالا بەرەدى. ەلىمىز ۇيىمعا كىرگەن ساتتەن باستاپ، 33 -جىل بويى حالىقارالىق قوعامداستىقتىڭ جاۋاپتى، بەلسەندى ءارى بەيبىتسۇيگىش مۇشەسى ەكەنىن جان- جاقتى تانىتىپ كەلەدى، - دەدى پرەزيدەنت.

سونىمەن، ۇيىمنىڭ داعدارىس كىلتيپانى نەدە؟ الدىمەن وسى ساۋالعا جاۋاپ ىزدەۋ كەرەك. كەيىنگى رەفورمانىڭ باعىتى سۇراقتىڭ جاۋابىنا تاۋەلدى بولماق.

ساراپشىلار ءبىرىنشى سەبەپتى ۇيىم ابىرويىنان ىزدەۋدە. بۇرىن وڭىرلىك قاقتىعىستاردا ب ۇ ۇ-نىڭ سوڭعى ءسوزى ۇكىم سانالاتىن. قازىر شىعىس پەن باتىستاعى اسكەري شيەلەنىستەر كەزىندە ۇيىم ۇستانىمى ەسكەرىلە بەرمەيدى. ب ۇ ۇ-نىڭ ۋكراينا مەن تاياۋ شىعىستاعى قاقتىعىسقا اسەر ەتە الماۋى دا عالام الدىنداعى بەدەلىنىڭ بۇگىنگى كورىنىسى دەسەك ارتىق ەمەس.

ەكىنشىدەن، حالىقارالىق بىرلەستىك/ۇيىمداردىڭ كوبەيۋى جاعدايدى ۋشىقتىرىپ وتىر. G20, ۇقشۇ، بريكس، ش ى ۇ سەكىلدى اليانستار ءوزارا باقتالاستىققا ۇمتىلىپ، ساياسي- ەكونوميكالىق توقىراۋعا اكەلدى. مۇنىڭ ناقتى مىسالىن ۇيىم وتىرىسىنداعى داۋىس بەرۋ كەزەڭىنەن بايقاۋعا بولادى. وزگە ۇيىمداعى كوزقاراس، ورتاق اقشا- نەسيە ساياساتى سەكىلدى فاكتورلار ب ۇ ۇ-داعى الاۋىزدىققا يتەرمەلەپ وتىر.

ۇشىنشىدەن، بيۋروكراتيالىق كەدەرگىلەردىڭ دە ماڭىزى زور. قازىر قاعازباستىلىق پەن ناتيجەسىز جيىن- كەزدەسۋدىڭ «وتانىنا» اينالعان ۇيىم ءوز جولىن ءوزى بايلاۋدا. وتكەن ايدا ب ۇ ۇ باس حاتشىسى انتونيۋ گۋتەرريش كەلتىرگەن ستاتيستيكاعا سەنسەك، ۇيىمنىڭ 80 پايىز ەسەبىن ەشكىم وقىمايدى. باس حاتشى سىناي سويلەپ، جۇيەدەگى كەلەڭسىزدىكتى اشىپ ايتقان ەدى.

ونىڭ سوزىنشە، تەك وتكەن جىلدىڭ وزىندە ب ۇ ۇ 240 ورگاننىڭ قاتىسۋىمەن 27 مىڭ جينالىس وتكىزگەن. ال ب ۇ ۇ حاتشىلىعى 1100 بايانداما ازىرلەگەن - 1990 -جىلمەن سالىستىرعاندا 20 پايىزعا كوپ. الايدا جيىنداردىڭ ناتيجەسى از، باياندامالاردى وقىپ جاتقان ادام جوقتىڭ قاسى.

- جيىن مەن ەسەپتىڭ كوپتىگى جۇيەنى - بارلىعىمىزدى - شەگىمىزگە جەتكىزەدى. ب ۇ ۇ ەسەبىنىڭ كوبى وقىلمايدى. ەڭ تانىمال دەگەن قۇجاتتىڭ 5 پايىزى 5500 رەتتەن ارتىق جۇكتەلەدى، ال ءاربىر بەسىنشى ەسەپ 1000 رەتتەن از جۇكتەلەدى. ونىڭ ۇستىنە جۇكتەۋ وقىلدى دەگەندى بىلدىرمەيدى، - دەدى انتونيۋ گۋتەرريش.

بيۋدجەت تاپشىلىعى - 5,1 ميلليارد دوللار

قارجىلىق قيىندىقتى داعدارىستىڭ ءبىر بولىگىنە جاتقىزۋعا بولاتىن سەكىلدى. ەڭ ءىرى بيۋدجەتتىك دونور سانالاتىن ا ق ش ۇيىمعا 2,7 ميلليارد دوللار بەرەشەك: تۇراقتى بيۋدجەتكە مىندەتتى تولەمدەرى بويىنشا- 1,5 ميلليارد دوللار، بەيبىتشىلىكتى قولداۋ بويىنشا وپەراتسيالارعا - 1,2 ميلليارد دوللار قارىز. جالپى قازىر ب ۇ ۇ-دا تۇراقتى بيۋدجەتكە 2,4 ميلليارد دوللار جانە بىتىمگەرشىلىك قىزمەتكە 2,7 ميلليارد دوللار تولەنبەگەن جارنا بار.

قارجى جەتىسپەۋىنەن قىزمەتكەرلەردى قىسقارتۋ بەلەڭ العان. جىل باسىندا شۆەيتساريا، تايلاند، ميانمادا قىسقارتۋ ءجۇردى، كوشى-قون جونىندەگى حالىقارالىق ۇيىم تاعى 6 مىڭ ادامدى جۇمىستان شىعارماق.

وسى ورايدا ايتا كەتەتىن ءبىر جايت بار. قازىر دۇنيەجۇزىلىك ۇيىمعا مۇشە 190 مەملەكەتتىڭ تەك 61 ى بارلىق قارجىلىق مىندەتتەمەسىن ۋاقىتىلى وتەپ كەلەدى. قازاقستان العاشقى بەستىكتەن تۇسكەن ەمەس: بەلگىلەنگەن 30 كۇن ىشىندە قارجىلىق مىندەتتەمەسىن سوڭعى تيىنىنا دەيىن اۋدارۋدى داستۇرگە اينالدىرعان.

قالعان ەلدەر ءسوزبۇيداعا سالىپ، جارنانى كەشىكتىرگەنىمەن، ءتۇبى تولەۋگە مۇددەلى. سەبەبى ەگەر مەملەكەتتىڭ قارىزى ەكى جىلدىق قارىزعا تەڭ بولسا، ب ۇ ۇ باس اسسامبلەياسىنداعى داۋىسىنان ايىرىلادى. كەيىن باس اسسامبلەيا ارنايى شەشىم قابىلدامايىنشا، بورىشكەر ەل داۋىسىن كەرى قايتارا المايدى.

قازاقستان قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنە قوسىلا ما؟

پرەزيدەنت ب ۇ ۇ باس حاتشىسىنىڭ ورىنباسارى جانە قارۋسىزدانۋ جونىندەگى كونفەرەنتسيانىڭ باس حاتشىسى رەتىندە جەنيەۆاداعى كەڭسەسىن ءۇش جىلعا جۋىق باسقاردى. دەمەك، ۇيىمنىڭ ىشكى- سىرتقى احۋالىنان حاباردار. رەفورماعا قاتىستى قازاقستاننىڭ ناقتى كونتسەپتسياسىن نيۋ-يوركتە ەستيتىنىمىز كۇمانسىز، دەسە دە ساراپشىلار نەگىزگى يدەيانىڭ شەت- جاعاسىن سەزىپ وتىر.

ق ر پرەزيدەنتى جانىنداعى ق س ز ي حالىقارالىق قاۋىپسىزدىك ءبولىمىنىڭ ساراپشىسى تەمىرلان ءابۋعاليدىڭ سوزىنشە، قاسىم-جومارت توقايەۆ ۇسىناتىن وزگەرىستىڭ باستى دىڭگەگى - قاۋىپسىزدىك كەڭەسى بولماق. ونداعى مۇشە ەلدەردىڭ سانى ۇلعايۋى ىقتيمال جانە ورتا دەرجاۆا رەتىندە قازاقستان بۇل ستاتۋستان دامەلى.

- ءبارى دە بولاشاقتا ب ۇ ۇ قانداي رەفورمالار قابىلدايتىنىنا بايلانىستى بولادى. بۇگىن سەنىمدى تۇردە ءبىر نارسەنى ايتىپ كەتۋگە بولادى: قازاقستان - حالىقارالىق قوعامداستىقتا ديپلوماتيالىق كوپىر قۇرىپ وتىرعان بەيبىتسۇيگىش مەملەكەت. ءبىز ۇيىمنىڭ كوپجاقتى ديپلوماتيا سياقتى نەگىزگى قۇندىلىقتارىن دايەكتى تۇردە قولدايمىز، سونداي- اق ءارتۇرلى وڭىرلەر اراسىندا بايلانىستىرۋشى بۋىن بولا وتىرىپ، ورتا جانە دامۋشى دەرجاۆالاردىڭ ءرولىن كۇشەيتۋگە ۇمتىلامىز.

2017- 2018 -جىلدارى قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ تۇراقتى ەمەس مۇشەسى رەتىندە قازاقستان حالىقارالىق قاۋىپسىزدىكتى نىعايتۋعا سىندارلى ۇلەس قوسا الاتىن قابىلەتىن دالەلدەدى. وسى تۇرعىدان العاندا، ەلىمىزدى قاۋىپسىزدىك كەڭەسىندەگى جاڭا مۇشەلىك فورماتتارعا ۇمىتكەرلەر قاتارىندا قاراستىرۋ قيسىندى بولار ەدى، - دەيدى سپيكەر.

پرەزيدەنت بۇعان دەيىن قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنە قازاقستان سەكىلدى ەلدەر قوسىلۋى كەرەك دەگەن پىكىردى بۇكپەسىز ايتتى. سوندىقتان راسىمەن، اتالعان يدەيانى قايتا ەستۋىمىز عاجەپ ەمەس.

ال قاۋىپسىزدىك كەڭەسى دەگەنىمىز نە، ول قانشالىقتى ماڭىزدى؟ بۇل - قۇر شەڭبەر ەمەس، ساياسي سالماعى بار ورتا. كەڭەسكە مۇشە ەلدەر بەيبىتشىلىككە قاۋىپ توندىرەتىن مەملەكەتتەرگە ماجبۇرلەپ ايتقانىن جاساتۋعا حاقىسى بار. ب ۇ ۇ جارعىسىنىڭ 25-بابىنا سايكەس، «ۇيىم مۇشەلەرى قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ شەشىمدەرىنە باعىنۋعا جانە ولاردى ورىنداۋعا كەلىسۋگە» مىندەتتى. ياعني، قازاقستان قاتارعا كىرسە، ۇيىمنىڭ ىشكى شەشىمدەرى مەن سىرتقى ساياساتتاعى اراعايىندىققا اسەر ەتەدى دەگەن ءسوز.

- كەڭەستە «ورتا دەرجاۆالاردىڭ» جانە بارلىق دامۋشى ەلدەردىڭ ءۇنى كۇشەيەتىنىنە، انىق ەستىلەتىنىنە كامىل سەنەمىن. بايقاۋىمىزشا، قاۋىپسىزدىك كەڭەسى تىعىرىقتان شىعا المايتىن سياقتى. سوندىقتان بەيبىتشىلىك پەن قاۋىپسىزدىكتى ساقتاۋدا ماڭىزدى ءرول اتقارا الۋى ءۇشىن ونىڭ قۇرامىندا باسقا ەلدەر، سونىڭ ىشىندە قازاقستان دا بولۋى كەرەك. ءبىزدىڭ وڭىردە ۇيىمعا مۇشە مەملەكەتتەردىڭ ىقپالداستىعىنىڭ جاندانۋى ازياداعى ءوزارا ءىس-قيمىل جانە سەنىم شارالارى جونىندەگى كەڭەستى قۇرلىقتاعى دەلدالدىق پەن بىتىمگەرشىلىككە ۇلەس قوسۋعا قابىلەتتى تولىققاندى حالىقارالىق ۇيىمعا اينالدىرۋدا وڭ ىقپال ەتتى، - دەدى مەملەكەت باسشىسى.

يادرولىق قارۋ مەن تاياۋ شىعىس تاعدىرى

قاسىم- جومارت توقايەۆ قاتىسقان ب ۇ ۇ باس اسسامبلەياسىنىڭ 78-سەسسياسىندا 2045 -جىلعا قاراي يادرولىق قارۋدان تولىق باس تارتۋدىڭ ستراتەگيالىق جوسپارىن نازارعا العان بولاتىن. تەمىرلان ءابۋعاليدىڭ پىكىرىنشە، رەفورمانىڭ كەلەسى باعىتى وسى تاقىرىپقا ارنالادى.

- مۇنداي ماقسات قويۋ - سيمۆولدىق قانا ەمەس، يادرولىق دەرجاۆالارعا مورالدىق تەجەۋ مەن ساياسي قىسىم كورسەتۋدىڭ ستراتەگيالىق تەتىگى. يادرولىق ەمەس مەملەكەتتەردىڭ ءرولىن ەشقاشان كەمىتۋگە بولمايدى، ويتكەنى ولار جاھاندىق كۇن ءتارتىبىن قالىپتاستىرىپ، يادرولىق بولاشاققا قارسى كواليتسيانى بىرىكتىرەدى. ولاردىڭ بەلسەندى كۇش- جىگەرىنسىز الەمدىك انتيادرولىق كونسەنسۋسقا قول جەتكىزۋ مۇمكىن ەمەس.

مۇندا ماسەلەنىڭ ورىندالۋ مۇمكىندىگىنەن گورى ونىڭ مورالدىق-ساياسي قۇندىلىعى تۋرالى ايتۋ ماڭىزدى. الەمدەگى ءتورتىنشى ەڭ ءىرى يادرولىق ارسەنالدان ءوز ەركىمەن باس تارتقان جانە تاراتپاۋ مەن قارۋسىزدانۋ يدەيالارىن دايەكتى تۇردە ىلگەرىلەتىپ كەلە جاتقان قازاقستان يادروسىز بولاشاققا ۇمتىلۋىن جالعاستىرۋى ءتيىس، - دەدى ساراپشى.

بىزگە وڭىرلىك ازىق-تۇلىك جەتكىزۋشىگە اينالۋ ءۇشىن تاياۋ شىعىستىڭ تىنىش بولعانى ماڭىزدى. ەلىمىز الەمدەگى ەڭ ءىرى بيداي مەن ۇن ەكسپورتتاۋشىلارىنىڭ قاتارىنا كىرەدى. تۇركيا، قىتاي، يران جانە پارسى شىعاناعىنداعى اراب مەملەكەتتەرىنىڭ ارىپتەستىك كەڭەسىنىڭ نارىعىندا ورىن الىپ جاتىرمىز. 2028 -جىلعا قاراي ىشكى نارىقتى نەگىزگى ازىق-تۇلىك ونىمدەرىمەن تولىق قامتيتىن جوسپارىمىز بار، دەمەك ەكسپورت ۇلەسى ارتاتىن ۋاقىت الدا. بۇل ورايدا لوگيستيكالىق بالاما باعىت پەن ازىق- تۇلىك نارىعىنىڭ جاي-كۇيى تاياۋ شىعىسقا بايلاۋلى بولماق.

- قازاقستان ەكونوميكالىق تۇرعىدان وڭىرلەردى بايلانىستىراتىن ماڭىزدى ترانزيتتىك ەل ەكەنى تۇسىنىكتى. مىسالى، ورتا ءدالىز جىل سايىن ازىق- تۇلىك ەكسپورتتاۋ ارناسى رەتىندە كۇشەيۋدە. بيىل جالپى تاسىمال كولەمى 4 ملن تونناعا جەتەدى دەپ وتىرمىز، بۇل وتكەن جىلمەن سالىستىرعاندا %20 عا ارتىق.

ازىق- تۇلىك الەۋەتى مەن ترانزيتتىك باعىتتاردى دامىتا الساق، وڭىرلىك ازىق- تۇلىك جەتكىزۋ ورتالىعىنا اينالۋ مۇمكىندىگى بار. شىن مانىندە، قازىردىڭ وزىندە بۇل مىندەتتى ورتالىق ازيا مەن اۋعانستان ەلدەرى ءۇشىن اتقارىپ وتىرمىز، - دەپ اتاپ ءوتتى تەمىرلانابۋعالي.

قازاقستان تاياۋ شىعىس داعدارىسىن شەشۋدە ماڭىزدى رولگە يە. اسىرەسە، الەم ەلدەرىن اۋعانستانعا گۋمانيتارلىق- ەكونوميكالىق كومەك كورسەتۋگە ۇدايى شاقىرىپ كەلەدى. ب ۇ ۇ-نىڭ ورتالىق ازيا مەن اۋعانستانعا ارنالعان ورنىقتى دامۋ ماقساتتارى جونىندەگى وڭىرلىك ورتالىعى قۇرىلعالى اتالعان باستاما جاڭا دەڭگەيگە وتكەنىن كوردىك. ەلىمىز ۇسىناتىن رەفورمالىق يدەيالاردىڭ ىشىندە ورتالىقتى ءتيىمدى پايدالانۋ ارقىلى تاياۋ شىعىستاعى ماسەلەلەردى شەشۋ باستاماسى بولاتىن سىڭايلى.

مەملەكەت باسشىسى بىرنەشە اپتا بۇرىن ش ى ۇ-عا مۇشە مەملەكەتتەر باسشىلارى كەڭەسىندە دە ورتالىق الەۋەتىن پايدالانۋدى ۇسىندى.

- تامىز ايىنىڭ باسىندا بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمى باس حاتشىسىنىڭ قاتىسۋىمەن الماتىدا ب ۇ ۇ-نىڭ ورتالىق ازيا مەن اۋعانستان ءۇشىن ورنىقتى دامۋ ماقساتتارى جونىندەگى وڭىرلىك ورتالىق رەسمي تۇردە اشىلدى. ش ى ۇ-عا قاتىسۋشى مەملەكەتتەرگە بارلىق باسىم باعىتتا بەلسەندى ايماقتىق بايلانىس ورناتۋ جانە كۇش- جىگەردى ۇيلەستىرۋ ءۇشىن اتالعان ورتالىقتىڭ الەۋەتىن بىرلەسە پايدالانۋدى ۇسىنامىز، - دەدى پرەزيدەنت.

الەمدە 120 قاقتىعىس وشاعى بار

كليمات وزگەرىسىنە قاتىستى دا الاڭ كوپ. مۇنىڭ زاردابىن قازاقستان قازىردەن تارتىپ وتىر. پرەزيدەنت ەكى جىل بۇرىنعى ب ۇ ۇ جيىنىندا كوپتەگەن جوبا جۇزەگە اساتىنىن ايتىپ، كەلەر جىلى ەلدە وتەتىن ايماقتىق كليماتتىق سامميتىنە ارقا سۇيەگەن ەدى.

ق ر پرەزيدەنتى جانىنداعى ق س ز ي حالىقارالىق قاۋىپسىزدىك ءبولىمىنىڭ ساراپشىسى تەمىرلان ءابۋعالي ىرگەلى ۇيىمدا كليمات ماسەلەسىنىڭ كوتەرىلۋى ورتالىق ازياداعى احۋالعا ايتارلىقتاي اسەر ەتەدى دەپ سانايدى. اسىرەسە باستى سىن-قاتەر - اۋىل شارۋاشىلىعى مەن ەنەرگەتيكانىڭ دامۋىنا كەدەرگى بولاتىن سۋ رەسۋرستارىن باسقارۋدىڭ شەشىمى شىعۋى مۇمكىن.

- كليماتتىڭ وزگەرۋى شىعىنداردىڭ وسۋىنە، كوشى-قون اعىندارىنىڭ كۇشەيۋىنە جانە ازىق- تۇلىك قاۋىپسىزدىگىنە تونەتىن قاتەرلەرگە اكەلەدى. كەلەر جىلى جوسپارلانعان وڭىرلىك كليماتتىق ءسامميتى تەك كليماتتىڭ وزگەرۋىن ەمەس، سونىمەن قاتار قازاقستان مەن ءوڭىر ءۇشىن وزەكتى ەكولوگيالىق ماسەلەلەردى دە ەنگىزۋگە جول اشادى.

سامميتتىڭ ماقساتى - «جاسىل» ەكونوميكاعا ينۆەستيتسيالاردى ارتتىرۋ جانە كليماتتىڭ وزگەرۋىنە بەيىمدەلۋ ماسەلەلەرى بويىنشا ب ۇ ۇ-مەن ىنتىماقتاستىقتى نىعايتۋ. ورتالىق ازيا ەلدەرى ءۇشىن باسىمدىقتاردىڭ ءبىرى - ەۋروپالىق وداقپەن «جاسىل ءدالىز» جوباسى بويىنشا ءوزارا ءىس- قيمىلدى دامىتۋ بولماق، - دەپ تۇيىندەدى ساراپشى.

قازاقستان ۇسىناتىن سوڭعى ۇسىنىستىڭ قاتارىنا ۆانداليزم، ءدىنارالىق جانە كونفەسسياارالىق قايشىلىقتاردى قوسۋعا بولاتىنداي. قاسىم- جومارت توقايەۆ ب ۇ ۇ-نىڭ 78-سەسسياسىندا «قارۋ- جاراققا تىيىم سالۋمەن نەمەسە دەكلاراتسياعا قول قويۋمەن عانا بەيبىتشىلىك ورنامايدى» دەپ اشىپ ايتقانى ەستە. قىركۇيەكتەگى باسقوسۋدا اتالعان تاقىرىپ قايتا كوتەرىلەتىنىنە كۇمان جوق، سەبەبى بۇل ولقىلىقتار قوعامدىق قاۋىپسىزدىككە نۇقسان كەلتىرەتىن كەلەڭسىزدىك ساناتىندا.

- يسلامعا جانە باسقا دا دىندەرگە قاتىستى جاسالعان مۇنداي تاعىلىق ارەكەتتەردەن ەركىندىكتىڭ، ءسوز بوستاندىعىنىڭ جانە دەموكراتيانىڭ نىشانى بىلىنبەيدى. قۇران سەكىلدى قاسيەتتى كىتاپتاردىڭ ءبارى ۆانداليزمنەن قۇقىقتىق تۇرعىدا قورعالۋعا ءتيىس. تۇپتەپ كەلگەندە، بەيبىتشىلىك مادەنيەتى تەك «بىرلىگىمىز - ءارالۋاندىعىمىزدا» جانە ءوزارا قۇرمەت قاعيداتتارىنا نەگىزدەلە الادى، - دەدى مەملەكەت باسشىسى.

ۇيىمنىڭ داعدارىس كەزەڭىندە ەكەنىن مويىنداۋ ءبىر بولەك، رەفورمالاۋعا ارەكەت جاساۋ تىم باسقا. بۇعان دەيىن العاشقى قادام جاسالدى - ب ۇ ۇ باس حاتشىسى دا، سالا ساراپشىلارى دا نەگىزگى تۇيتكىلدى ءتىزىپ شىققان. ەندى شەشىمگە اياق باسۋ قالدى.

قازىر 80 جىلدىق دوڭگەلەڭگەن داتاعا وراي «ب ۇ ۇ-80» باستاماسى قولعا الىنىپ جاتىر. باستاما ۇيىمنىڭ اسكەري قاقتىعىستاردان باستاپ كوشى- قونعا، كليماتتىق اپاتتار مەن تەحنولوگيالىق وزگەرىستەرگە دەيىن جاۋاپ بەرۋ قابىلەتىن كۇشەيتۋدى كوزدەيدى. بيۋدجەتتى قىسقارتۋ، ساياسي قايشىلىقتار مەن سىرتقى قىسىمدارمەن كۇرەسۋ دە جوسپاردا بار.

جالپى «ب ۇ ۇ-80» باستاماسى ءۇش نەگىزگى باعىتقا نەگىزدەلگەن:

· ىشكى تيىمدىلىكتى ارتتىرۋ، سونىڭ ىشىندە بيۋروكراتيانى قىسقارتۋ؛

· مانداتتاردى قايتا قاراۋ، قاجەتسىز جانە ەسكىرگەندەرىن الىپ تاستاۋ؛

· قۇرىلىمدىق وزگەرىستەر، ب ۇ ۇ جۇيەسىنىڭ ارحيتەكتۋراسىن تالداۋ جانە قاجەت بولسا وزگەرىستەر ەنگىزۋ.

P. S. ارينە، پرەزيدەنت ايتقانداي، ب ۇ ۇ عالامدىق قاقتىعىستاردى شەشۋگە قاۋقارسىز. الايدا قازىرگى جاعدايدا ۇيىمعا ەش بالاما جوق ءارى جاڭا اليانسقا بىرىگۋ ەكى ەسە قاۋىپتى. الەمدە گازا، ۋكراينادان بولەك 120 قاقتىعىس وشاعى قايناعان شاقتا بار ۇيىمنىڭ ابىرويىن قالىپقا كەلتىرۋدەن وزگە جول قالماي وتىر. ال قازاقستان ءۇشىن مەملەكەت باسشىسى ۇسىناتىن شەشىمدەر مەن ونىڭ ەل بولاشاعىمەن بايلانىسى ماڭىزدى.

اۆتور

ەرسىن شامشادين