ب ۇ ۇ بۇكىل الەمدىك مۇرالار تىزىمىنە ۇسىنىلعان نىسانداردى ارالايدى

استانا. KAZINFORM - وسى جىلدىڭ قىركۇيەگىندە يكوموس ميسسياسى ەلىمىزگە كەلىپ، يۋنەسكو- نىڭ ماتەريالدىق ەمەس مادەني مۇرا تىزىمىنە ۇسىنىلعان نىسانداردى ارالايدى. بۇل تۋرالى مادەنيەت جانە اقپارات مينيسترلىگىنەن ءمالىم ەتتى.

- 2013 -جىلى مادەنيەت جانە اقپارات ءمينيسترىنىڭ بۇيرىعىمەن العاش رەت قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ماتەريالدىق ەمەس مادەني مۇراسىنىڭ ۇلتتىق ءتىزىمى بەكىتىلدى. ونىڭ قۇرامىنا ماتەريالدىق ەمەس مادەني مۇرانىڭ 45 ەلەمەنتى كىردى. 2024 -جىلى وسى ۇلتتىق تىزبەگە تولىقتىرۋلار ەنگىزىلدى جانە بۇگىنگى كۇنى وعان 79 ەلەمەنت قوسىلدى. سوڭعى 10 جىلدا قازاقستان يۋنەسكو- نىڭ ادامزاتتىڭ ماتەريالدىق ەمەس مادەني مۇراسىنىڭ رەپرەزەنتاتيۆتىك تىزىمىنە قازاق حالقىنىڭ 14 ەلەمەنتىن ەنگىزدى. ونىڭ ىشىندە التاۋى قازاق مادەنيەتىنە قاتىستى»، - دەدى ۆەدومستۆودان اگەنتتىك ساۋالىنا وراي.

ۇسىنىلعان مالىمەتكە سايكەس، تىزىمگە ەنگەن قازاق مادەنيەتىنە قاتىستى ەلەمەنتتەر مىنالار:

دومبىرا كۇيىن ورىنداۋ ونەرى
قازاق كۇرەسى
اسىق ويىنى
قازاق جىلقىشىلارىنىڭ ءداستۇرلى كوكتەمگى مەرەكەلىك ادەت- عۇرىپتارى: بيە بايلاۋ، ايعىر قوسۋ، قىمىزمۇرىندىق
ۇلتتىق بي ورتەكە
بەتاشار (ۇيلەنۋ ءراسىمى).
جالپى تۇركى مۇراسىنىڭ بولىگى سانالاتىن 8 ەلەمەنت مىنالار:

كيىز ءۇي جاساۋ شەبەرلىگى
ايتىس
ناۋرىز
قاتىرما نان
قورقىت مۇراسى
توعىزقۇمالاق
سايات قۇستارمەن اڭ اۋلاۋ
قوجاناسىردىڭ اۋىزشا فولكلورى.
- وتكەن جىلدىڭ 2-7-جەلتوقسان ارالىعىندا پاراگۆاي استاناسى اسۋنسوندا وتكەن يۋنەسكو- نىڭ ماتەريالدىق ەمەس مادەني مۇرانى قورعاۋ كوميتەتى وتىرىسىنىڭ 19-سەسسياسىندا ادامزاتتىڭ ماتەريالدىق ەمەس مادەني مۇراسىنىڭ رەپرەزەنتاتيۆتىك تىزىمىنە ەجەلگى قازاق سالت- داستۇرلەرىنىڭ ءبىرى بەتاشار ەنگىزىلدى. سونداي-اق، قازاق مادەنيەتىنە جاتاتىن ەلەمەنت - سالبۇرىن ماتەريالدىق ەمەس مادەني مۇرانى قورعاۋ تۋرالى كونۆەنتسيانىڭ ۇكىمەتارالىق كوميتەتىنىڭ بەكىتۋىندە. ونىڭ ناتيجەلەرى كوميتەت وتىرىسىنىڭ قورىتىندىلارى بويىنشا ايتىلادى. نوميناتسيالاردى قاراۋ سيكلى 3-4 جىلدى قۇرايدى. بۇل نوميناتسيالار 2022 -جىلى بەرىلگەن. سونداي-اق، قازاقستاننىڭ قاتىسۋىمەن كەستە - سيۋزاننا ونەرى بويىنشا كوپ ۇلتتى نوميناتسيانى وزبەكستان ۇيلەستىرەدى جانە 2024-2025 -جىلدار تسيكلىندە تاپسىرۋ جوسپارلانعان. سونىمەن قاتار، 2024 -جىلى قازاقستان ماتەريالدىق ەمەس مادەني مۇرانى قورعاۋ تۋرالى حالىقارالىق كونۆەنتسيا اياسىندا كەزەكتى رەت مەرزىمدى بايانداما ۇسىندى، - دەدى مينيسترلىكتەن.

قازاقستان دۇنيەجۇزىلىك مۇرا تىزىمىندە 10 تاريح جانە مادەنيەت ەسكەرتكىشىن 3 نوميناتسيامەن ۇسىنىلعان. يۋنەسكو- نىڭ بۇكىل الەمدىك مادەني مۇرا تىزىمىنە قازاقستاننىڭ العاشقى نوميناتسياسى 2003 -جىلى - تۇركىستان وبلىسىنداعى قوجا احمەت ياساۋي كەسەنەسى ورتا عاسىرداعى ساۋلەت ونەرىنىڭ جاۋھارى رەتىندە ەنگىزىلگەن. يۋنەسكو تىزىمىنە ەكىنشى اتالىم 2004 -جىلى ەنگىزىلگەن. بۇل - الماتى وبلىسىنداعى تامعالى شاتقالىنىڭ پەتروگليفتەرى.

- 1988 -جىلى يۋنەسكو- نىڭ بىرنەشە باعىتتى قامتيتىن «جىبەك جولى جان- جاقتى زەرتتەۋ - ديالوگ جولى» حالىقارالىق جوباسى باستالدى. قازاقستان ورتالىق ازياداعى دالا جولى» باعىتىنىڭ بەلسەندى قاتىسۋشىسى بولدى. ناتيجەسىندە قازاقستان ءوز اۋماعىندا ۇلى جىبەك جولىنىڭ ءتورت نەگىزگى بولىگىن (سەميرەچەنسك، سىرداريا، سارىارقا جانە كاسپي ماڭى) انىقتادى. 2014 -جىلى قازاقستان سەميرەچەنسك بولىگىنىڭ 8 تاريحي جانە مادەني ەسكەرتكىشتەرى قىتاي مەن قىرعىزستان بىرلەسكەن تالعار، قارامەرگەن، قويلىق، اقتوبە، قوستوبە، قۇلان، ورنەك، اقىرتاس قالشىقتارى يۋنەسكو تىزىمىنە ۇسىندى، - دەپ ناقتىلايدى ۆەدومستۆودان.

Фото: Мақсат Шағырбай/Kazinform

قازىرگى ۋاقىتتا يۋنەسكو- نىڭ دۇنيەجۇزىلىك مۇرا ورتالىعىنىڭ قاراۋىندا ەكى نوميناتسيا جوبالارى بار:

«ماڭعىستاۋ جەراستى مەشىتتەرى» (جەراستى مەشىتتەرى بەكەت اتا، كارامان اتا، شوپان اتا، شاكپاك اتا، سۋلتان ەپە).
«جىبەك جولى: فەرعانا- سىرداريا ءدالىزى» (وتىرار، ساۋران، ياسسى، سىگاناك، جانكەنت قالاشىقتارى، جەتىاسار ءوازيسىنىڭ ەسكەرتكىشتەرى).
- 2025 -جىلعى قىركۇيەكتە يكوموس ميسسياسى نوميناتسيالانعان نىسانداردى ارالاۋ ماقساتىندا كەلەدى دەپ جوسپارلانىپ وتىر، - دەدى مادەنيەت مينيسترلىگى.

ايتا كەتەيىك، «قازاقتىڭ ەتنوگرافيالىق كاتەگوريالار، ۇعىمدار مەن اتاۋلارىنىڭ ءداستۇرلى جۇيەسى» اتتى كوپتومدىقتا: «سالبۇرىن - سايات ادام اياعى جەتپەيتىن الىس قيىرعا توپتانىپ، ۇزاق ۋاقىتقا اڭ اۋلاۋعا شىعۋ» دەگەن انىقتاما بەرىلگەن.

ال يكوموس - ەسكەرتكىشتەر مەن كوزتارتارلىق ورىنداردى ساقتاۋ جونىندەگى حالىقارالىق كەڭەس. بۇل حالىقارالىق ۇيىم قىزمەتى بۇكىل الەمدەگى مادەني-تاريحي ورىنداردى ساقتاۋ مەن قورعاۋعا باعىتتالعان. ول 1964 -جىلى ۆەنەتسيا حارتياسى قابىلدانعاننان كەيىن ءبىر جىلدان سوڭ قۇرىلعان. كەڭەس ب ۇ ۇ بۇكىل الەمدىك مۇرالار تىزىمىنە قوسۋعا ۇسىنىلعان نىساندارعا باعالاۋ جۇرگىزەدى.

بۇعان دەيىن حابارلاعانىمىزداي، يۋنەسكو- نىڭ «الەم جادى» باعدارلاماسىنا اباي قولجازباسىنداعى «قارا سوزدەر» كىرۋى مۇمكىن.