ازىرگە قازاقستان مەن وزبەكستان بىرلەسكەن اسكەري كونتينگەنت قۇرا المايدى

استانا. KAZINFORM - ءماجىلىس وزبەكستانمەن وداقتاستىق قاتىناس تۋرالى كەلىسىمدى راتيفيكاتسيالاپ، ماقۇلداۋ ءۇشىن پارلامەنت سەناتىنا جولدادى.

سەناتتان كەيىن قۇجاتقا پرەزيدەنت قول قويۋى ءتيىس. كەلىسىمگە سايكەس، استانا مەن تاشكەنت اراسىنداعى قىزمەتتەستىكتىڭ جاڭا مەحانيزمى جاسالىپ جاتىر. ەندى مەملەكەت باسشىلارى دەڭگەيىندەگى جوعارى مەملەكەتارالىق كەڭەس قۇرىلماق.

Kazinform اگەنتتىگىنىڭ باس رەداكتورى ناعاشىبەك الدان وسى قۇجاتتىڭ نەگىزگى ارتىقشىلىقتارىنا جان-جاقتى توقتالدى.

«قازىرگى زاماندا مەملەكەتتەردىڭ ءبىر-بىرىنە جاقىنداعانى جاقسى. ويتكەنى الەمدەگى گەوساياسي احۋالدىڭ ءوزى كورشىلەس، باۋىرلاس ەلدەردى سىرتقى قاتەرلەرگە قارسى يىقتاسىپ بىرگە تۇرۋعا ۇيىستىرىپ جاتىر. وسىنىڭ جارقىن مىسالى - ەۋروپا ەلدەرى. ونداعى مەملەكەتتەر بۇرىننان وداقتاسىپ ءومىر ءسۇرىپ كەلگەن بولسا، وسى كۇنى ءبىر جاعادان باس، ءبىر جەڭگەن قول شىعاراتىنداي بىتە-قايناسىپ كەتتى. ولاردى ۋكرايناعا كومەكتىڭ ءوزى جاقىنداستىرا ءتۇستى. ءىس ناسىرعا شاپسا، ەۋروپا ەلدەرى ۋكراينانى قورعاۋعا اسكەر جىبەرۋى مۇمكىن ەكەنى دە اڭعارىلا باستادى. مۇنداي ويدى كەشە عانا فرانسيا پرەزيدەنتى ايتتى. فرانسيا يادرولىق دەرجاۆا. ونىڭ پرەزيدەنتىنىڭ سوزىندە ۇلكەن سالماق پەن دارەجە بولادى. ەۋروپا ەلدەرىنىڭ ءبىر وداققا جانە ناتو ۇيىمىنا بىرىككەنىن مىسال ەتىپ ايتۋىمىزعا سەبەپ بولىپ وتىرعان جاعداي - ورتالىق ازيا ەلدەرىنىڭ اراسىندا بۇرىنعىدان دا جاقىنداسا ءتۇسۋ ءۇردىسىنىڭ باستالىپ جاتقانى. قازاقستان مەن وزبەكستان بارلىق ماسەلەلەردە، سونىڭ ىشىندە تاۋەلسىزدىك پەن تەرريتوريالىق تۇتاستىقتىڭ بولۋىندا ءبىر-بىرىنە قولداۋ كورسەتۋ تۋرالى كەلىسىمدى قۇجاتتاپ جاتىر. ال بۇل قاتارداعى كەلىسىمدەردىڭ ءبىرى ەمەس، ماڭىزى دا، سالماعى دا ۇلكەن قۇجات. سەبەبى ەكى ەلدىڭ باسىنداعىلار ءبىر-ءبىرىمىزدىڭ ەگەمەندىگىمىزدى، تاۋەلسىزدىگىمىزدى جانە شەكارامىزدىڭ تۇتاستىعىن بىرگە قورعايىق دەپ وتىر»، - دەيدى ول.

28- اقپاندا پارلامەنت ءماجىلىسى وزبەكستانمەن وداقتاستىق قاتىناس تۋرالى كەلىسىمدى راتيفيكاتسيالاپ، ماقۇلداۋ ءۇشىن پارلامەنت سەناتىنا جولدادى. سەناتتان كەيىن قۇجاتقا پرەزيدەنت قول قويۋى ءتيىس.

كەلىسىمگە سايكەس، استانا مەن تاشكەنت اراسىنداعى قىزمەتتەستىكتىڭ جاڭا مەحانيزمى جاسالىپ جاتىر. ەندىگى جەردە مەملەكەت باسشىلارى دەڭگەيىندەگى جوعارى مەملەكەتارالىق كەڭەس قۇرىلماق.

كەلىسىمنىڭ ماقساتى - قازاقستان-وزبەكستان قاتىناستارىن ءوزارا ىقپالداستىقتىڭ جانە ەكىجاقتى قىزمەتتەستىكتىڭ جاڭا دەڭگەيىنە شىعارۋ، سونداي-اق ەكى مەملەكەتتىڭ تاۋەلسىزدىگىنىڭ، ەگەمەندىگىنىڭ، تەرريتوريالىق تۇتاستىعىنىڭ نىعايۋىنا، ەكونوميكالارىنىڭ تۇراقتى دامۋىنا بىرلەسە ارەكەتتەسۋ.

مۇنداي تۇجىرىم پارلامەنت ءماجىلىسىنىڭ حالىقارالىق ىستەر، قورعانىس جانە قاۋىپسىزدىك كوميتەتىنىڭ قورىتىندىسىندا كەلتىرىلگەن.

«قازاقستان مەن وزبەكستان قانداي دا ءبىر بلوكتار مەن وداقتارعا قاتىسپاۋدى، سونداي-اق ەكەۋىنىڭ بىرەۋىنە قارسى باعىتتالعان قانداي دا ءبىر ارەكەتتەرگە قوسىلماۋدى كەلىسىمنىڭ نەگىزىندە مىندەتىنە العانىن راستايدى. قۇجاتتا ءبىر-ءبىرىن حالىقارالىق ارەنادا قولداۋ، جاپپاي قىرىپ-جويۋ قارۋىن قولدانباۋ، تەرروريزمگە، ەكسترەميزمگە، سەپاراتيزمگە جانە قاۋىپسىزدىكتىڭ جاڭا قاتەرلەرىنە بىرلەسىپ قارسى تۇرۋ سىندى ورتاق ارەكەتتەر جىكتەلگەن. وزبەكستاننىڭ «Man’o» دەگەن زەرتتەۋ باستامالارى ورتالىعىنىڭ باقتيار ەرگەشوۆ ەسىمدى ديرەكتورىنىڭ پىكىرىنشە، ءدال قازىر شەكارالاس ەلدەردىڭ قازاقستانعا باسىپ كىرۋ نيەتى جوق. قاۋىپ اۋعانستان جاقتان بولىپ تۇر. ول جاقتا تەررورلىق ۇيىمدار شوعىرلانعان. سىرتتان شابۋىل جاسالعان جاعدايدا وداقتاسپىز دەپ جاريالاعان ەلدەر ءبىر-بىرىنە اسكەري كومەك بەرۋ تۋرالى مىندەتتەمە قابىلدايدى. قازاقستان مەن وزبەكستان اراسىنداعى بۇگىنگى كەلىسىمنىڭ ەڭ ماڭىزدى بولىگى دە وسى. قۇجاتقا سايكەس، وداقتاس ەلگە ديپلوماتيالىق جانە وزگە كومەك تە كورسەتىلەدى. باقتيار ەرگەشوۆ ەگەر سوعىس تۇتانىپ، وداقتاس ەلدىڭ ءبىرىنىڭ وعان شاماسى جەتپەي جاتسا، ەكىنشىسى كومەككە اسكەر جىبەرەدى. بىرلەسكەن اسكەري كونتينگەنتتى ەكى ەل ازىرگە قۇرا المايدى ەكەن. سەبەبى وزبەكستاننىڭ سىرتقى ساياسي جۇمىس جانە قورعانىس دوكتريناسى بويىنشا وزبەك اسكەريلەرى شەت ەلدەردەگى اسكەري وپەراتسيالارعا قاتىستىرىلمايدى. ال قازاقستان شەت ەلدەردەگى اسكەري وپەراتسيالارعا اسكەر قاتىستىرا الادى. قازاقستان ءوزىنىڭ اسكەري كونتينگەنتىن وزگە ەلدەردەگى اسكەري وپەراتسيالارعا بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنىڭ اياسىندا قاتىستىرادى. سول سەبەپتەن قازاقستان مەن وزبەكستاننىڭ بىرلەسكەن اسكەري كونتينگەنتى قۇرىلمايدى. ال قاجەت جاعدايدا اسكەري كومەك ءوز الدىنا بولەك كورسەتىلەدى»، - دەپ اتاپ ءوتتى ناعاشىبەك الدان.

ونىڭ ايتۋىنشا، قازاقستان - ۇجىمدىق قاۋىپسىزدىك شارت ۇيىمىنىڭ مۇشەسى، ال وزبەكستان ونىڭ مۇشەسى ەمەستىگىنە قاراماي، ەكى ەل ءوزارا اسكەري-تەحنيكالىق قاتىناستى دامىتا بەرەدى.

ال وزبەكستاننىڭ اسكەري-تەحنيكالىق ماسەلەدەگى باستى ارىپتەسى رەسەي بولىپ قالا بەرەدى.

وزبەكستان مەن رەسەي اراسىنداعى وداقتاستىق جايلى 2005-جىلعى كەلىسىمگە دە، قازاقستان مەن رەسەي اراسىنداعى وداقتاستىق جايلى 2013-جىلعى كەلىسىمگە دە بۇگىنگى استانا مەن تاشكەنت اراسىنداعى جاڭا كەلىسىم قايشى كەلمەيتىنى كەلتىرىلگەن.

قالاي بولعاندا دا قازاقستان مەن وزبەكستان قورعانىس كەشەندەرىن بىرلەسىپ دامىتۋعا كۇش سالۋعا نيەتتەنگەن.

قازاقستان مەن وزبەكستاننىڭ جاقىنداسۋى 2013-جىلدان باستاۋ الادى. سول جىلى ەكى ەلدىڭ اراسىندا ستراتەگيالىق ارىپتەستىك جايلى كەلىسىمگە قول قويىلعان.

قوس ەلدىڭ كۇردەلى قارىم- قاتىناسى بۇل قىزمەتتەستىككە كەدەرگىلەر بولعانى جايلى ايتىلادى. ال 2016-جىلدان بەرى جاقىنداستىق بارلىق قىرىنان جاندانا تۇسكەن.

«ەكونوميكادا دا بايلانىس نىعايا تۇسكەن. 2022-جىلى ساۋدا اينالىمى 30 پايىزعا بىردەن ارتىپ، 5 ميلليارد دوللاردى قۇراعان. 2023-جىلى 4,4 ميلليارد بولدى. 2023-جىلى ءسال تومەندەۋىنە قازاقستاننان وزبەكستانعا اۆتوكولىك ەكسپورتىنىڭ قىسقارعانى سەبەپ بولعان. سەبەبى وزبەكستان تۇرعىندارى قىتايدىڭ اۆتوكولىگىن كوبىرەك الدى. دەگەنمەن قازاقستان مەن وزبەكستان پرەزيدەنتتەرى الدارىنا ەكى ەلدىڭ ساۋدا اينالىمىن 10 ميلليارد دوللارعا جەتكىزۋ مىندەتىن قويىپ وتىر. بۇعان جەتۋ ءۇشىن ينفراقۇرىلىمدى دامىتا ءتۇسۋ كەرەك. وزبەكستان تەرريتورياسىندا «ورتالىق ازيا» دەپ اتالعان ونەركاسىپ كووپەراتسيالارىنىڭ حالىقارالىق ورتالىعىنىڭ قۇرىلىسى باستالدى. اۋماعى 50 گەكتار جەردە ءوندىرىس الاڭدارى ورنالاستىرىلادى، اۋىل شارۋاشىلىعى ونىمدەرىن تەرەڭدەتە وڭدەۋ تەحنولوگيالارى ەنگىزىلەدى، ۇلكەن قويمالار سالىنادى جانە كولىك ينفراقۇرىلىمى قامتاماسىز ەتىلەدى. بۇل حالىقارالىق ورتالىق 2026-جىلى ىسكە قوسىلادى دەپ جاتىر. وتكەن جىلى UzKazTrade دەگەن ارنايى بىرلەسكەن سىرتقى ساۋدا كومپانياسى قۇرىلدى. بۇل كومپانيا ەكى ەلدىڭ تاۋارلارىن اۋعانستاننىڭ، پاكىستاننىڭ جانە ءۇندىستاننىڭ نارىعىنا شىعارۋمەن اينالىسادى. ەكونوميكا سالاسىندا ءالى دە رەتكە كەلتىرەتىن نارسەلەر بار. مىسالى، قازاقستاننىڭ استىق وندىرۋشىلەرى وزبەكستاننىڭ بيدايدى كوپ ساتىپ الۋىن دۇرىس كورمەيدى. سەبەبى ولار بيدايىمىزدى ءوز ديىرمەندەرىنەن وتكىزىپ، قاپتاپ، اۋعانستاننىڭ نارىعىنا شىعارادى. وزبەكستان قازاقستاننان مالدى دا كوپ ساتىپ الادى. قازاقستان مال شىعارۋعا جىلىنا ەكى رەت شەكتەۋ قويادى. مۇناي ونىمدەرىندە دە سولاي، ءجيى-ءجيى كۆوتا ەنگىزىلىپ جاتادى. وسى نارسەلەر رەتتەلۋى قاجەت. دەگەنمەن قازاقستان مەن وزبەكستان ەكونوميكالارىندا شەت ەل نارىعىندا ءبىر-بىرىنە باسەكەلەس بولارلىق ايتارلىقتاي سالالار جوق دەپ جاتادى. قالاي بولعاندا دا، بۇگىنگى كەلىسىم جەمىستى بولادى دەگەن ءۇمىت مول. اسىرەسە قورعانىس پەن قاۋىپسىزدىك جاعىنداعى قىزمەتتەستىكتى دامىتامىز، قاجەت جاعدايدا ءبىر-بىرىمىزگە كومەكتەسەمىز دەگەندەرى جاقسىلىقتىڭ نىشانى بولىپ تۇر. ۇزاعىنان ءسۇيىندىرسىن»، - دەيدى سپيكەر.