اينەكتىڭ تاريحى

استانا. قازاقپارات - ەڭ بايىرعى اينەك بۇيىم ءبىزدىڭ زامانىمىزدان بۇرىنعى 2500 - جىلى مەسوپوتاميالىقتار مەن ەجەلگى ەگيپەتتىكتەر جاساعان تىزبەك مارجان سانالادى. اينەكتى ەڭ العاشىندا ءسىلتى (كومىر قىشقىل ناتري) مەن قۇمدى (كرەمني قوس توتىعى) ارالاستىرىپ، جوعارى تەمپەراتۋرادا ەرىتىپ سۋىتۋ ارقىلى جاساعان.

4000 جىلدان بەرى اينەكتى جاسايتىن ماتەريال مەن تەحنيكاسىندا ۇلكەن وزگەرىستەر تۋىلدى. اينەك بۇيىمدار ادامزات تۇرمىسى، مادەنيەتى، كوركەمونەرى جانە تاياۋ زامانعى ونەركاسىبىنە اسا تەرەڭ ىقپال جاسادى.

اينەكتى العاش تاپقىرلاعان ەگيپەتتىكتەر مەن ۆاۆيلونداعى ادامدار قىش بۇيىمداردى جاساۋ بارىسىندا تابيعي ءسىلتى مەن قۇس قايراقتىڭ ارالاسپاسىن جوعارى تەمپەراتۋرادا بالقىتىپ، ولاردىڭ بالقىماسى سۋىعان سوڭ ادەمى ءارى ءمولدىر بۇيىمعا اينالاتىندىعىن كەزدەيسوق بايقاعان.

ءبىزدىڭ زامانىمىزدان بۇرىنعى (بۇدان كەيىن ب.ز.ب دەپ قولدانىلادى) 200- جىلى اينەكتەن جاسالعان دانەكەرلەگىش تۇتىك تۇڭعىش رەت ۆاۆيلوندا قولدانىلعان. كەيىن كەلە ريمدىكتەر دە پايدالانعان. ريم مەن ەگيپەت شەبەرلەرى مەتالل توتىقتارىن بوياۋ ماتەريالى رەتىندە پايدالانا وتىرىپ، اينەكتىڭ رەڭىن الۋان تۇستەرگە كەلتىرگەن. ريم І تۇسىنداعى اتاقتى اينەك ويما -بوتلان قۇمىراسى وسى تەكتەس اينەك بۇيىمداردىڭ ىشىندەگى ەڭ ايگىلىسى.

20 - عاسىردا اينەك ونەركاسىبى وسىزامان ونەركاسىبىنىڭ ماڭىزدى بولىگىنە اينالدى. 20 - عاسىردىڭ باسىندا وندىرىلەتىن اينەك، باستىسى، ناتري كالسيلى اينەك بولاتىن، ول كوبىنەسە تەرەزە اينەگى رەتىندە پايدالانىپ، ىستىق-سۋىقتىڭ پارقى سەبەبىنەن وڭاي سىناتىن ەدى. حيميالىق اسپاپ رەتىندە پايدالانۋعا كەلمەيتىن، لينزا جاساۋعا ءتىپتى دە جارامايتىن-دى.

1915 - جىلى ا ق ش عىلىمي اينەك كومپانياسى بورلى اينەك دەپ اتالاتىن ءونىمدى ءوندىردى. ول ىستىقتان ۇلعايۋ كوففيسەنتى ناتري كالسيلى اينەكتەن الدە قايدا كىشى بولىپ، 200 گرادۋسقا دەيىن قىزدىرىپ، ونى دەرەۋ 20 گرادۋستىق سۋعا سالعاندا سىنباعان. سونىمەن، تەز ارادا بۇل اينەك حيميا سالاسىنا قولدانىلاتىن اينەككە اينالدى.

20- عاسىردىڭ 60- جىلدارىندا ساۋلە سىندىرۋ كورسەتكىشى تومەن، قۇرامى فتور، فوسفور قىشقىلىنىڭ تۇزى بولەك بولعان اينەك جاساپ شىعارىلدى. 70- جىلدارى ساۋلە سىندىرۋ كورسەتكىشى جوعارى، قۇرامى گەرماني توتىعى جانە تەللور توتىعى بولعان اينەك جاساپ شىعارىلدى. وسى جاڭا ۇلگىدەگى وپتيكالىق اينەكتەردىڭ زەرتتەلىپ جاسالۋى جاڭاشا دامۋدىڭ كەزەڭىنە كوتەردى.

ءتۇستى اينەكتىڭ ءتۇس ءسۇزۋ قىزمەتىن بىلگەن سوڭ، كورىنبەيتىن ساۋلەلەردى ەكشەۋ رولى بار اينەكتەر جاسالىندى. ال، قۇبىلعىش اينەك ساۋلە تۇستەرىنىڭ ءوزارا ءبىر-بىرىنە اينالۋ قاعيداسىنا نەگىزدەلىپ جاسالدى. ول جارىقتىڭ كۇشتى-السىزدىگىنە ىلەسىپ، قانىق-سولعىندىعى ۇقساماعان تۇستەردى پايدى قىلىپ، كوزدى قورعاۋ قىزمەتىن اتقاردى.

اينەك تالشىعى - 20 - عاسىردىڭ 30- جىلدارىنان باستاپ شىققان جاڭا ءونىم. اينەك تالشىعى جوعارى تەمپەراتۋراعا ءتوزىمدى، شىرىمەيدى، بولەكتەۋ، جىلۋ توسۋ سياقتى قاسيەتتەرى بار. ەلەكتر جابدىقتارى، التىن قورتۋ، تراسپورت جانە مەملەكەتتىك قورعانىس سياقتى سالالاردا كەڭىنەن قولدانىلادى.

ا ق ش-تىڭ «اپوللون» جوسپارى كەزىندەگى الەم كەمەسىندەگى عارىشكەر كيەتىن عارىش كيىمى - وسى اينەك تالشىعى مەن باسقا دا قوسپا ماتەريالداردان جاسالعان ەدى. اينەك تالشىعى قوسپا ماتەريالداردىڭ كۇشەيتكىشى رەتىندە كوپ مولشەردە قولدانىلادى.

مىسالى، 20 - عاسىردىڭ 40 - جىلدارى جارىققا شىققان بولاتتانعان اينەك، كولىك دوڭگەلەگى، حيميا ونەركاسىبى ترۋبالارى، سەمەنتتى ماتەريالداردى قاتايتاتىن جەڭىل قۇرىلىس ماتەريالدارى سياقتىلار.

اينەك تالشىعىنىڭ كىسىنى جالت قاراتارلىقتاي قولدانىسى 20 - عاسىردىڭ 60- جىلدارىنداعى لازەر تەحنولوگياسىنا ىلەسە جارىققا شىققان جارىق وتكىزگىش تالشىقتار سانالادى.

جارىق وتكىزگىش تالشىقتا قۇرامى قانشا تازا بولسا، جارىق ەنەرگياسىنىڭ سارىپ بولۋى سونشا تومەن بولۋى سىندى قاسيەتى بولعاندىقتان، تەز ارادا ەلەكتورنيكا عىلىمى، يادرولى فيزيكا، جارىق عىلىمى، حابار-بايلانىس، تولىق كەسكىندى سۋرەتكە الۋ، اۆتوماتتى مەڭگەرۋ، مەديسينالىق قۇرىلعىلار سىندى سالالاردا كەڭىنەن قولدانىسقا ءتۇستى.

اينەك ەڭ باستاپقىدا قىمبات باعالى اشەكەي بۇيىمدارى، ريۋمكا، گۇل تۇعىرى، ءيىسسۋدىڭ قۇتىسى سياقتى جەرلەردە عانا پايدالانىلىپ كەلگەن-دى. ول 15-16 - عاسىرلاردان كەيىن عانا ءوندىرىس سالاسىنا ەندەي كىردى.

14 - عاسىردا فرانسيادا مايدالاۋدان وتكەن تەگىس اينەك پايدا بولدى. 17 - عاسىرعا كەلگەندە ول قاراپايىم ماتەريالعا اينالىپ، تاپتاۋ، ۇرلەۋ، سوزۋ سىندى تاسىلدەرمەن مانەرلەنىپ، كۇندەلىكتى تۇرمىسقا قاجەتتىنىڭ بارىنە جارامدى دۇنيەگە اينالدى.

تاريحقا ىقپال ەتكەن تاپقىرلىقتاردىڭ ءبىرىنشى بولىمىندە بۇگىنگى كۇندە ءوزىمىز كەڭىنەن پايدالانىپ جۇرگەن اينەكتىڭ تاريحى جانە ونىڭ ەرەكشەلىكتەرى جايلى ايتىپ بەردىك. ءبىز قىزىقتى تاپقىرلىقتار الەمىنە ءالى دە كوپ ساياحات جاسايمىز. ولاردىڭ ءبارى جاي تاپقىرلىقتار ەمەس، ولار - ادامزات تاريحىن، ادامزات ءومىرىن وزگەرىسكە ۇشىراتقان تاپقىرلىقتار.

دايىنداعان: سۇڭقار اقبوز

massaget.kz