ايۋدى ارقانداعان جىگىت
بۇل اڭگىمەنى ۋنيۆەرسيتەتتە قاتار وقىعان ماقسات بولايەۆ دەگەن كۋرستاس-دوسىممەن ونىڭ توپقايىڭ اۋىلىندا (كاتونقاراعاي اۋدانى) تۇراتىن اعاسىنىڭ ۇيىندە قوناقتا بولعان كەزدە ەستىگەم. اۋىل-ايماقتىڭ جۇرتى اۋىزدارىنىڭ سۋى قۇرىپ ايتاتىن وقيعانىڭ باستى كەيىپكەرىن دە سول ارادا كەزدەستىردىم.
پوشىمى كوزگە تولىمسىزداۋ كورىنگەن قاتقان قايىستاي، تارامىس جىگىتتىڭ شاپ-شاعىن دەنە تۇرقىنا قاراپ دۇلەي كۇشتىڭ يەسى - ايۋمەن الىستى دەگەنگە سەنىڭكىرەمەگەنىم راس باسىندا. ءبىراق سول ايقاستى كوزىمەن كورگەن ادامداردىڭ بايانداۋىنان ءهام الگى باتىردىڭ وزىمەن تىلدەسكەننەن كەيىن كەشەگى جالاڭ قولمەن جاۋعا شاپقان باهادۇرلەردىڭ تۇياعى بۇگىندە ارامىزدا ءالى دە بار ەكەنىنە يلاندىم، ءارى قۋاندىم.
مەرەي بالا كەزىنەن تابيعاتتى ەرەكشە ءسۇيىپ ءوستى. وزگە قۇربىلاستارى اۋىلدىڭ شاڭىنا اۋناپ، ويناپ جۇرگەندە ول كۇشىگىن قاسىنا ەرتىپ، جۇرتتان جىراقتاۋ كەتىپ قالاتىن. توپقايىڭنىڭ ءدال ىرگەسىندەگى تاۋدىڭ ەتەگىنە بارىپ، كۇشىگىن ويناتاتىن، مالشىلاردىڭ قىزىقتى اڭگىمەسىن تىڭدايتىن. تىشقان-سارشۇناق سەكىلدى كەمىرگىشتەرگە تۇزاق قۇرا ءجۇرىپ، اڭشىلىقتىڭ الىپپەسىن دە سول بالا كەزىنەن ۇيرەنە باستاعان.
- اڭشىلىق دەسە ىشكەن اسىن جەرگە قويادى. اتقۇمارلىعى تاعى بار. بۇرىن ۇيدە بەس-التى يتكە دەيىن ۇستايتىن، قازىر ەكەۋ عانا. تۇقىمى اسىل قازاقتىڭ ۇزىن سيراق جۇيرىك تازىلارى، اسا ساق، ءيىسشىل سىبىردىڭ لايكاسى دەيمىسىز، نە قىلاسىز، اڭشىعا سەرىك بولار يتتەردىڭ ءبىرسىپىراسىن اسىرادىق. تۇنگى ۋاقىتتا وتكەن-كەتكەنگە ءۇرىپ، كورشى-كولەڭگە شۋىلداپ، مازا بەرمەگەن سوڭ ەكەۋىن الىپ قالىپ، قالعانىن ەلگە تاراتىپ بەرە سالدىق، - دەيدى ۇلىنىڭ بويىنداعى اڭشىلىق قاسيەتى تۋرالى داۋلەتحان بولايەۆ اعامىز.
جاستايىنان دالا توسىندە اۋناپ-قۋناپ ەركىن وسكەن ۇلانعا تابيعات-انا جۇرەكتىلىك پەن قايسارلىقتى سىيلاپتى. قۇرىق تيمەگەن شۋ اساۋدى ۇيرەتۋگە باسقالاردىڭ ءداتى داۋالاماعاندا، اۋىلداستارى مەرەيگە كەلەتىن. قۇزار شىڭنىڭ باسىنداعى ون بەس مەترلىك تۋ تۇعىرعا ورمەلەپ شىعىپ، ۇشىنداعى ارقانىن اۋىستىرۋعا ەركەككىندىكتىلەردىڭ ءبارى جۇرەكسىنگەندە، مەرەيدىڭ كومەگىنە جۇگىنگەن مۇقىم جۇرت. ءوستىپ تىزە بەرسەك، جۇدىرىقتاي جىگىتتىڭ ەل اۋزىنان تاستاماي جىر عىپ ايتاتىن ەرلىك ىستەرى جەتەرلىك. ءبىراق ءبىز ونىڭ بارىنە توقتالماي، قورشاۋدان قاشقان ەكى ايۋدى قالاي ارقانداعانى تۋرالى ايتايىق.
توپقايىڭنىڭ جانىندا «نۇربۇلاق» دەيتىن شيپاجاي بار. مۇندا ەلىمىزدىڭ وزگە وڭىرلەرىنەن، ءتىپتى سوناۋ رەسەي، فرانسيا، تۇركيا سىندى الىس-جاقىن شەتەلدەردەن قوناقتار كەلىپ، ەم-دوم قابىلدايدى، دەنساۋلىقتارىن وڭالتادى. بىلايشا ايتساق، تۋريستەردىڭ كوپ توقتايتىن ورنى. بىردە شيپاجايعا كەلىمدى-كەتىمدى قوناقتار تاماشالاۋى ءۇشىن ەكى ايۋ اكەلەدى. قورشاۋعا قامالعان ماقۇلىقتاردى ساۋىقتىرۋ كەشەنىنىڭ قىزمەتكەرلەرى ۋاقتىلى اس-سۋىن بەرىپ، استىن تازالاپ، كۇتىمگە الادى. دەمالۋشىلارمەن بىرگە اۋىل ادامدارى دا تورداعى حايۋانداردى قىزىقتاپ، سۋرەتكە ءتۇسىپ، ءتاتتى-دامدىلەرىن ۇسىنىپ، بايەك بولادى.
وسىلاي ءوتىپ جاتقان كۇندەردىڭ بىرىندە الگى ايۋلار قورشاۋدىڭ استىن قازىپ سىرتقا شىعىپ كەتەدى. كەشە عانا قولدان تاماق ءىشىپ، موپ-موماقان كەپتە قاماۋدا وتىرعان ءتۇز تاعىلارى توپىراققا تاباندارى تيىسىمەن، ءبارىن ۇمىتقان. ەركىندىكتىڭ بۋى بويعا جەلىك بەرمەي قويسىن با، اۋزىن ارانداي اشىپ اقىرىپ، تۇرا شاپقاندا، بۇرىن مۇندايدى كورمەگەن شيپاجاي ادامدارى العاشقىدا قورىققاندارىنان نە ىستەرلەرىن بىلمەي، جان-جاققا قاشىپ تىعىلىپتى. اۋلادا ءارلى-بەرلى جۇگىرىپ، ءبارىنىڭ زارە-قۇتىن ۇشىرعان ەكى ايۋ بۇدان سوڭ تاۋعا قاراي جونەلەدى. ادامدار دا وسى كەزدە بويلارىن جيىپ، ولاردى ۇستاۋعا ارەكەت قىلادى. كومەككە اۋىلدىڭ جىگىتتەرى دە شاقىرىلادى. قولدارىنا جۇمىر اعاش، ارقان ۇستاعان، اتقا مىنگەن ازاماتتار تاۋدى بەتكە الىپ، سۋىت ءجۇرىپ كەتەدى.
ۇيدەن شىققاندا الاقاندارىن ىسقىلاپ، «قانداي قۇدىرەت بولسا دا كورىپ الايىق» دەپ سىبانعان جىگىتتەر ازۋ تىستەرىن اقسيتىپ، ەكى اياعىمەن تىك تۇرعان حايۋانمەن بەتپە-بەت كەلگەندە، جۇرەكتەرى شايلىعىپ سالا بەرەدى. ادام تۇگىلى، جىلقىنىڭ ءوزى قالشىلداپ، بەتتەي الماي، قارا تەرگە تۇسكەن. نامىسقا تىرىسىپ قارسى ۇمتىلعان بىرەۋىنىڭ استىنداعى ايعىردى ساۋىرىنان ايۋ شاپالاقپەن ءبىر ۇرعاندا، ات-ماتىمەن قالپاقتاي ۇشا جازداپتى. كوزدەرى قانتالاعان دۇلەي كۇش يەلەرى جاياۋ-جالپىنى قويىپ، اتتىلاردىڭ ءوزىن جولاتپاعان. ۋ-شۋ بولعان جۇرت قولدان كەلەر قايران جوق، قاراعايلى تاۋ بوكتەرىندە امالدارى تۇگەسىلىپ تۇرعاندا، مەرەي جەتەدى استىنداعى بايگە تورىسىن تەبىنىپ. الماس قىلىشتى القىمىنا توسەسەڭ دە سەلك ەتپەيتىن قاشانعى ادەتىنشە بوگەلمەستەن ايۋلاردىڭ سوڭىنان كەتەدى. تالاي اساۋدى تىرپ ەتكىزبەي قۇرساۋلاعان قىل ارقانى دا قانجىعادا بايلاۋلى ءجۇر ەكەن، شەشىپ الىپ، ايۋدىڭ بىرىنە شالما تاستايدى.
- شىنىمدى ايتسام، ءوز باسىم قورىققان جوقپىن. اتىمدى مەرتىكتىرىپ الام با دەپ ويلادىم. ايۋدىڭ كۇشى زور ەكەنىن بۇرىننان بىلەتىنمىن، جىلقىنى ءبىر ۇرىپ سۇلاتۋ - ولار ءۇشىن وڭاي شارۋا. سوندىقتان تىم جاقىن بارماي، الىستان شالما لاقتىرۋعا تىرىستىم. اساۋدى ۇستاپ ۇيرەنگەن قولعا قاققان قازىقتاي ءبىر ورنىندا ەكى اياعىمەن تىك شاپشىعان ەبەدەيسىز ماقۇلىق قايدان قيىندىق تۋعىزسىن. ءاپ-ساتتە بۇعاۋلاپ، جۋان قاراعايدىڭ دىڭىنە بايلاپ تاستادىم، - دەيدى جۇرەگىنىڭ تۇگى بار مەرەي.
ەكىنشى ايۋدى دا ول ءدال وسىلاي قولعا ءتۇسىرىپتى. سونداعى جۇرتتىڭ تاڭدانىسىن ايتساڭىز، ءالى كۇنگە دەيىن توپقايىڭدىق جاس-كارى كەشە بولعانداي تامسانا اڭگىمەلەيدى. توپقايىڭ دەيمىز-اۋ، ايۋ ارقانداعان جيىرما جاستاعى جىگىت جايىنداعى اڭگىمە كاتونقاراعاي وڭىرىنەن ۇشقان قۇس، ەسكەن جەلمەن بۇكىل اتىراپقا تاراپ كەتكەنىنە ەل كۋا. الماتىدان ءبىر جورنالشى ارىپتەسىمىزدىڭ بۇگىنگىنىڭ باتىرىمەن جاقىنىراق تانىسىپ، سۇحباتتاسۋ ءۇشىن ارنايى كەلىپ قايتۋى - سوعان دالەل.
... اۋىلدى الەككە سالعان ايۋلاردىڭ وقيعاسى تۋرالى ارتىنان ەستىگەن «نۇربۇلاق» شيپاجايىنىڭ يەسى ادامداردىڭ قاۋىپسىزدىگىن ويلاپ مەرەيدىڭ ەرلىك ءىسىنىڭ ارقاسىندا تورعا توعىتىلعان حايۋانداردىڭ ەكەۋىن دە ورمانعا بوساتىپ جىبەرىپتى.
«ايقىن» گازەتى. 2013
