اتامنىڭ قازاسى - ماعان بەرگەن ەڭ سوڭعى ساباعى
استانا. قازاقپارات - مەنىڭ جۇرەگى مەيىرىمگە تولى اسقار تاۋداي اتام نۇسىپبەك بەكاسىل ۇلى ماڭگىلىك قايتپاس ساپارعا اتتاندى. ارداقتى اتا، ءسىزدىڭ نەمەرەڭىز بولعانىم ومىرىمدەگى ەڭ ۇلكەن باقىتىم. بالا كۇنىمدە اكەم ۇرىمجىدە جۇمىس ىستەپ، انام وقۋدا بولىپ، مەنى اجەم ەكەۋىڭىز ماپەلەپ وسىرگەن ەدىڭىزدەر. ول كۇندەردە جالعىز ويلايتىنىم - مەكتەپتەن قايتقاندا اجەمنىڭ قانداي تاعام دايىنداعانى ەدى.
ءسىزدىڭ قىزىل موتوسيكلىڭىز - مەنىڭ بالالىعىمنىڭ ەڭ جىلى ەستەلىگى. سول موتوسيكلمەن كۇن سايىن مەنى مەكتەپتەن الىپ كەتەتىنسىز. ءبىراق ءدال سول موتوسيكل كەيدە ءبىزدىڭ بالا جۇرەگىمىزگە اۋىر ساتتەردى دە سىيلايتىن. اتا-انامىز اۋىلعا كەلىپ، قايتاردا ءبىز «ەرىپ كەتەمىز» دەپ قيعىلىق سالاتىنبىز. سول كەزدە ءسىز ءبىزدى «سەرۋەندەپ كەلەيىك» دەپ موتوسيكلمەن قىدىرتىپ، قايتىپ كەلگەندە اكەمدەر الدەقاشان كەتىپ قالعانىن بايقايتىنبىز. وسى ساتتەردەگى ءبىزدى الداعان جىلى كۇلكىڭىز ءالى كۇنگە دەيىن ويىما ءجيى ورالادى.
قالادا اتا-انامنىڭ قاسىندا ءبىراز ءجۇرىپ، اۋىلعا ساعىنىشپەن ورالاتىنبىز. اۋىلعا جاقىنداعان سايىن ءىنىم ەكەۋمىز ماشينانىڭ تەرەزەسىنە ۇمتىلىپ، ەسىككە جارماساتىنبىز. ماشينا توقتاعان ساتتە ءسىزدىڭ قۇشاعىڭىزعا قاراي جۇگىرەتىنبىز. ءسىز ءاردايىم: «مەنىڭ ىڭكىلايىم تاعى ءبىرىنشى كەلدى عوي»، - دەپ ماقتانىشپەن ايتاتىنسىز.
ءسىز باردا ءبىزدىڭ ءۇي ماڭگى شۋاقتى، كۇلكىسى كوپ، بەرەكەسى تاۋسىلمايتىن ەدى. ەشقاشان داۋىس كوتەرمەي، ءبارىمىزدى اقىلمەن، مەيىرىممەن تاربيەلەدىڭىز. كەلىندەردى دە ءوز قىزىڭىزداي كورىپ، ءاردايىم قولداپ ءجۇردىڭىز.
تەلەفوندى اشقان سايىن ءسىز جىبەرگەن ۆيدەولارعا تولىپ تۇراتىن. كوبى ماعان قاتىسسىز بولسا دا، ونىڭ جۇرەگىڭىزدەگى مەيىرىم مەن ساعىنىشتىڭ بەلگىسى ەكەنىن جاقسى بىلەتىنمىن.
دەمالىس كۇندەرى كوپ ۇيىقتاپ، ورنىمنان جايىراق تۇراتىنمىن. سوندا اتام: «ءبىزدىڭ ىڭكىلاي تاماققا ۇنەم بولسىن دەپ، تاڭعى جانە تۇسكى اسىن بىرگە ءىشىپ، بىزگە ازىق ۇنەمدەپ جاتىر عوي»، - دەپ ازىلدەيتىن. مەن بولسام ۇيالىپ، باسىمدى قاسيتىنمىن.
ءار جولى مەن ۇيدەن شىعار الدىندا قايتا-قايتا «ابايلاپ ءجۇر» دەپ ۋايىمداۋىڭىز - مەن ءۇشىن ەڭ قىمبات قامقورلىقتىڭ ءوزى ەدى.
مەنىڭ ءاربىر قادامىمدى بايقاپ، ءاربىر جەتىستىگىمدى كوتەرمەلەپ وتىراتىنسىز. ماعان ءومىردىڭ كوپ سىرىن ۇيرەتتىڭىز، كوپ اڭگىمە ايتىپ بەردىڭىز. ءبىراق ءبىر عانا دۇنيە - بىزگە ەڭ جاقىن ادامىڭنان ايىرىلۋدىڭ قاسىرەتىنە قالاي توتەپ بەرۋدى ۇيرەتىپ ۇلگەرمەدىڭىز…
ءسىز اۋىرعاندا ءبىز ونى قاراپايىم تۇماۋ دەپ ويلادىق. ويتكەنى ءسىزدىڭ كوڭىلدىلىگىڭىز، ومىرگە دەگەن قۇشتارلىعىڭىز ءبىزدى الداي بەرەتىن. ەشكىم دە ءسىزدىڭ سوڭعى كۇندەرىڭىز جاقىنداپ قالعانىن ەلەستەتە المادى…
8- قاراشا كۇنى اكەم مەن اعالارىم ءسىزدى ەمحانادان الىپ قايتتى. ءسىزدى كورگەن ساتتە-اق جىلاعىم كەلدى. قاتتى ارىقتاپ كەتىپسىز، جۇزىڭىزدە بۇرىنعىداي كۇلكى دە جوق ەدى. سىرتقا شىعىپ جىلاپ الىپ، قايتا كەلىپ جانىڭىزعا وتىردىم. سول كەزدە ءسىز قولىمدى قاتتى قىسىپ، ءحالىمدى سۇراپ، «ەرتەڭ مەكتەپكە باراسىڭ، ەرتەرەك ۇيىقتاي عوي» دەگەن ءسوزىڭىز ءالى قۇلاعىمدا قايتالانىپ تۇر. قاشاندا ءبىز ءۇشىن عانا ويلايتىنىڭىزدى تاعى دا ءتۇسىندىم.
وسى كۇندەرى الىس-جاقىن تۋىستار ۇشاقپەن بولسىن، كولىكپەن بولسىن، اسىعىپ ءبىزدىڭ ۇيگە جەتىپ جاتتى. ۇيدەگىلەر كەبىندى دە اكەلىپ قويدى. سول كەزدە قاتتى اشۋلاندىم: «مىنا ادامدارعا نە بولعان، نەگە مۇنداي جاماندىقتى الدىن-الا باستايدى؟» دەپ. ءبىراق كەيىن ولاردىڭ كەلگەنىنە قۋاندىم - ءسىز ەسىڭىز بار كەزدە تۋىستاردىڭ ءجۇزىن كورىپ، داۋىستارىن ەستىدىڭىز. سوعان شىن مانىندە ريزا بولدىم.
ەرتەڭىندە ءسىز شاي ءىشتىڭىز، «اجەلەرىڭ قايناتىپ بەرسىن» دەپ ايتتىڭىز. سوسىن قىمىز ءىشتىڭىز. ءبارىمىز ءسىزدىڭ بىرتىندەپ جاقسارىپ كەلە جاتقانىڭىزعا قۋاندىق. سوسىن ويىما ءسىزدىڭ تازالىقتى قاتتى جاقسى كورەتىنىڭىز ءتۇستى. شكافىڭىزدى اشتىم، ءىشى قانداي جيناقى - ءار زات ءوز ورنىندا، بۇل دا ءسىزدىڭ ومىرلىك ۇستانىمىڭىز ەدى. تىرناق العىشتى تاۋىپ، تىرناقتارىڭىزدى الىپ بەردىم.
ءسىز: «شاشىمدى دا الىپ، دەنەمدى دە ءسۇرتىپ قويىڭدار»، - دەدىڭىز. شاشىڭىزدى الىپ جاتقاندا ءسىزدىڭ قاتتى شارشاپ كەتكەنىڭىزدى بايقادىق. «ءسال دەمالىپ الىڭىز، سودان سوڭ الايىق» دەگەنىمىزگە قاراماي، سوڭىنا دەيىن شىدادىڭىز. سول كەزدە ءوزىڭىز ءبارىن ىشتەي سەزگەن سياقتىسىز…
سوڭعى بەس مينۋتقا دەيىن مەن جانىڭىزدا بولدىم. ىشتەي: «وسىلاي جاتا بەرسەڭىز بولعانى، ورنىڭىزدان تۇرماساڭىز دا، كوپ سويلەمەسەڭىز دە، تەك بار بولساڭىز - بىزگە سونىڭ ءوزى جەتكىلىكتى ەدى…» دەپ ويلادىم. ءبىراق ءسىزدىڭ قينالىپ، اۋىرعانىڭىزدى كورگەندە قايتادان: «ەندى ازاپتان ەرتەرەك ارىلىپ، اۋىرماستان كەتكەنىڭىز دۇرىس بولار ما ەدى…» دەپ تە ءوز-وزىممەن الىستىم.
سوڭىندا دارىگەر ءبارىمىزدى سىرتقا شىعارىپ جىبەردى. اعام جىلاپ شىققان كەزدە جەڭگەم ماعان: «اتاڭا جەڭىلدىلىك تىلە، ءبىزدى قيماي جاتىر ەكەن»، - دەگەندە عانا ءسىزدىڭ بىزدەن شىنىمەن كەتكەلى تۇرعانىڭىزدى ءتۇسىندىم. سول ساتتە جەڭگەلەرىم ماعان ۇزىن كويلەك كيگىزىپ، باسىما ورامال تاعۋعا الىپ كەتتى. بۇل مەنىڭ ومىرىمدە العاش كورگەن مۇنداي جاعداي ەدى -قاتتى قورقىپ، ابدىراپ قالدىم.
ءسىز شىنىمەن كەتىپ قالعانىڭىزعا سەنۋ وتە قيىن بولدى…
انام ءسىزدىڭ جاعدايىڭىزدى سۇراپ ۆيدەو قوڭىراۋ شالدى، ءبىراق مەن قابىلدامادىم. ول: «قۇلىنىم، اتاڭنىڭ جاعدايى جاقسارىپ كەلە جاتىر ما؟» - دەپ داۋىس جىبەردى. سول داۋىستى ەستي سالىسىمەن كوز جاسىمدى توقتاتا المادىم. شەتەلدە جۇرگەن اناما بۇل جاعدايدى قالاي تۇسىندىرەتىنىمدى بىلمەدىم. ونسىز دا جۇرەگى ءالسىز انام مۇنداي اۋىر حاباردى قالاي كوتەرە الادى ەكەن؟..
سول كۇنى ءبىز الىس-جاقىننان كەلگەن بارلىق تۋىسقاندارمەن بىرگە تاماق ىشتىك. داستارقاندا ءتۇرلى تاعامدار تۇردى. سول ساتتە ءسىز دە ارامىزدا وتىرىپ، ەتتىڭ ەڭ ءدامدىسىن جەپ، قىمىز ءىشىپ، تاماقتان سوڭ ادەتتەگىدەي ءتىس شۇقىپ وتىرساڭىز عوي دەپ قاتتى ارماندادىم.
جەرلەۋ كەزىندە وزىڭىزگە قاتتى ۇقسايتىن تۋعان ءىنىڭىز - كىشى اتامدى كورىپ، سىلەيىپ تۇرىپ قالدىم. كوز الدىمدا تۋرا ءسىز تۇرعان سەكىلدى بولدىڭىز. تۇسىندىرە المايتىن ءبىر سەزىم جۇرەگىمدى قىستى. ونى قۇشاقتاپ، ءدال ءسىز سەكىلدى مەنى ەركەلەتسە ەكەن دەپ قالا بەردىم. ءبىراق جاقسى بىلەمىن، ەشكىم ءسىز ەمەس، ەشكىم ءسىزدىڭ ورنىڭىزدى باسا المايدى.
ءومىر مەن ءولىم تۋرالى مەندە ەشقاشان ناقتى تۇسىنىك بولماعان. تەك ءار ادامنىڭ ءبىر كۇنى كەتەتىنىن عانا بىلەتىنمىن. ءبىراق ءسىزدىڭ كەتۋىڭىز… ەندى ەشكىم ماعان ۆيدەو جىبەرمەيدى، ەشكىم مەنىڭ كۇنى بويعى ۇساق-تۇيەك ىستەرىمدى تىڭدامايدى، ەشكىم اۋىلعا بارعان سايىن مەنى قارسى الىپ، بەتىمنەن سۇيمەيدى. ءبارى ۇساق نارسەدەي كورىنگەنىمەن، ولار مەنىڭ ءومىرىمنىڭ ءبىر بولىگى ەدى.
ەندى اۋىلعا قالاي بارامىن، اتاشىم؟ ءار بۇرىشتا ءىزىڭىز، ءار ورىندا سىزگە عانا ءتان ەستەلىك بار عوي.
ءبىر جۇما وتكەن سوڭ ءبىزدى ۇلكەندەر قابىر باسىنا ەرتىپ باردى. ءبىر تومپەشىك توپىراق قانا جاتىر. سوندا عانا ءبىر نارسەنى انىق تۇسىنگەندەيمىن. ادەتتە كوپ كوڭىل بولمەيتىن توپىراققا، تەك سونىڭ استىندا ءوزىڭنىڭ ەڭ قىمبات ادامىڭ جاتقاندا عانا وعان كوڭىل توقتاتادى ەكەن-اۋ…
ەڭ اۋىر نارسە - ءسىز كەتكەننەن كەيىنگى ويسىراپ قالعان ورنىڭىز. بۇرىنعى ادەت بويىنشا سىزگە ءبىر نارسە ايتقىم كەلىپ، تەلەفوندا سىزگە جازامىن دا، قايتا ءوشىرىپ تاستايمىن…
بىلەسىز بە، ءسىز مەنىڭ ەڭ مىقتى تىرەگىم ەدىڭىز. اتا-اناما وكپەلەپ قالعان سايىن: «كورەسىڭدەر، ءبارىن اتاما ايتىپ بەرەمىن!» - دەپ كۇبىرلەپ كەتىپ قالاتىنمىن. ەندى ءسىز جوقتا مەنى كىم قورعايدى، مەن ءۇشىن كىم ءاردايىم تاۋ بولىپ تۇرادى؟
ءسىز باقىتتىسىز، اتاشىم - بارلىق بالا-شاعاڭىز قاسىڭىزدا بولدى. بۇرىن مەن «ادامدار ۇيلەنبەي، بالالى بولماي، ءوزى تاپقان اقشاسىن وزىنە جۇمساپ جۇرسە قانداي جاقسى» دەپ ويلايتىنمىن. ءبىراق وسى جولى تۋىستىقتىڭ، وتباسىنىڭ قانداي ماڭىزدى ەكەنىن ءتۇسىندىم. الىس-جاقىننان كەلگەن اعايىن-تۋىستار قايعىنى ءبولىسىپ، اجەمنىڭ، اكەمنىڭ قاسىندا بولىپ، اقىل-كەڭەسىن ايتىپ، باسىنا تۇسكەن سالماقتى جەڭىلدەتتى. بالكىم، بۇل - ءسىزدىڭ ماعان ءوتىپ كەتكەن سوڭعى ساباعىڭىز بولار.
ۇيگە كەلگەن ادامداردىڭ ءبارى ءسىز تۋرالى اڭگىمەلەپ، ءومىرىڭىزدى ەسكە الىپ، قانداي جاقسى ادام بولعانىڭىزدى ايتىپ وتىردى. مەن قاتتى ماقتانامىن. مەنىڭ اتام ءدال وسىنداي كەرەمەت ادام! جامان ادام بولسا، ءتاڭىر دە ونداي جاندى قاسىنا شاقىرماس ەدى عوي، ءيا؟
تۋىستار ءسىزدىڭ سۋرەتتەرىڭىزدى شىعارىپ، سىزگە ارناپ ولەڭدەر جازعاندا، ەگەر بىرەۋ ءسىز تۋرالى جازۋعا ەڭ لايىقتى ادام بولسا - ول مەن بولۋىم كەرەك دەپ ويلادىم.
بۇگىن ءسىزدى قاتتى ساعىندىم. وتكەن كۇندەردى ەسكە العان سايىن جۇرەگىم اۋىرىپ، كوزىمە جاس كەلە بەرەدى. جۇرەگىمدى تەربەگەن ەستەلىكتەردى قاعازعا ءتۇسىرىپ، وسىنداي قاراپايىم ءبىر جازبا جازعىم كەلدى.
ۋايىمداماڭىز، ءبىز اجەمە جاقسى قارايمىز. ءبىز ءبارىمىز مىقتى بولىپ، ءومىرىمىزدى جاقسى وتكىزۋگە تىرىسامىز. ءسىز جاقسى كورگەن وسىناۋ جەردە الاڭسىز جاتىڭىز. ءبىراق ءبىر نارسەنى ەشقاشان ۇمىتپاڭىز: قاي الەمدە جۇرسەڭىز دە، قاي جەردە بولساڭىز دا، ءبىز ءسىزدى جاقسى كورەمىز.
اۆتورى: ىڭكار قاسەنبەك قىزى
