اتاۋلى كومەك ءۇشىن «اجىراسقاندار» دا بار - ساراپشى ەلدەگى وتباسى ينستيتۋتى تۋرالى
استانا. KAZINFORM - ناۋرىز - تۋىستىق بايلانىستاردى ساقتاۋعا جانە قادىرلەۋگە ۇندەيتىن وتباسىلىق مەرەكە جانە 17-ناۋرىز - شاڭىراق كۇنى بولىپ بەلگىلەنگەن. بۇل اتاۋلى كۇن وتباسى ينستيتۋتىنىڭ ماڭىزدىلىعىن ەسكە سالىپ، تۋىستىق قارىم-قاتىناستاردى نىعايتۋعا سەبەپ بولارى انىق. وسى ورايدا جازۋشى، اۋدارماشى- عالىم كامال الپەيىسوۆا جاس جۇبايلارعا شاڭىراق قۇراردا نە نارسەگە ءمان بەرۋ كەرەگى جونىندە وي بولىسەدى.
«نەگىزىنەن شاڭىراق كوتەرۋ - جەڭىل-جەلپى قابىلدانعان شەشىم بولماۋى كەرەك. مۇنداي قادام جاساردا الىپ-ۇشپا سەزىمنىڭ جەتەگىندە كەتۋدەن نەمەسە كەزدەيسوق الىپ قاشۋدان، «باسقالار دا ۇيلەنىپ جاتىر عوي، مەن دە ۇيلەنەيىن» دەگەن ويلاردان اۋلاق بولعان دۇرىس. وكىنىشكە قاراي، بىزدە ءالى كۇنگە دەيىن كورمەگەن-بىلمەگەن قىزداردى كۇشتەپ اكەلىپ، ايەل ەتىپ، نە ءسوزى جاراسپاي، نە تىرشىلىگى جاراسپاي، اجىراسىپ جاتقان جاعدايلار بارشىلىق. سوندىقتان ەڭ الدىمەن ءبىر-ءبىرىن جەتە تانىپ، سەزىمدەرىن، مىنەز-قۇلىقتارىن سىناپ، ەكەۋى ءبىر-بىرىنە ساي كەلە مە، ءبىر-ءبىرىنىڭ مىنەزىن كوتەرە الا ما، ومىرلىك ۇستانىمدارى ساي كەلە مە دەپ ويلانۋ كەرەك. ال باسقالاي جاعدايدا ۇيلەنگەن سوڭ ءبىر-بىرىنە كىنا ارتۋ، وكپەلەسۋ، ءمىن ارتۋ كوبەيەدى»، - دەدى ك. الپەيىسوۆا اگەنتتىك تىلشىسىنە بەرگەن سۇحباتىندا.
ساراپشى قوعامىمىزدا ۇيلەنۋدىڭ دە، اجىراسۋدىڭ دا كوپ ەكەنىن، دەگەنمەن اجىراسۋ تۋرالى رەسمي ستاتيستيكاعا كۇمانمەن قارايتىنىن ايتتى.
«وسىدان بىرنەشە جىل بۇرىن ۇكىمەت بەرەتىن ارناۋلى الەۋمەتتىك كومەكتى الۋ ءۇشىن قاعاز جۇزىندە اجىراسقاندار بولدى. ءوزىمىزدىڭ ەر-ازاماتتارىمىز وسىنداي قادامعا باردى، بەس-ون تيىن اقشا ءۇشىن اكەلىكتەن باس تارتقان جاعدايلار بولدى. ارينە ولار ستاتيستيكادا اجىراسقانداردىڭ قاتارىندا تۇر. ەكىنشىدەن، ەلىمىزدە جالعىزباستى ادامدارعا باسپانادان باستاپ، ءتۇرلى ماتەريالدىق كومەك كورسەتىلەدى، سوعان قىزىققاندار دا «اجىراسىپ» جاتىر. ۇشىنشىدەن، جوعارىدا ايتقان سۇيمەي-بىلمەي، الىپ قاشىپ، كوڭىلى جاراسپاعاندار اجىراسادى. بۇل جەردە ەر-ازاماتتارعا قۇلاققاعىس جاساعىم كەلەدى، قىزدى قوي سياقتى ماشيناعا سالىپ اكەتەتىن جاعداي ءتىپتى ۇيات. ەل ىشىندە قاۋىپسىزدىك ءۇشىن جول جاقتاعى ەسىگى اشىلمايتىن كولىكتەردى «قىز الىپ قاشاتىن ماشينە» دەپ قالجىڭداپ ايتادى ەكەن. مۇنداي ايۋاندىق سالتپەن باس قۇراعانداردىڭ باقىتتى بولۋى ەكىتالاي»، - دەيدى جازۋشى.
بۇل رەتتە ك. الپەيىسوۆا قىزعا قىرىق ۇيدەن تىيىم سالىنىپ، ۇل بالا تاربيەسىنە جەتە كوڭىل بولىنبەيتىنىن باسا ايتتى.
«بايقاساڭىز، كوپتەگەن اتا-انا قىزدىڭ تاربيەسىنە ءجىتى كوڭىل بولەدى، بالا كۇنىنەن قىزدىڭ موينىنا كوپ جۇك ارتادى. ءتىپتى جاستار وتاۋ قۇرعان كەزدە دە «كەلىن سول ەلدى باقىتتى ەتۋگە كەلەدى» دەگەندى شىعارىپ الىپتى. بوساعانى ەندى اتتاعان كەلىنگە سونشالىقتى جۇك ارتپاس بۇرىن كۇيەۋدىڭ پارىزى مەن مىندەتىن ويعا العانى ءجون ەمەس پە؟ قىزعا قىرىق ۇيدەن تىيىم بولسا، ۇل تەنتەك، داراقى، جۋانجۇدىرىق، زورلىقشىل بولماۋى ءۇشىن قىرىق رۋدان تىيىم بولۋى كەرەك. سەبەبى شاڭىراقتى كوتەرەتىن - ەر ازامات، جاۋاپكەرشىلىك ەر ازاماتتا، ايەل مەن بالا - وعان بەرىلگەن امانات. وسىعان ءمان بەرەيىك»، - دەيدى سپيكەر.
سونىمەن بىرگە، جازۋشى قازاق وتباسىندا شىعىسقا ءتان يبا ساقتالعانىن، اتا، ەنە، بالا، كەلىننىڭ ءارقايسىسى ماڭىزدى ءرول اتقاراتىنىن اتاپ ءوتتى.
«دەگەنمەن باتىستان دا ۇيرەنەر جاقسى نارسەلەر بار. قازىر جاھاندانعان زامان، شەكارا اشىق، بارىس-كەلىس كوبەيدى. ءبىراق جاستاردىڭ ايتەۋىر شەتەلدىك دەپ، تەرەڭ ويلاماي قاجەتسىز، دىلىمىزگە كەلمەيتىن دۇنيەلەرگە ەلىكتەيتىنى دۇرىس ەمەس. مىسالى، «حەللوۋين» وتكىزەدى، بالا جىنىسىن جاريالاۋ ءۇشىن «گەندەر پاتي» جاسايدى، ۇندىلەر سياقتى ءتۇرلى-ءتۇستى بوياۋ شاشىپ وينايدى. جاقىندا مەككەگە بارىپ كەلدىم، ءوزىمىزدىڭ قازاقتىڭ كەلىنشەكتەرى قاپ-قارا كيىمدەرمەن ءجۇر. بۇل ارابتاردىڭ ۇلتتىق كيىمى، سەندەرگە قارا جامىلىپ نە كورىندى دەپ سۇراسام، «ءبارى كيەدى عوي» دەسەدى. سوندىقتان بىرەۋدىڭ قاڭسىعى تاڭسىق بوپ كورىنبەۋ ءۇشىن ءار نارسەنى تالعاممەن سارالاپ ءسىڭىرۋ كەرەك.
جالپى باياعىدا ءبارى كەرەمەت بولدى، قازىر قۇرىدىق دەگەن سارىنداعى اڭگىمەلەر ماعان ۇنامايدى. ەل ىشىندە ءبىرلى-ەكىلى جامان فاكتىلەر كەزدەسىپ قالسا، سونى سۇيىنشىلەپ الەۋمەتتىك جەلىگە جازىپ، ونى بىرەۋلەردىڭ ءىلىپ اكەتۋى دۇرىس ەمەس. جاقسىلى-جاماندى فاكتىلەر ءار ۋاقىتتا دا بولعان. مىسالى ءبىز كەڭەس ءداۋىرىن كورىپ ۇلگەردىك، سول كەزدە دە ءتۇرلى وتباسىلىق كەلىسپەۋشىلىكتەردى، جانجالداردى كوردىك. ادام پسيحولوگياسىنىڭ ەرەكشەلىگى سوندا، ۋاقىت وتكەن سايىن جادىندا جامان دۇنيەلەر ۇمىتىلىپ، جاقسى ساتتەر عانا قالادى.
سوندىقتان باياعىدا ءبارى ءمىنسىز بولدى دەپ ويلايمىز. باردى جوق دەۋ - قيانات، قازىر دە ۇلگى بولارلىقتاي جاقسى وتباسىلار از ەمەس. اسىرەسە قالالى جەردە كەلىن-بالاسىنىڭ قولىندا تۇراتىن، نەمەرەلەرىن قاراۋعا كومەكتەسىپ، ۇيىرمەلەرگە تاسىپ، جينالىستارىنا قاتىسىپ، مەكتەپكە اپارىپ-اكەلىپ جۇرگەن ۇلگىلى اتا-اجەلەر كوپ.
«ۇيادا نە كورسەڭ ۇشقاندا سونى ىلەسىڭ» دەگەندەي، ءار ادام ءوز وتباسىندا كورگەن تاربيەسىن جاڭا وتباسىنا اكەلەدى»، - دەيدى ك. الپەيىسوۆا.
اۆتور
ايجان سەرىكجان قىزى
