اپتاپ ىستىقتان كوز جۇماتىن ادامدار سانى ارتادى - عالىمدار

استانا. KAZINFORM - بيىل ەۋروپادا جاز ەرەكشە ىستىق بولدى، بۇل ماۋسىم قۇرلىق تاريحىنداعى ەڭ ىستىق ءتورتىنشى جاز رەتىندە تىركەلدى.

اپتاپ ىستىقتان تەمىرجول سەكىلدى ماڭىزدى ينفراقۇرىلىمعا زيان كەلىپ، ورمان ورتتەرى ءورشىپ، مىڭداعان ادام قازا تاپتى، دەپ حابارلايدى El.kz ينتەرنەت پورتالى.

سويتە تۇرا بۇل كارى قۇرلىق باستان كەشكەن ەڭ اۋىر كەزەڭ ەمەس. 2003-جىلعى جاز ەۋروپاداعى ەڭ ىستىق ماۋسىم سانالادى. جاڭا زەرتتەۋدە سول جىلعى اپتاپ تولقىنىنىڭ جاعدايلارى تالدانىپ، قازىرگى كليماتتىق جىلىنۋ جاعدايىندا مۇنداي اۋا رايى قالاي وزگەرەتىنىن انىقتاۋ كوزدەلگەن.

وتكەنگە كوز جۇگىرتۋ

2003-جىلعى اپتاپ ەۋروپا بويىنشا 20 مىڭنان استام ادامنىڭ ءومىرىن قيدى. ەڭ كوپ زارداپ شەككەن ەلدەر: يسپانيا، يتاليا جانە فرانسيا.

ەكى اپتا بويى باتىس ەۋروپانىڭ باسىم بولىگىندە اۋا تەمپەراتۋراسى 38 گرادۋس شاماسىندا بولدى. ۇلى بريتانيا دا تاريحىنداعى ەڭ ىستىق جاز مەزگىلدەرىنىڭ ءبىرىن وتكەردى.

سول كەزدە مۇنداي تەمپەراتۋرا «ميلليون جىلدا ءبىر رەت بولاتىن وقيعا» دەپ سانالدى. ءبىراق كليماتتىڭ وزگەرۋى مۇنداي ەكسترەمالدى جاعدايلاردىڭ جيى بولاتىنىن كورسەتىپ وتىر.

دەنساۋلىققا زيان كەلتىرگەن بۇل قۇبىلىس سول ۋاقىتتا ستاتيستيكالىق تۇرعىدا وتە سيرەك كەزدەسەتىن وقيعا كورىندى. ءبىراق ءبىز وعان ىقپال ەتكەن اۋا رايى قازىرگى الدەقايدا جىلى كليماتتا تاعى قايتالانۋى مۇمكىن ەكەنىن بىلەمىز، - دەيدى زەرتتەۋ اۆتورلارىنىڭ ءبىرى، ستەنفورد ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پروفەسسورى نوا ديففەنبو.

تاريحتى بۇگىنگى كۇنگە قولدانۋ

Nature Climate Change جۋرنالىندا جاريالانعان زەرتتەۋدە عالىمدار جاساندى ينتەللەكت پەن ستاتيستيكالىق مودەلدەردى پايدالانىپ، 2003-جىلعىداي جاعداي قازىرگى تەمپەراتۋرادا قايتالانسا نە بولاتىنىن ەسەپتەپ شىقتى.

قازىر جەردىڭ ورتاشا تەمپەراتۋراسى 2003-جىلمەن سالىستىرعاندا 0,7 گرادۋس جوعارى.

زەرتتەۋ ناتيجەسى بويىنشا:

ەگەر 2003-جىلعى اۋا رايى ۇلگىسى قازىرگى كليماتتا قايتالانسا، ەۋروپادا بار بولعانى ءبىر اپتادا 17800 ادام كوز جۇمار ەدى.

كليماتتىق جىلىنۋ بولماسا، بۇل كورسەتكىش 9000 ادام شاماسىندا بولار ەدى.

ەگەر جاھاندىق تەمپەراتۋرا يندۋستريالىق كەزەڭگە دەيىنگى دەڭگەيدەن 3 گرادۋسقا كوتەرىلسە، اپتاپ تولقىندارى 32000 ادامنىڭ ولىمىنە اكەلەر ەدى.

عاسىر ورتاسىنا قاراي مۇنداي اپتاپ اپتالىق كورسەتكىشتەرى COVID- ءتىڭ ەڭ اۋىر كۇندەرىمەن تەڭەسۋى مۇمكىن، - دەيدى زەرتتەۋ اۆتورى، ستەنفورد پروفەسسورى مارشالل بەرك.

نە ىستەۋ كەرەك؟

كليماتتىڭ وزگەرۋى اپتاپ تولقىندارىنىڭ جيىلىگىن، ۇزاقتىعىن جانە كۇشىن ارتتىرىپ جاتىر. ەۋروپادا مۇنداي تولقىندار كوبىنە «جىلۋ كۇمبەزى» دەپ اتالاتىن، جاۋىن-شاشىن از بولعان ايماقتاردا قالىپتاساتىن جوعارى قىسىمدى جۇيەلەردەن تۋىندايدى.

2003-جىلداعىداي اۋا رايى قازىرگى، پارنيكتىك گازدار اسەرىنەن الدەقايدا جىلى اتموسفەرادا قايتالانسا، اپتاپتىڭ قۋاتى دا، ونىڭ سالدارى دا ايتارلىقتاي كۇشەيەدى، - دەيدى زەرتتەۋدى جۇرگىزگەن كريستوفەر كاللاحان.

عالىمدار ەكسترەمالدى اپتاپتارعا الدىن الا دايىن بولۋ قاجەت ەكەنىن ايتادى. قورعانىس شارالارى مىنالاردى قامتۋى ءتيىس:

ءتيىمدى جەلدەتۋ جانە اۋا باپتاعىشتار،

كولەڭكە ايماقتارىن كوبەيتۋ،

دەنساۋلىق ساقتاۋ جۇيەسىنىڭ دايىندىق دەڭگەيىن كۇشەيتۋ.

ەگەر بەيىمدەلۋدىڭ جاڭا نەمەسە جىلدامىراق تاسىلدەرى پايدا بولسا، وندا ءولىم-ءجىتىم كورسەتكىشىن ازايتۋعا بولادى، - دەيدى كاللاحان.