اسىلبەكتىڭ باسى كەسىلۋ وقيعاسى

استانا. قازاقپارات - وقيعا بىلاي باستالادى. ءتورت ءبي تورە كەزىندە التاي بەتىنەن اۋعان ەلدىڭ توبىرى مولىعىپ، مالدىڭ جايىلىسى تارىلىپ، اقىرى اقتاي، باردام، جۋانعان سياقتى كوپتەگەن اۋىلدار قوبدا جەرىنە اۋىپ كەتەدى.

وسىدان كەيىن التايداعى بەيجيڭگە بەرەتىن ون مىڭ ءسارى كۇمىس، تورە، بيلەردىڭ جانە التايداعى ۋاكىل اكىمنىڭ الماندارى دا تومەندەپ قانا قالماي، ۋاكىل اكىمنىڭ قولىنداعى «شەكارا قورعايدى» دەپ اكەلگەن مىڭعا جۋىق اسكەردىڭ اتىنىڭ جەمى مەن ازىعىن ازىرلەۋ قيىنشىلىعى تۋىپ، امالسىز قالعاندىقتان، مۇنداعى ەلدىڭ سالىعى اۋىرلايدى. قالعان ەل ءتورت بيگە ارىز ايداپ، قالقاعا كەتكەندەردى الىپ كەلىپ، الماندى تەڭ الۋدى وتىنەدى.

بۇلارمەن قوسا وزدەرىنىڭ «جايلىمدارىن تارىلتىپ، قوعامىمىزدى تىنىشسىزداندىردى» دەپ ىرگەسىنە كەلگەن قازاقتارعا كوز قىزىلدىق ىستەپ ارىزدانىپ جاتقان موڭعۇليا ۇراڭقايلارىنىڭ ارىزىن تاپسىرىپ العان چيڭ ۇكىمەتى 1883 - جىلى «التايدىڭ تەرىسكەي بەتىندەگى قازاقتى التايعا قايتارۋ» بۇيرىعىن تۇسىرەدى.

وسى جارلىقتى اتقارۋشى شابدىر امبى (قازاقتار سول كەزدە جونعالداي دەيدى) «التايدى تارباعاتايعا قاراتۋ، التايدىڭ باتىس تەرىستىگىندەگى قازاقتاردى التايعا كوشىرىپ اكەلۋگە» جاۋاپتى بولادى دا، چيڭ ۇكىمەتىنىڭ اسكەرىمەن بىرىگىپ، 1890 - جىلى قوبداعا جەتىپ، مۇندا جانتەكەي ىشىندە بازارقۇل كوبەش ۇلى اسىلبەك پەن شەرۋشى اقتايدىڭ ۇلى جىلقىشىنى «پالە باسى» دەپ قولعا الىپ، «نە ەلدى التايعا قايتارۋعا كوندىرەسىڭدەر، بولماسا باستارىڭدى الامىز» دەپ قينايدى.

اقىرى، ەل بولىپ بۇل ەكى ازاماتتىڭ ولىمگە كەتكەلى تۇرعان باسىن قۇنعا ساتىپ الماق بولعان ويىن كورگەن باس العىشتار، «ەكى جەپ بيگە شىعۋدىڭ وراتى كەلدى» دەپ ءبىلىپ، ءارقايسىنان مىڭ اق، مىڭ قارا ءتۇستى ساجىنعا (زەربەگە) ولشەمدى ات تالاپ ەتەدى.

سوندا ءتورت ۇكىردايدىڭ ءبىرى نايمان مەن دايىر تورەنىڭ بۇقاراسى جۇم بولىپ، قۇنىن تولەپ الۋعا توڭىرەككە ات سالعان ەدى. جىلقىشىعا كەسكەن مىڭ قاراكەر ات تابىلىپ، ءازىر بولادى دا، جىلقىشىنى امان الىپ قالعانىمەن بازارقۇل اسىلبەككە بەرەتىن مىڭ اق ءتۇستى ات تابىلماي باسىنا قىزىل بۇل جاپقان اسىلبەكتىڭ باسىن شىرىشتاي ەلدىڭ الدىندا مايداندا كەسىپ العان امبى ماقساتىنا جەتەدى دە، بۇل جولى ەرتە بارعان جۇرتبايدى ەرتىپ التايعا قايتادى.

وسى وقيعانى كوزى كورىپ، قولمەن ىستەگەندەي بولعان جۇرتباي تورە ورداسىنا ەڭىرەي ەنگەن ەكەن.

ال موڭعۇل جەرىنە بارىپ قونىس العان ەل اعالارى اسىلبەكتىڭ باسىن العانىنا قاراماي ءتىپتى ەگەسىپ التايعا كوشپەي، قوبدادا تابان تىرەپ وتىرىپ الادى.

وسىلايشا قابا، ساۋىر وڭىرىنەن ءورالتايعا ءبىر ءبولىم ەلدىڭ الدى اعىلا جەتكەندە، باتىر - بالۋانداردىڭ الدىعا قويعان ءبىر عانا ۇرانى «كىمدە - كىم قانداي ايلا - شارامەن ەلىن قونىستاندىرىپ، شۇرايلى مەكەن تاپسا، ەلىنە دەگەن ىزگىلىگى دە، ەرلىگى دە سول بولادى» دەگەن بەتالىسپەن ەرتىس وزەنىن ورلەپ، موڭعۇلداردان ەجەلگى مەكەندەرىن اق بىلەكتىڭ كۇشى، اق نايزانىڭ ۇشىمەن قايتارىپ الىپ، سۋدىڭ تۇنىعىن، ءشوپتىڭ شۇيگىنىن قۋىپ، قازىرگى شىڭگىل، بايتىك، كوكتوعايداعى قۋەرتىس، بالاەرتىس، قارا ەرتىس، قايىرتى، ۇلىڭگىر وزەنى بويلارىن مەكەندەپ، ەجەلگى اتا قونىستارىنا ورنالاسا باستادى.

باياحمەت جۇماباي ۇلى
kerey.kz