قازاقستان جەمقورلىق ەڭ كوپ جاسالاتىن ەلدەر قاتارىندا: انتيكور تۇسىنىكتەمە بەردى
وندا قازاقستان ءتىزىمنىڭ سوڭىندا - 87 ەلدىڭ اراسىندا 75- ورىندا بولدى. ق ر سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى قىزمەت ءتوراعاسىنىڭ كەڭەسشىسى ارمان تىلەۋكەنوۆ بۇل جاڭالىققا قاتىستى Facebook-تەگى پاراقشاسىندا پىكىر ءبىلدىردى، دەپ حابارلايدى قازاقپارات.
ا. تىلەۋكەنوۆ امەريكالىق جۋرنال جۇرگىزگەن ساۋالنامانى زەرتتەگەنىن جازدى. ونىڭ ايتۋىنشا، ساۋالناما جەمقورلىقتىڭ جاي- كۇيى بويىنشا رەسمي تۇردە بار رەيتينگ رەتىندە ۇسىنىلماعان.
«ارىپتەستەرىم نەلىكتەن بۇل رەيتينگ اتالعان ەلدەردەگى سىبايلاس جەمقورلىق دەڭگەيىن انىقتايدى دەگەن قورىتىندىعا كەلگەنىن بىلمەيمىن. ول مەملەكەتتەردىڭ سىبايلاس جەمقورلىق دەڭگەيىن باعالاۋ ادىستەمەسىنە نەگىزدەلمەگەن جانە مۇنداي ماقساتتى كوزدەمەيدى. ءبىر قىزىعى، باعالانعان ەلدەردىڭ تىزىمىندە نەبارى 87 مەملەكەت بار. ب ۇ ۇ- عا مۇشە 190 نان استام مەملەكەت بولسا دا، قالعان ەلدەردىڭ بۇل تىزىمنەن نەلىكتەن شىعارىلعانىن تەك ساۋالناما اۆتورلارى عانا بىلەدى»، - دەپ جازدى ول.
ول سونداي- اق ساۋالناما 10 سانات بويىنشا جۇرگىزىلگەنىن اتاپ ءوتتى.
«ءبىراق «تۋريزم»، «بيزنەسكە اشىقتىق»، «وزىق» كاتەگوريالارى تۇسىنىكتى، ال سىبايلاس جەمقورلىق دەڭگەيىن «سەكسۋالدى» شكالاسى بويىنشا قالاي انىقتاۋعا بولادى؟ ساۋالناما اۆتورلارىنىڭ باعاسىنا قاراعاندا، ءبىز سەكسۋالدى حالىق ەمەسپىز، بۇل شكالا بويىنشا بار بولعانى 3,7 پايىزعا باعالاندىق. تومەندەگى سكرينشوتتاردا ساندار كورسەتىلگەن»، - دەپ جازدى ا. تىلەۋكەنوۆ.
ول تاعى ءبىر ماڭىزدى فاكتىنى اتادى: 87 مەملەكەتتى باعالاۋعا نەبارى 36 ەلدىڭ تۇرعىندارى قاتىسقان.
«ياعني، رەسپوندەنتتەردىڭ اراسىندا 51 ەلدىڭ ازاماتى جوق. بۇل ساۋالناماعا قاتىسقاندار قازاقستانعا مۇلدەم كەلمەگەن بولۋى مۇمكىن دەگەندى بىلدىرەدى. ال باعا تەك ءۇشىنشى تۇلعالاردىڭ سوزدەرىنەن نەمەسە اشىق دەرەككوزدەردەن، ونىڭ ىشىندە «بورات» فيلمىنەن الىنعان اقپارات ارقىلى بەرىلگەن»، - دەپ سانايدى پوست اۆتورى.
ونىڭ ايتۋىنشا، رەيتينگ ەلدەردىڭ سىبايلاس جەمقورلىق دەڭگەيىن انىقتاۋ ءۇشىن ەمەس، ەلگە تۋريستىك ماقساتتا الەۋەتتى بارۋ نەمەسە مۇندا تۇرۋ مۇمكىندىگىن باعالاۋ ءۇشىن جاسالعان. سونداي- اق اۆتور قازىرگى كەزدە بىردە- ءبىر رەيتينگ ەلدەگى سىبايلاس جەمقورلىقتىڭ ناقتى دەڭگەيىن باعالامايدى، تەك سول نەمەسە باسقا ادامدار توبىنىڭ ونى قالاي قابىلدايتىنى تۋرالى اقپارات بەرەدى دەپ قوستى.
«سىبايلاس جەمقورلىقتى قابىلداۋدى باعالاۋدىڭ جاھاندىق ينستيتۋتتارى بار - ولار ترانسپارەنسي ينتەرنەشنل سىبايلاس جەمقورلىقتى قابىلداۋ يندەكسى، دۇنيەجۇزىلىك بانكتىڭ سىبايلاس جەمقورلىقتى باقىلاۋ يندەكسى، سىبايلاس جەمقورلىقتىڭ بولماۋى تۋرالى زاڭنىڭ ۇستەمدىگى يندەكسى (World Justice Project) . بۇل رەتتە، US News رەيتينگىمەن سالىستىرمالى تالداۋ كورسەتكەندەي، جەكەلەگەن ەلدەردىڭ باعالانۋى ءبىر- بىرىنە مۇلدەم قاراما- قايشى.
ماسەلەن، بۇل رەيتينگتە 75- ورىندا تۇرعان قازاقستاننان مىسىر (47)، ۋكراينا (48)، فيليپپين (56)، ازەربايجان (62)، وزبەكستان (68)، گوندۋراس (70) جوعارى تۇر.
ال ترانسپارەنسي ينتەرنەشنل سىبايلاس جەمقورلىقتى قابىلداۋ يندەكسىندە قازاقستان 101- ورىندا، ال مىسىر 130، ۋكراينا جانە فيليپپين 116، ازەربايجان 157- ، وزبەكستان 126، گوندۋراس 157- ورىندا، ياعني بۇل ەلدەر الدەقايدا تومەن كورسەتكىشكە يە»، - دەپ ءتۇسىندىردى ا. تىلەۋكەنوۆ.
ءسوز سوڭىندا ا. تىلەۋكەنوۆ ءبىرقاتار قازاقستاندىق ب ا ق- تا جاريالانعان «جەمقور ەلدەردىڭ» ءتىزىمى تۋرالى اقپارات شىندىققا جاناسپايدى جانە ناقتى جاعدايدى كورسەتپەيدى دەپ مالىمدەدى.
«ءبىراق مەن باسقا نارسە – ب ا ق «كليكبەيت» قالاي جۇقتىرعانىنا، سوسىن كەيبىر قانداستارىمىز «بوراتتاندىرۋعا» قالاي بەرىلىپ كەتكەنىنە تاڭقالىپ وتىرمىن. ولار ءوز ەلىن كۇلكىگە اينالدىرۋمەن الەك. ءبىراق، وكىنىشكە وراي، ءبىز ناتيجەلەر تۋرالى قالاي ايتۋ كەرەكتىگىن بىلمەيمىز. سىبايلاس جەمقورلىقپەن كۇرەسۋدىڭ ءتيىمدى ادىستەرىنىڭ ءبىرى - سيفرلاندىرۋ. بۇل جەردە دە جەڭىستەرىمىز بار. 2022 -جىلدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا قازاقستان ونلاين قىزمەتتەر يندەكسى بويىنشا 8- ورىنعا جانە «ەلەكتروندىق ۇكىمەتتىڭ دامۋ يندەكسىندە» 28- ورىنعا يە بولدى»، - دەپ تۇيىندەدى پوست اۆتورى.
