ءتورتىنشى جەڭەشە

استانا. قازاقپارات - اقىن بەكتۇرسىن تۇرلىبەك پەن سىقاقشى تولىمبەك الىمبەك جەرلەس ءارى تۋىس بولىپ كەلەدى. بەكەڭنىڭ تولىمبەكتەن ءبىر مۇشەلى جاس ۇلكەندىگى بار. ءبىراق ەكى تۋىسقاننىڭ ءازىل-قالجىڭدارى جاراسىپ ويناي بەرەدى.

بەكتۇرسىنعا ۇيلەنۋ دەگەن شەمىشكە شاققانداي، اجىراسىپ كەتۋ دە كوكەمىز ءۇشىن تۇك ەمەس. ول بۇعان دەيىن ءۇش-ءتورت قاتىن الىپ تاستاعان. بىردە بەكەڭ ءبىر كارىلەۋ قىزبەن تانىسىپ، وعان ۇيلەنبەككە ويى كەتەدى. وڭشەڭ اعايىن-تۋىسقاندار جينالعان ءبىر تويدا تولىمبەك تە بار ەكەن. مۇندايدا ءتىلى قىشىپ تۇراتىن توكەڭ قاراپ تۇرا ما؟

- جاڭىلىسپاسام، ءسىز مەنىڭ ءتورتىنشى جەڭەشەم بولعالى تۇرسىز. كوكەمنىڭ كەلىنشەك الۋدان قازاقستان چەمپيونى ەكەنىن بىلەسىز بە؟ ءبىراق قانشا مىقتى بولسا دا اتامىزعا جەتۋ قايدا! ول كىسى اناۋ-مىناۋ ەمەس، التى بىردەي ايەل العان، - دەيدى تولىمبەك ءازىل-شىنىن ارالاستىرىپ.

ارادا ءبىر اي وتە شىعىپ، ءبىر توي-تومالاقتا اعايىندار تاعى دا باس قوسا قالادى. بەكتۇرسىن بۇل تويعا سوپيىپ جالعىز كەلىپ تۇر.

- كوكە، وتكەن جولعى تانىستىرعان جەڭەشەم قايدا؟ - دەيدى تولىمبەك اعاسىنىڭ جانىنا كەلىپ.

- كوپ قاتىن العانىمدى بۇكىل ەلدىڭ كوزىنشە ايتىپ، بارلىق قۇپيامدى اشىپ قويدىڭ ەمەس پە؟! ول جەڭەشەڭ: «سەندەي دون-جۋانعا تيمەيمىن» دەپ بۇلقان-تالقان بولىپ، تويدان كەيىن-اق كەتىپ قالعان، - دەيدى بەكتۇرسىن ىرجيىپ كۇلىپ.

- قاپ، جاس جۇبايلاردىڭ وبالىنا قالعان ەكەنمىن-اۋ، قاراپ تۇرماي، - دەيدى تولىمبەك وكىنىپ. - ەشتەڭە ەتپەيدى، كوكە! نەشاۋا دەسە، قويدى قاسقىر جەمەيدى. جاقىندا مەن ءسىزدى ءبىر قىزبەن تانىستىرامىن.

ادىلبەك پەن اشىربەك

قازاقستان حالىق ءارتيسى كامال قارمىسوۆتىڭ 85 جىلدىعىنا وراي «جۇلدىزى ەدىڭ ونەردىڭ» اتتى بەينەفيلمدى ءتۇسىرۋدى اياقتاۋعا جاقىنداپ قالعان كەزىمىز بولاتىن. بۇگىن اماندىق بولسا، بەلگىلى تەاتر سىنشىسى اشىربەك سىعايەۆتان سۇحبات الماقشىمىز. كەلىسىلگەن ۋادە بويىنشا 16 ساعات 00 مينۋتتا مۇحتار اۋەزوۆ اتىنداعى دراما تەاتردىڭ الدىندا كەزدەسۋىمىز كەرەك. رەجيسسەر بايان سۇلتانوۆا، وپەراتور تالاپ ساعىنبايەۆ ءۇشەۋمىز كەلىسكەن جەرگە ون بەس مينۋتتاي ەرتە كەلدىك. بايقايمىز، تەاتر الدىندا بۇگىن حالىق ادەتتەگىدەن وتە كوپ. الەم تىلدەرى ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ ۇجىمى مۇحتار اۋەزوۆتىڭ 100 جىلدىعىنا بايلانىستى كەزدەسۋ وتكىزىپ جاتىر ەكەن.

ساعاتتىڭ ءتىلى تورتتەن اسىپ بارادى. ءبىراق سۇحبات بەرەتىن اشىربەك سىعايەۆ كورىنەتىن ەمەس. اشەكەڭدى سىرتتاي بىلەتىنىم بولماسا، بەتپە-بەت ءبىر رەت تە كەزدەسپەگەن ەكەنمىن. سۋرەتى باسىلعان ماقالالارىن وقىپ، تەلەديداردان سويلەگەنىن تالاي كورگەنىم بار: دومالاق ءجۇزدى، جىلى شىرايلى كىسى. ءدال وسى كەزدە جانىمىزعا جوعارىدا ءوزىم سيپاتتاپ وتكەندەي ورتا بويلى جىگىت اعاسى جاقىنداي بەردى.

بۇكىل قۇرال-سايماندارىمىزدى ساقاداي-ساي دايىنداپ تۇرعان ءبىز اسىعىس امانداسىپ، سۇحبات الۋعا دايىندالا باستادىق.

- اشەكە، ايتاتىن تاقىرىپ وزىڭىزگە بەلگىلى. كامال قارمىسوۆتىڭ اكتەرلىك شەبەرلىگى تۋرالى قىسقاشا ايتىپ بەرىڭىز، - دەدىم ميكروفوندى ىڭعايلاپ.

- ءبىز بۇلاي كەلىسكەن جوق ەدىك قوي.

- قالايشا، - دەيمىن مەن شىر-شىر بولىپ. - قاتارىنان ەكى كۇن بويى تەلەفون قوڭىراۋلاتىپ، وزىڭىزبەن كەلىستىم ەمەس پە؟ بۇل جونىندە عيبادۋللا مىرزاعاليەۆ اعا دا سىزگە ارنايى كەزدەسىپ، ەسكەرتىپ شىعىپتى.

- قىزىق ەكەن، - دەدى سۇحبات بەرۋشى تاڭقالىپ. - ءيا، عيبەكەڭدى تانيمىن، ءبىراق ول كىسى ماعان ەشتەڭە ايتقان جوق. اينالايىندار-اۋ، سۇحبات بەرىپ جاتۋعا مەنىڭ ءدال قازىر ۋاقىتىم دا تار. ەندى ەكى-ءۇش مينۋتتان سوڭ جيىن باستالادى. مۇحتار اۋەزوۆتىڭ ەسكەرتكىشىنە گۇل قوياتىن ۋاقىت تا بولىپ قالدى.

اشەكەڭنىڭ اياق استىنان اينىپ قالعانىنا مەن دە قايران قالدىم. ءبىراق بۇل سۇحباتتى الماساق بولمايدى. ونسىز بولاشاق بەينەفيلمنىڭ دە سالماعى ونشا بولا المايدى. «قىرسىققاندا قىمىران ءىريدى» دەمەكشى، ءدال ەرتەڭگە فيلمدى مونتاجدايتىن ۋاقىت تا بەرىپ قويىپتى. ءيا، شەگىنەتىن جەر جوق، سۇحباتتى قالايدا بولسا الۋىم كەرەك. ۇياتتىڭ ءبارىن جيىپ تاستاپ، مەن ەندى جالىنۋعا كىرىستىم.

- كوكەتاي، بۇگىن سۇحبات بەرمەسەڭىز بولمايدى. بۇكىل جوسپارىمىز بىت-شىت بولايىن دەپ تۇر. قازاق تەاترىنىڭ نارقاسقاسى - كامال قارمىسوۆ تۋرالى ءسىز ايتپاساڭىز، كىم ايتادى؟ كوپ ۇستامايمىز، ءارى كەتكەندە ءۇش-ءتورت مينۋت... ال كانە باستايىق، - دەپ ىڭعايلاپ ۇستاپ تۇرعان ميكروفوندى اۋزىنا اسىعىس توسا بەردىم. وپەراتور دا كامەرانى تەز ىسكە قوستى.

وبالى نە كەرەك، ول قانشالىقتى قاشقاقتاعانمەن اكتەر كامال قارمىسوۆ تۋرالى وتە تۇجىرىمدى پىكىر ايتىپ بەردى.

- مىنە، كوردىڭىز بە، بارىنە دە ۇلگەردىك. وتە جاقسى سويلەدىڭىز، ەشقانداي مونتاجدىڭ دا قاجەتى جوق. ءارى قىسقا، ءارى نۇسقا، كەرەمەت پىكىر! - دەپ شۇباتىلىپ جاتقان ميكروفوننىڭ باۋىن جيناستىرا باستادىم.

تەاتر سىنشىسى مىنا قىزىل كوز پالەدەن قۇتىلدىم با، قۇتىلمادىم با، دەگەندەي ءوزىن تاعاتسىزدانا كۇتىپ تۇرعان ءبىر توپ ادامعا اسىعا بەتالدى.

- بايان، - دەدىم جانىمىزدا تۇرعان رەجيسسەرگە. - مەن قالامسابىمدى جۇمىسقا تاستاپ كەتىپپىن. ۇمىتپاي تۇرعاندا سۇحبات بەرگەن كىسىنىڭ اتى-ءجونىن جازىپ الا قويشى. «اشىربەك سىعايەۆ. تەاتر سىنشىسى، پروفەسسور» دەپ جاز. كەنەت، بىرەۋ ەتەگىمنەن تارتقانداي بولدى. جالت قاراسام، الماتى تەلەديدارىندا ديرەكتور بولىپ قىزمەت اتقاراتىن ارىپتەسىم جاڭابەك توقپانوۆ ماعان كۇلىپ قاراپ تۇر ەكەن.

- دوقتىرحان، بايقايمىن، سەن بىردەڭەنى شاتاستىرىپ تۇرسىڭ وسى. جاڭا عانا سۇحبات العان كىسى اشىربەك سىعايەۆ ەمەس، ول - الەم تىلدەرى ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ رەكتورى ادىلبەك احمەتوۆ. ال اشىربەك سىعايەۆ اقىن نۇرلان ورازاليننىڭ جانىندا تۇرعان كىسى بولادى.

- جاقا، سولاي ما ەدى؟ مىنە، قىزىقتىڭ ناعىز كوكەسى! ات-تونىن الا قاشىپ ەدى، باسە... ءبارىن بۇلدىرگەن ءوزىم بولىپ شىقتىم.

ءمان-جايدى ەندى تۇسىنگەن بايان مەن تالاپ شىداي الماي مىرس-مىرس ەتىپ كۇلىپ جىبەردى. «جىعىلعان كۇرەسكە تويمايدى» دەمەكشى، مەن تۇك بولماعانداي اقىن نۇرلان ورازالينمەن جايباراقات اڭگىمە-دۇكەن قۇرىپ تۇرعان تەاتر سىنشىسى اشىربەك سىعايەۆقا بەت الدىم. قۇداي كەسىرىنەن ساقتاسا، جاقسىلاپ تۇرىپ سۇحبات الماق ويىم بار...

ايەلبەگى

الماتىدا نۇرماحان ورازبايەۆ دەگەن جىگىت اعاسى بار. ءوزى بارىپ تۇرعان سەرى، استىنداعى جالعىز اتىن جولداسىنا تاستاپ جۇرە بەرەتىن جومارتتىڭ ءوزى. نەگىزگى ماماندىعى ينجەنەر بولسا دا نۇرەكەڭ اقىن-جازۋشىلاردىڭ جانىندا جۇرەدى، قالامگەرلەردىڭ كوبىسىمەن جورا-جولداس نۇرماحان ءازىل-قالجىڭ دەسە قامشى سالدىرمايدى. كەيدە ءوزىن «سەگىز قىرلى، ءبىر سىرلى جان مەندەي-اق بولسىن! ءبارىڭ دە جاقسى بىلەسىڭدەر، قىراننىڭ ءتىلىن بىلەتىن قۇسبەگىمىن، سايگۇلىكتى بيلەتە الاتىن اتبەگىمىن. ونىڭ ۇستىنە مەن كەرەمەت ايەلبەگىمىن»، - دەپ جاتا كەپ ماقتاناتىنى بار.

- اتبەگى ەكەنىڭىزدى ەستىپ ءجۇرمىز، قۇسبەگى ەكەنىڭىزدى جاقسى بىلەمىز. ال ايەلبەگى ەكەنىڭىزدى ونشا تۇسىندىرمەي تۇرسىز، نۇرەكە، - دەيمىز قايراي ءتۇسىپ.

- تۇسىنبەسەڭدەر تۇسىندىرەيىن، - دەيدى نۇرماحان قىراۋ شالا باستاعان مۇرتىن سيپاپ قويىپ. - مەن سەندەر سياقتى ەمەس، ەكى-ءۇش رەت ۇيلەنىپ تاستاعان اداممىن. تۇلپاردى ءبىر شابىسىنان، قىراندى ءبىر قانات قاعىسىنان بىلسەم، ايەل بالاسىن ءبىر اۋىز سوزىنەن-اق تاني قوياتىن قاسيەتىم بار. ياعني مەن ناعىز ايەلبەگىمىن.

بىردە سەرىك بايقونوۆ ەكەۋمىز «ءداۋىر» باسپاسىنىڭ قارجى بولىمىنە بارا قالدىق. بۇيىرسا بۇگىن كوپتەن بەرى قولىمىز جەتپەي جۇرگەن ازىن-اۋلاق قالاماقىمىزدى الماقشىمىز. جانات احماديەۆ پەن السەيىت اقپانبەتوۆ تە اقشانىڭ كەزەگىندە تۇر ەكەن. ءبىر شارۋالارىمەن جۇرگەن نۇرماحان ورازبايەۆ تا وسىندا كەزدەسە كەتتى.

كىسىنىڭ كىلتى اسپاندا دەمەكشى، كاسسير كەلىنشەك كەردەڭدەپ قالعان بىرەۋ بولىپ شىقتى. «اقشا جوق، اقشا جوق» دەپ ات-تونىن الا قاشىپ، جالىنا قول تيمەگەن اساۋ بايتالشا تۋلاپ، جانىنا جولاتار ەمەس. بۇيتكەن اقشاسى قۇرسىن دەپ قولدى ءبىراق سىلتەپ كەتىپ قالايىق دەسەك بىزدەن كەيىن كەلگەن بىرەۋلەر كوز قىستى، بارماق باستى دەگەندەي پۇلدارىن الىپ، ءماز-مايرام بولىپ كەتىپ جاتىر.

- شىراعىم-اۋ، ءبىزدى نەگە سونشاما بولە-جاراسىڭ؟ الدە ءبىز توقالدان تۋدىق پا؟ - دەپ ەدىك، ءبىزدى شىبىن قۇرلى كورمەي تەرەزەسىن تارس ەتكىزىپ جابا سالدى. وسىنىڭ ءبارىن مانادان بەرى سىرتتاي قاراپ وتىرعان نۇرماحان جايلاپ ورنىنان تۇرىپ، جانىمىزعا كەلدى.

- جىگىتتەر، كەسىرلى قاتىن قۇدايدان ءبىر-اق جاس كىشى بولىپ كەلەدى. ادام تانيتىن بولسام، مىنا بىرەۋ سەندەرگە اقشا تۇگىلى تاس تا بەرمەيدى. سوزدەرىڭدى قور قىلىپ قايتەسىڭدەر، جۇرىڭدەر كەتتىك. بايقايمىن، كاسسير جۇقارىپ جۇرگەن جۇيكەلەرىڭدى ءبىرجولاتا جۇقارتىپ جىبەرىپتى. ونى جۇمسارتاتىن ازىن-اۋلاق تيىن-تەبەن مەنەن-اق تابىلىپ قالادى، - دەپ ەسىككە قاراي بەت الدى.

شىنىندا دا، بولماشى نارسەگە قاتىنمەن قاتىن بولامىز با! اتاقتى ايەلبەگى نۇرماحاننىڭ ءسوزىن قابىل الىپ، سوڭىنان ەرە بەردىك.

دوقتىرحان تۇرلىبەك

دەرەككوز: «ايقىن» گازەتى. 2013