ەل ەكونوميكاسى ءوسىپ، ينفلياتسيا باياۋلادى، تەڭگە نىعايدى - ۇكىمەت وتىرىسىندا قانداي ماسەلەلەر كوتەرىلدى

استانا. قازاقپارات - بۇگىن ۇكىمەت وتىرىسىندا ەلىمىزدىڭ قاڭتار-شىلدەدەگى الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق دامۋ قورىتىندىلارى قارالدى.

اتالعان ماسەلە بويىنشا ۇلتتىق ەكونوميكا، قارجى مينيسترلەرى مەن ۇلتتىق بانك ءتوراعاسىنىڭ ورىنباسارى بايانداما جاساپ، نەگىزگى كورسەتكىشتەر جايىندا ەسەپ بەردى.

ەكونوميكا ءوسىمى - 4,8 پايىز

ءبىرىنشى بولىپ ءسوز العان ۇلتتىق ەكونوميكا ءمينيسترى الىبەك قۋانتىروۆتىڭ دەرەگىنشە، 8 ايدا ەل ەكونوميكاسى 4,8 پايىزعا ءوستى. ونىڭ ىشىندە ناقتى سەكتور - 4,6، ال قىزمەت كورسەتۋ سالاسى 4,7 پايىزعا ارتتى. نەگىزگى سالالاردىڭ بارلىعىندا وڭ ديناميكا بايقالۋدا، اسىرەسە قۇرىلىس، ساۋدا، سونداي-اق اقپارات جانە بايلانىس ەڭ جوعارى ءوسىمدى كورسەتتى. نەگىزگى كاپيتالعا سالىنعان ينۆەستيتسيالاردىڭ ءوسىم قارقىنى 12,4 پايىزدى قۇرادى. «ينۆەستيتسيالار اعىنى كولىك جانە قويمالاۋدا - 57,7، ءبىلىم بەرۋدە - 24,3، ساۋدادا - 22,6، اۋىل شارۋاشىلىعىندا - 21,3، سونداي- اق ونەركاسىپتە – 9، ونىڭ ىشىندە تاۋ-كەن ءوندىرۋ ونەركاسىبىندە 8,4 پايىزعا ۇلعايدى.

«2023-جىلعى قاڭتار-ماۋسىمدا سىرتقى ساۋدا تاۋار اينالىمى 4,3 پايىزعا ءوسىپ، 67,2 ميلليارد دوللار بولدى. ەكسپورت 38 ميلليارد دوللاردى قۇرادى. بۇل رەتتە وڭدەلگەن تاۋارلار ەكسپورتى 12,1 ميلليارد دوللارعا جەتتى. تاۋارلار يمپورتى 29,3 ميلليارد دوللاردى قۇرادى. جالپى، وڭ ساۋدا بالانسى 8,7 ميلليارد دوللارعا تەڭ»، - دەدى ول.

ءمينيستردىڭ اتاپ وتۋىنشە، ورىندالعان قۇرىلىس جۇمىستارىنىڭ كولەمى 12,2 پايىزعا ۇلعايدى. 17 وڭىردە ءوسىم بار، اسىرەسە قۇرىلىس-مونتاجداۋ جۇمىستارىنداعى جوعارى كورسەتكىش جەتىسۋ، باتىس قازاقستان، قىزىلوردا جانە اباي وبلىستارىندا بايقالدى. 7 ايدا 8,6 ميلليون شارشى مەتر تۇرعىن ءۇي پايدالانۋعا بەرىلدى. بۇل وتكەن جىلدىڭ سايكەس كەزەڭىمەن سالىستىرعاندا 11,7 پايىزعا جوعارى. تۇرعىن ءۇيدى پايدالانۋعا بەرۋدىڭ ەڭ جوعارى كورسەتكىشتەرى ۇلىتاۋ جانە اباي وبلىستارىندا، سونداي-اق الماتى جانە استانا قالالارىندا تىركەلىپ وتىر.

«اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ جالپى شىعارىلىمى 2,6 پايىزعا ۇلعايدى. 16 وڭىردە سالاداعى وڭ وزگەرىس انىقتالدى. ەڭ جوعارى ءوسىمدى ماڭعىستاۋ، شىعىس قازاقستان، اقمولا جانە پاۆلودار وبلىستارى كورسەتتى. 7 ەكونوميكالىق كورسەتكىش بويىنشا وڭىرلەر اراسىنداعى جالپى جاعداي مىناداي: بارلىق كورسەتكىش بويىنشا ءوسىم 6 وڭىردە - اباي، اقمولا، باتىس قازاقستان، قوستاناي، سولتۇستىك قازاقستان وبلىستارىندا، سونداي-اق الماتى قالاسىندا بايقالدى»، - دەدى الىبەك قۋانتىروۆ.

ءسوز سوڭىندا مينيستر ەكونوميكالىق ءوسۋدى قامتاماسىز ەتۋ ماقساتىندا ورتالىق جانە جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگاندار ۋاقىتىلى ەگىن جيناۋدى جانە قۇرىلىس جۇمىستارىنىڭ ماۋسىمىن ءتيىمدى جۇرگىزۋدى قامتاماسىز ەتۋ، ەكسپورتتىڭ ءوسۋىن قالپىنا كەلتىرۋ ءۇشىن قوسىمشا شارالار قابىلداۋ جانە بالامالى باعىتتاردى ءتيىمدى پايدالانۋ، بەلسەندى تۇردە ينۆەستيتسيا تارتۋ جانە بيۋدجەت قاراجاتىن ءتيىمدى يگەرۋ، الەۋمەتتىك ماڭىزى بار ازىق-تۇلىك تاۋارلارى باعالارىنىڭ ءوسۋىن بولدىرماۋ بويىنشا ءىس-شارالار قابىلداۋ جانە تۇراقتى مونيتورينگ جۇرگىزۋ، تۇراقتى جانە ۋاقىتشا جۇمىسپەن قامتۋ ءىس-شارالارىن قولداۋ ارقىلى ەڭبەك نارىعىنداعى تۇراقتىلىقتى قامتاماسىز ەتۋ ءىس-شارالارىنا نازار اۋدارۋى تيىستىگىن باسا ايتتى.

تەڭگە نىعايىپ كەلەدى

«قازاقستانداعى ينفلياتسيا شىلدە ايىندا جىلدىق ماندە 14,0 پايىزعا تومەندەدى. ازىق-تۇلىك ينفلياتسياسى اقپان ايىنداعى ەڭ جوعارعى 26,2 پايىزدان 13,5 پايىزعا دەيىن جىلدىق ماندە ەكى ەسەدەي باياۋلادى. ازىق-تۇلىككە جاتپايتىن ينفلياتسيا مەن سەرۆيستىك ينفلياتسيا 15,0 پايىزعا جانە 13,6 پايىزعا باسەڭدەدى. ۇلتتىق بانكتىڭ بازالىق مولشەرلەمەسى - جىلدىق 16,75 پايىز. كەزەكتى شەشىم وسى جىلدىڭ 25- تامىزىندا قابىلدانادى»، - دەدى ۇلتتىق بانك ءتوراعاسىنىڭ ورىنباسارى ۆيتالي تۋتۋشكين.

ونىڭ اتاپ وتۋىنشە، شىلدە ايىنىڭ سوڭىندا تەڭگە باعامى 1 دوللار ءۇشىن 445,89 تەڭگەگە دەيىن نەمەسە قاڭتار-شىلدە ايلارىندا 3,6 پايىزعا نىعايدى. شىلدە ايىندا تەڭگەنىڭ 1,4 پايىزعا نىعايۋىنا مۇناي باعاسىنىڭ ءوسۋى، بەيرەزيدەنتتەردىڭ مەملەكەتتىك باعالى قاعازدارعا ينۆەستيتسيالاۋى سەبەپ بولدى. شىلدە ايىنىڭ وزىندە قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك بورىشىنا شامامەن 100 ميلليارد تەڭگە قاراجات سالىندى. رەسپۋبليكالىق بيۋجەتكە ترانسفەرتتى قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن ۇلتتىق قوردان شىلدە ايىندا 591 ميلليون دوللارعا ۆاليۋتا ساتۋ دا تەڭگەگە قولداۋ كورسەتتى. ۆاليۋتانى مىندەتتى ساتۋ ۇلەسى 1- شىلدەدەن باستاپ 50 پايىزدان 30 پايىزعا دەيىن تومەندەتىلگەننەن كەيىن كۆازيمەملەكەتتىك كومپانيالاردىڭ ۆاليۋتا ساتۋ ۇلەسى شىلدە ايىندا 195 ميلليون دوللار بولدى.

«ءبىرىڭعاي جيناقتاۋشى زەينەتاقى قورىنىڭ ۆاليۋتا ساتىپ الۋى شىلدە ايىندا 240 ميلليون دوللاردى قۇرادى. قازاقستاننىڭ دەپوزيتتەرگە كەپىلدىك بەرۋ قورى ءوز اكتيۆتەرىنىڭ ۆاليۋتالىق ۇلەسىن 15 پايىزعا دەيىن بىرتىندەپ كوتەرۋدى جوسپارلاپ وتىرعانىن اتاپ وتەيىن. ۇلتتىق بانك يكەمدى باعام بەلگىلەۋ رەجيمىن ۇستانادى جانە ۆاليۋتالىق ينتەرۆەنتسيالار جۇرگىزبەيدى»، - دەدى ۆيتالي تۋتۋشكين.

ۇ ب ءتوراعاسى ورىنباسارىنىڭ ايتۋىنشا، حالىقارالىق رەزەرۆتەر شىلدە ايىنىڭ سوڭىندا 94,4 ميلليارد دوللار بولدى. ۇلتتىق بانكتىڭ التىن-ۆاليۋتا رەزەرۆتەرى شىلدە ايىندا 34,2 ميلليارد دوللارعا دەيىن 0,8 پايىزعا تومەندەدى. ۇلتتىق قوردىڭ اكتيۆتەرى 60,2 ميلليارد دوللارعا دەيىن 0,7 پايىزعا ۇلعايدى. ۇلتتىق قوردان رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتكە 2,4 تريلليون تەڭگەگە ترانسفەرتتەر ءبولۋ ءۇشىن جىل باسىنان باستاپ ۇلتتىق قوردىڭ 4,1 ميلليارد دوللارعا ۆاليۋتالىق اكتيۆتەرى ساتىلدى. قورعا جىل باسىنان باستاپ تۇسكەن جيىنتىق قاراجات - 2,7 تريلليون تەڭگە.

يگەرىلمەگەن قاراجاتتىڭ ەڭ ءىرى سوماسى 5 وبلىس پەن 5 مينيسترلىككە تيەسىلى

«وسى جىلعى 7 ايدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا مەملەكەتتىك قارجىنىڭ اتقارىلۋ كورسەتكىشتەرى كەلەسىدەي قالىپتاستى. مەملەكەتتىك بيۋجەتكە 10,4 تريلليون تەڭگەدەن اسا كىرىس ءتۇستى نەمەسە جوسپار 98,2 پايىز ورىندالدى. رەسپۋبليكالىق بيۋجەتكە 6,8 تريلليون تەڭگە ءتۇستى. جوسپار 90,3 پايىز ورىندالدى. اتقارىلماعان بولىگى - 732 ميلليارد تەڭگە. سالىقتار بويىنشا جوسپاردىڭ ورىندالماۋى نەگىزىنەن كورپوراتيۆتىك تابىس سالىعى، شيكى مۇنايعا ەكسپورتتىق كەدەن باجى، قوسىلعان قۇن سالىعى جانە پايدالى قازبالاردى وندىرۋگە سالىناتىن سالىق ەسەبىنەن قالىپتاستى»، - دەدى مينيستر قارجى ءمينيسترى ەرۇلان جاماۋبايەۆ.

ونىڭ اتاپ وتۋىنشە، كورپوراتيۆتىك تابىس سالىعى بويىنشا جوسپاردىڭ ورىندالماۋى 285 ءىرى سالىق تولەۋشى بويىنشا مالىمدەلگەن اۆانستىق تولەمدەر سوماسىنىڭ 24 پايىزعا نەمەسە 135 ميلليارد تەڭگەگە ازايۋىمەن بايلانىستى بولعان. شيكى مۇنايعا ەكسپورتتىق كەدەن باجى بويىنشا جوسپاردىڭ ورىندالماۋى ەكسپورتتىق كەدەن باجىنىڭ ناقتى قالىپتاسقان مولشەرلەمەسىنىڭ بولجامدى كورسەتكىشتەن 13 پايىز تومەندەۋىمەن بايلانىستى بولدى.

«قوسىلعان قۇن سالىعى بويىنشا جوسپاردىڭ ورىندالماۋ سەبەپتەرى: تاۋ- كەن ءوندىرۋ ونەركاسىبىندە تاۋارلاردى، جۇمىستاردى جانە كورسەتىلەتىن قىزمەتتەردى وتكىزۋ بويىنشا اينالىمداردىڭ 15 پايىز نەمەسە 2,5 تريلليون تەڭگە تومەندەۋى؛ ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداق ەلدەرىنەن يمپورت كولەمىنىڭ 4,2 پايىز ازايۋى. پايدالى قازبالاردى وندىرۋگە سالىناتىن سالىق بويىنشا جوسپاردىڭ ورىندالماۋىنا نەگىزگى ەكسپورتتىق تاۋارلار باعاسىنىڭ ورتاشا ەسەپپەن 15 پايىز تومەندەۋى اسەر ەتتى»، - دەدى ول.

ءمينيستردىڭ دەرەگىنشە، رەسپۋبليكالىق بيۋجەتتەن بولىنگەن قاراجاتتىڭ ەڭ ءىرى سوماسىن 5 مينيسترلىك پەن 5 وبلىس يگەرە الماعان. ەكولوگيا جانە تابيعي رەسۋرستار، مادەنيەت جانە سپورت، توتەنشە جاعدايلار، يندۋستريا جانە ينفراقۇرىلىمدىق دامۋ جانە وقۋ-اعارتۋ مينيسترلىكتەرى يگەرە الماعان قاراجات 78 ميلليارد تەڭگەنى قۇرايدى. ال استانا قالاسى، اتىراۋ، جەتىسۋ، قاراعاندى جانە الماتى وبلىستارى يگەرە الماعان قاراجات سوماسى - 23 ميلليارد تەڭگە.

پرەمەر-مينيستر ۇكىمەت مۇشەلەرى تاپسىرما بەردى

كوتەرىلگەن ماسەلەگە قاتىستى ءتۇيىن ءسوز ايتقان پرەمەر-مينيستر ءاليحان سمايىلوۆ الەمدەگى كۇردەلى گەوساياسي احۋال ەكونوميكاعا كەرى اسەرىن تيگىزىپ وتىرعانىن ايتا كەلە مينيسترلەر مەن وبلىس اكىمدەرىنىڭ نازارىن ءبىرقاتار ماسەلەگە اۋداردى.

«ءبىرىنشى. ەكونوميكانىڭ ءوسۋىن ىنتالاندىرۋ ءۇشىن جۇيەلى تۇردە پارمەندى شارالار قابىلداۋ قاجەت. ەكونوميكانى ءارتاراپتاندىرۋ، ءوزىمىزدىڭ وتاندىق ءوندىرىستى ودان ءارى دامىتۋ، ينۆەستيتسيالاردى ارتتىرۋ، جاڭا جۇمىس ورىندارىن قۇرۋ شارالارىن كۇشەيتۋ كەرەك. بارلىق مينيسترلەر مەن اكىمدەردەن ۇيلەسىمدى جۇمىس جۇرگىزۋ ءتيىس»، - دەدى ۇكىمەت باسشىسى.

ەكىنشىندەن، ول باعا ءوسىمىن ۇستاپ تۇرۋ ۇكىمەت ءۇشىن باسىم مىندەت بولىپ قالا بەرەتىندىگىن باسا ايتتى. ونىڭ اتاپ وتۋىنشە، ەلدەگى ينفلياتسيا وسى جىلدىڭ اقپانىنان باستاپ بىرتىندەپ باياۋلاپ كەلەدى. قابىلدانعان ءىس-شارالاردىڭ ارقاسىندا جىلدىق ماندە 14 پايىزعا دەيىن باياۋلادى. دەگەنمەن وسى جىلدىڭ سوڭىنا دەيىن ينفلياتسيا دەڭگەيىن وتكەن جىلمەن سالىستىرعاندا 2 ەسەگە تومەندەتۋ قاجەت. بۇل رەتتە ينفلياتسياعا ازىق-تۇلىك تاۋلارلارىنىڭ نەگىزگى ۇلەس قوساتىنىن ەسكەرە وتىرىپ، الدىن الۋ ءىس-شارالارىن دەر ۋاقىتىندا قابىلداۋعا ايرىقشا نازار اۋدارعان ءجون.

«ول ءۇشىن بارلىق قاجەتتى قۇرال بار. ولار ينفلياتسيا دەڭگەيىن باقىلاۋ جانە تومەندەتۋ جونىندەگى ءىس-شارالار كەشەنىندە كورىنىس تاپقان. ءوڭىر اكىمدەرى مەن بەيىندى مينيسترلىكتەر اتالعان قۇجاتتا جوسپارلانعان بارلىق ءىس- شارالاردى ساپالى ورىنداۋى ءتيىس. تاۋار باعاسىن قالىپتاستىرۋدىڭ بارلىق تىزبەگى بويىنشا دەلدالدىق سىزبانى انىقتاۋ جونىندەگى وڭىرلىك كوميسسيالاردىڭ ءتيىمدى جۇمىسىن قامتاماسىز ەتۋ ماڭىزدى. بۇل ماسەلە اكىمدەردىڭ ۇنەمى باقىلاۋىندا بولۋى قاجەت. ءوڭىر باسشىلارى بۇل ءۇشىن دەربەس جاۋاپكەرشىلىك ارقالايدى»، - دەدى ءاليحان سمايىلوۆ.

پرەمەر-ءمينيستردىڭ ايتۋىنشا، ۇشىنشىدەن، مەملەكەتتىڭ ەكونوميكاداعى ۇلەسىن تومەندەتۋ جۇمىسىن كۇشەيتۋ قاجەت. جەكەشەلەندىرۋدىڭ كەشەندى جوسپارى اياسىنداعى ءىس- شارالاردى ءتيىستى جول كارتالارىنا سايكەس بۇلجىتپاي ورىنداۋ كەرەك. سونداي-اق جەكەشەلەندىرۋ پروتسەسىنىڭ اشىقتىعىن قامتاماسىز ەتۋگە ەرەكشە نازار اۋدارۋ قاجەت. بيۋدجەتتىك باعدارلاما اكىمشىلەرى جىلدىڭ سوڭىنا دەيىن قاراجاتتىڭ ساپالى ءارى تولىق يگەرىلۋىن قامتاماسىز ەتۋى ءتيىس. بۇل ءۇشىن بارلىق مينيسترلەر مەن اكىمدەر تىكەلەي جاۋاپتى بولادى.

«ءتورتىنشى. شىلدە ايىندا الداعى 3 جىلعا ارنالعان كولەڭكەلى ەكونوميكاعا قارسى ءىس-قيمىل جونىندەگى كەشەندى ءىس-شارالار جوسپارى جاڭارتىلدى. زاڭسىز بيزنەستىڭ ۇلەسىن ازايتۋ - ول بيۋدجەتكە تۇسەتىن قوسىمشا تابىس كوزى ەكەنىن ءتۇسىنۋىمىز كەرەك. كولەڭكەلى ەكونوميكانى ازايتۋدىڭ نەگىزگى جولى مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ اقپاراتتىق جۇيەلەرىن جاپپاي تسيفرلاندىرۋ جانە ينتەگراتسيالاۋ بولىپ سانالادى. بۇل جۇمىستى كۇشەيتىپ، جوسپارلانعان بارلىق ءىس-شارالاردىڭ ۋاقىتىلى ورىندالۋىن قامتاماسىز ەتۋ كەرەك. سيفرلىق دامۋ مينيسترلىگى وسى ماسەلەنى باقىلاۋدا ۇستاۋى ءتيىس»، - دەدى پرەمەر-مينيستر.

ۇكىمەت باسشىسى تاعى ءبىر وزەكتى ماسەلە - بيۋجەت ەسەبىنەن قارجىلداندىرۋى قاراستىرىلعان بارلىق ءىس-شارالاردى ۋاقىتىلى ىسكە اسىرۋ ەكەندىگىن ايتتى.

«سوندىقتان، بيۋدجەتتىك باعدارلاما اكىمشىلەرى جىلدىڭ سوڭىنا دەيىن قاراجاتتىڭ ساپالى ءارى تولىق يگەرىلۋىن قامتاماسىز ەتۋى قاجەت. بۇل ءۇشىن بارلىق مينيسترلەر مەن اكىمدەر تىكەلەي جاۋاپتى بولادى»، - دەدى ءاليحان سمايىلوۆ.