قىرعىز تاراپىنىڭ قازاقستانعا سۋ ساتۋ تۋرالى ۇلتتىق يدەياسى بار - دانيار اشىمبايەۆ

اسىرەسە تامىز ايىنىڭ باسىندا سۋ جەتىسپەۋشىلىگى قاتتى بايقالدى. بايزاق، جامبىل، قورداي، مەركى، تالاس، رىسقۇلوۆ اۋداندارىنداعى ەگىن القاپتارىنا ءقاۋىپ ءتونىپ تۇر. كيروۆ سۋ قويماسىنان سۋ جەتكىزىلىمى تومەن بولعاندىقتان، مىڭداعان گەكتار پياز بەن قانت قىزىلشاسى كۇيىپ كەتۋدىڭ ءسال-اق الدىندا تۇر، دەپ حابارلايدى قازاقپارات ءتىلشىسى.
الدىن الا مالىمەتتەر بويىنشا، جامبىل وبلىسىندا جۇگەرى القاپتارىنىڭ باسىم بولىگى كۇيىپ كەتكەن، قانت قىزىلشاسى، كوكونىس جانە باقشا داقىلدارى ازداپ زارداپ شەككەن.
9- تامىزداعى جاعداي بويىنشا تالاس وزەنى باسسەينىندەگى كيروۆ سۋ قويماسىنىڭ كولەمى 32,48 ميلليون تەكشە مەتردى قۇرادى، بۇل وتكەن جىلدىڭ سايكەس كەزەڭىمەن سالىستىرعاندا (177,28 ميلليون) 144,8 ميلليون تەكشە مەترگە از.
ءبىر قىزىعى، ەلىمىزدىڭ وڭتۇستىگىندە قىرعىزستان تاراپىنداعى ترانسشەكارالىق وزەندەردەن سۋ جەتكىزۋ ماسەلەسى ءبىرىنشى رەت تۋىنداپ وتىرعان جوق. بيىل، شىنىندا دا، قۇرعاقشىلىقتى باستى سەبەپ دەۋگە بولاتىن بولسا، وتكەن جىلدارى قىرعىز تاراپىنىڭ تاپسىرىسىمەن سۋ بەرىلگەن. قازاقستاندىق ساياساتتانۋشى دانيار اشىمبايەۆ قازاقپارات تىلشىسىنە سۋارمالى سۋ تاپشىلىعى ماسەلەسى تۋرالى پىكىرىمەن ءبولىستى.
«بۇل نەگىزى بۇرىننان كەلە جاتقان مەملەكەتارالىق ماسەلە. وتكەن جىلى سۋارۋ جۇيەسى دۇرىس سالىنباعان، قايتا جوندەۋ كەرەك دەگەن اڭگىمە ايتىلدى. ودان كەيىن ءبىزدىڭ بولجاۋشىلار وزەندەردىڭ تولىمدىلىعىنا جاسالعان بولجامدا قاتەلىك جىبەردى. بۇل كورشى ەلمەن جىلدا جالعاسىپ كەلە جاتقان پروبلەما. جاقىندا ءبىر ارىپتەسىم اتاپ وتكەندەي، قىرعىز تاراپىنىڭ قازاقستانعا سۋ ساتۋ تۋرالى ۇلتتىق يدەياسى بار»، - دەدى د. اشىمبايەۆ.
دانيار اشىمبايەۆ قازاقستاننىڭ وڭتۇستىگىندە سۋ تاپشىلىعى ماسەلەسى جىلدا تۋىندايتىنىن، ءبىراق ونىڭ تۇراقتى جۇيەلى شەشىمى جوق ەكەنىن اتاپ ءوتتى.
«قىرعىزستاننان جەتكىزىلەتىن سۋدىڭ كولەمى بويىنشا - ءوزارا جەتكىزۋ كەشەنى، ەنەرگەتيكالىق رەسۋرستارمەن الماسۋ، قورداي ارقىلى ترانزيت ماسەلەلەرى ءوزارا بايلانىستى بولىپ شىقتى. شىن مانىندە، سۋ ماسەلەسىنىڭ ۇزاق مەرزىمدى جۇيەلى شەشىمى جوق. ءار جولى ماسەلە جاڭادان شەشىلەدى. بۇل نەمەن بايلانىستى - ايتۋ قيىن. جۋىردا ەكولوگيا ءمينيسترى باستاعان قازاقستاندىق دەلەگاتسيا تاشكەنت جانە بىشكەكپەن كەلىسسوزدەر جۇرگىزگەن بولاتىن. سوعان قاراعاندا، كەلىسسوزدەر ءساتسىز اياقتالعان سياقتى. وسى جەردە سۇراق تۋىندايدى - كەلىسسوزدەر ءساتسىز اياقتالىپ، ايماققا سۋ جەتكىزىلىمى ءتىپتى قىسقارعان ەكەن، دەمەك بۇدان جوعارى دەڭگەيدە شەشىم قابىلدانۋى كەرەك».
سۋ رەسۋرستارىنا جاۋاپتى مەملەكەتتىك ورگان سانالاتىن ەكولوگيا مينيسترلىگى جۇمىسىنداعى جۇيەلىك اقاۋ تاعى دا بوي كورسەتتى، دەيدى ساياساتتانۋشى.
«مەملەكەت باسشىسىنىڭ بۇل مينيسترلىكتى استانانى سۋمەن قامتۋ ماسەلەسىنە بايلانىستى سىنعا العانى ەسىمدە. باسقا ايماقتاردا دا كۇردەلى ماسەلەلەر بار. جاقىندا ارىپتەستەر وسى جۇيەدەگى كادر تاپشىلىعى ماسەلەسىن ايتتى. سۋ شارۋاشىلىعى سالاسىندا قانشاما شەنەۋنىك جەمقورلىققا بايلانىستى تۇراقتى تۇردە قاماۋعا الىنادى. مەنىڭ ويىمشا، بۇل جەردە كۇشتى بايلانىس بار. بىزدە قازىر 50 مىڭ IT مامانى ازىرلەنىپ جاتىر، ال سۋ شارۋاشىلىعى بويىنشا نەبارى 50-60 مامان بار. ياعني، سۋ شارۋاشىلىعى جۇيەسى جىلدان جىلعا قۇلدىراپ بارادى. سۋ شارۋاشىلىعىنىڭ مارتەبەسىن كوتەرۋ ارەكەتىنىڭ سوڭى مينيسترلىك ىشىندەگى اپپاراتتىق كۇرەسپەن، وتستاۆكالار مەن جانجالمەن اياقتالدى. ءبىراق ەشقانداي ناتيجە جوق»، - دەدى ول.
ساياسات تانۋشىنىڭ پىكىرىنشە، جۇيەلى جوسپارلاۋ بولماعان سوڭ، سۋ تاپشىلىعى ۇلتتىق اۋقىمداعى قاۋىپتى ماسەلەگە اينالىپ بارادى. ال ماسەلەنى شەشۋگە ناقتى شارالار ۇسىنىلعان جوق.
«ماسەلە ءبىر جىلدان استام ۋاقىت بويى جامبىل وبلىسىندا عانا ەمەس، بۇكىل رەسپۋبليكا بويىنشا اۋقىمدى تۇردە تالقىلانىپ كەلەدى. جۋىردا عانا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەمەر-ءمينيسترى ءاليحان سمايىلوۆ پەن پرەزيدەنتتىڭ كومەكشىسى اسەت يسەكەشەۆ سۋ شارۋاشىلىعى ماسەلەسىن شەشۋگە كىرىستى. بۇل ماسەلەنى تەز ارادا شەشۋ كەرەك ەكەنى تۇسىنىكتى. وكىنىشكە قاراي، ءبىزدىڭ كەلىسسوزشىلەر ءالى دە قاجەتتى ۇسىنىس كورسەتكەن جوق. ماسەلە ءوزارا «شانتاج» ارقىلى شەشىلۋى مۇمكىن جانە ول ءبىر ايعا سوزىلۋى مۇمكىن. ال نوسەر جاڭبىرعا ءۇمىت جوق. كەيبىر ايماقتار جاپپاي جاۋىن-شاشىن تىلەپ، تاساتتىق بەرۋدى داستۇرگە اينالدىرىپ الدى»، - دەدى ول.
ونىڭ پىكىرىنشە، بۇل تۇيتكىلدى ماسەلەنى شەشۋ ءۇشىن جۇيەلى كوزقاراس قاجەت.
«ءدال قازىر مۇنداي ءتاسىلدى ەشكىم ۇستانىپ وتىرعان جوق. بىشكەكپەن ۇزاقمەرزىمدى ستراتەگيالىق كەلىسىم كەرەك، ءبىراق نەگە ەكەنى بەلگىسىز استانا دا، بىشكەك تە ونداي قادام جاساماي وتىر. سوندىقتان سۋ تاپشىلىعى ماسەلەسى جاقىن ارادا شەشىلە قويۋى ەكىتالاي. جاعدايدىڭ جاقسارۋىن بولجاۋ قيىن. پروبلەما ۇنەمى قايتالانۋى مۇمكىن. سۋ شارۋاشىلىعىن جەكە باسقارماعا (كەڭەس كەزىندە بۇل مەليوراتسيا جانە سۋ شارۋاشىلىعى مينيسترلىگى بولاتىن) ءبولۋ ماسەلەسى جاقىندا كوتەرىلدى. ونىڭ ۇستىنە سۋ رەسۋرستارىن باسقارۋ قازاقستان ءۇشىن ەڭ جوعارى باسىمدىقتاردىڭ ءبىرى. وتكەن ونجىلدىقتاردىڭ تاجىريبەسىنە سۇيەنە وتىرىپ، وتە جىلدام وڭ ديناميكا بولاتىنىن ءالى دە بولجاۋ مۇمكىن ەمەس. ءبىزدىڭ ەلدەگى سۋ ماسەلەسى ناشار جوسپارلانعان قۇبىرلار، ناشار جوسپارلانعان كليماتتىق بولجامدار، قىرعىزستانمەن ۇزاق مەرزىمدى شەشىمدەر ماسەلەسى. مەنىڭشە، قازىرگىدەي ەمەس، مينيسترلىك دەڭگەيىندەگى سۋ ماسەلەسىنە جەكە- جەكە مەملەكەتتىك مەكەمە ءبولۋ كەرەك، ونىڭ قۇرامىندا ناعىز ماماندار بولۋى ءتيىس»، - دەيدى قازاقستاندىق ساياساتتانۋشى دانيار اشىمبايەۆ.