سۇراعان راحمەت ۇلى. بولمىسى بولەك «قازىنا-اي!» ءانى

استانا. قازاقپارات - بۇل ءان – شاكارىم ايتقانداي «بۇرىنعى اننەن وزگەرەك...».

قازاقتىڭ قارا ولەڭى – قانداي كەرىم! سۇلۋلىققا سۇقتانۋ ءھام ماحابباتتىڭ عالاماتىنا ەسسىز بايلانۋ، نە ءبىر قۇلپىرعان توسىن تەڭەۋلەر مەن جۇرەكتىڭ سيقىرلى سىرلارىنا شومۋ! را (ريا) ءتاڭىرياتى، سەزىمدەگى كوك ۇيىرىمدەردىڭ جاۋھەرلى ساعاسىنان ەڭىرەي قاشقان ەرەكە سىڭعىر بۇلاق، ەڭ ىستىق كوز جاسى سەكىلدى ەڭ نازىك تۇما ىسپەتتى!

مۇنداعى ىشكى مۇڭىراۋ بۇلقىنىستى تولعانىستاردىڭ مەنۋەتتىك سۇلباسى كوز الدىڭدا ەلەستەپ وتەتىندەي! پيگماليوندىق گالاتەيا سەزىمنىڭ كۇشى – قازاقتىڭ قارا ولەڭىندە قيساپسىز كوپ! كەز كەلگەن شۋماقتاردان بۇرشاقتاپ جاۋعان ساعىنىشتار لەبى سەزىلمەك! اسىرەسە شىڭجاڭداعى ءور التاي، ىلە، تارباعاتاي، كوكتوعاي، شىڭگىل، قۇلجا وڭىرلەرىنىڭ ءوز-ءوز ءسۇمبىل تابيعاتىنان جۇققان بوز سۇڭگى اندەرىنەن ماۋەلى تال قايىڭ، قاراعاي، تاۋدىڭ ارشاسى مەن دالانىڭ جۋسان جۋاسىنىڭ سەڭگىرەڭ ءيىسى اڭقىپ تۇراتىنى ءبىر كەرىم دۇنيەلەر! بۇعان... (شاكارىم) – «وسكەن ەل»، «شىڭگىلىم»، «سۇلۋبايدىڭ ءانى»، بۇركىتبايدىڭ ءانى «وي، قايشا» ت.س.س. عاجايىپ اۋەندەر تۇرەنى قوسىلادى.

«قازىنا-اي» – اۋەزى ايىرىقشا مانىمەن سولاردىڭ ءبىر شوكىم بولىگى. كوزدەن – جۇرەككە جازىلىپ دالانىڭ سامالدى لەبىمەن كۇن وتكەن سايىن ۇلعايىپ، ۇرىم جۇرتتى ۇشىقتاعان ءۇشبۋ قۇسني قۇدىرەتتەر! فرەدەريك فرانسۋا شوپەننىڭ (Fryderyk Franciszek Szopen))مۋزىكا اۋەنى مەن پسيحولوگيالىق جۇمباقتى ۋاھيقاتتىق كەرەمەتتەرىنە بەك ۇقساس ۇندەر!

جۇمەكەن ناجىمەدەنوۆ:

«...ءوزىڭدى ايالاتقان، وكپەلەتكەن،

الىستاپ كەتتىك قوي ءبىز كوك تەرەكتەن.

تەرەك تۇر بوياۋىمەن باياعى كوك،

جاستىقتىڭ اداستىرماس ماياگى بوپ...». شىرقاۋلار الليتەراتسياسى وسىلايشا زاۋلاپ جالعاسا بەرەدى!

«كوزدىڭ قۇرتىن سۋارعان

ايەل اپپاق كيىك قوي،

جانارىڭمەن ايمالاپ،

جۇرەگىڭمەن ءسۇيىپ قوي...» – دەگەن تىڭ توسىن جانە شىن قاراپايىم دا نازدى تىركەستى باۋىرجان شورماق دەگەن بەدەرلى بەك ليريك اقىن جازىپتى.

وسى قوس اقىننىڭ كوكىرەگىندەگى – «قازىنا-اي» بوياۋلارى وزىنشە ءبىر نوتاداعى تۇنىعان بەياۋەز سەكىلدى!؟ ارينە وسى ءبىر ءتاڭىري مۇڭلى جامالى قاز قاڭقىلىنا ۇقساس – «قازىنا-اي» ءانى ۇلكەن تولعانىس – ۇزدىككەن سيمفونيانىڭ الپىس نەشە تامىرلى دىبىستارى مەن جەتىدەن جەتپىس جەتى وكتاۆالى ساڭقىلدارى فورتەپيانونىڭ ارپالىسقان ىرعاقتى ۇنىمەن ۇشتاسىپ ەن شەكسىزدىككە شەيىن ىشقىنا ەستىلەتىن ەسە كۇردەلى كەڭ تىنىستى، اسقاق اۋەن-اريا، شيراق اللەگورولار ورامى سىقىلدى!؟

شولىركەپ جۇرگەن بوز بوكەندەي جاندۇنيەڭدى ءان نوسەرىنە مالشىندىرادى. ول، تەك ۇلتتىق بوياۋعا مالىنىپ، جىرتىق بۇلتتاردى جامىلىپ تۇرعان تاكاپار مىرتىق شىڭداردىڭ ايدىنعا باسىن باتىرعان قىراۋ مايساڭ سۇگىرەتىنىڭ تىلكىمدەي جۇرقىمى، بىزگە عانا ءتان قۇبىل ءۇنى... اي ديدارلى دالانىڭ كولەڭكەسى مەن شۇعىلاسىنان مۇڭلى دۋ جۇقتىرعان اتاقتى اقىن قۋانىش دالەيدىڭ «قويدىڭ ءيىسى» ولەڭى بار:

«...قويدىڭ ءيىسى، تاۋدىڭ ءيىسى...

جەر لەبى – سوڭعى ءۇمىتتىڭ ساۋلەسى مە ەڭ مەندەگى!؟...» دەيتىن! سول ءبىر مىڭعىرعان اقتىلى قويلار ورگەن ءتور جايلاۋدىڭ ناقتى جۇپار ءيىسى – «قازىنا-اي» دا بار! ءبىر عانا دومبىرانىڭ توعىز پەرنەسى مەن قوس ىشەگىنەن قۇيىلعان قۇبىلىستى قۇبا سامال ۇندەردىڭ ەڭ تۇبىنەن قۇلاققا جاعىمدى جاعىمەن قالاتىنى – ەسكى ەلەس سارىننىڭ ماڭگى ەسكىرمەيتىن ەلەڭي جاڭا ۇزىكتەرى! بۇنداي تولعانىس تىپتەن كلاسسيكالىق كەرەمەت ءاننىڭ تاۋىريھاتى مەن تاعدىرى (عۇمىرناماسى) قايدا ءھام قايدان كەلدى!؟

ءور التايدىڭ سۇل ءسۇمبىر-ءسۇمبىر تاۋلارىنان ەڭكىلدەي ەسكەن ارۋانا بۇلتتاردىڭ باۋىرىنداعى بۇلاقتاردىڭ كۇمبىرىنەن تامعان تامشىداي، تاڭ سافى لاعىل ءانىنىڭ ءسوزى مەن سازى، ماڭدايىڭداعى قۇس جولىندا كولبەگەن ۋىزتەڭدى وزانى – «قازىنا-اي»...

بۇل ايگىلى ءاننىڭ اۆتورى: رۋى – جاستابان سابىرباي ۇلى جۇماحان دەگەن كەۋدەسىنە بوزتورعاي ۇيالاعان ازامات ەكەن...

«جاس كۇنىڭدە – قازىنا-اي قانداي ەدىڭ،

ءوزىڭ تەڭدەس قىزداردىڭ ماڭدايى ەدىڭ...»،

ەي قازىنا-اي، جازعى تاڭنىڭ ازىن-اي،

ۇرىككەن اققۋ قونبايدى قايتا اينالىپ سازىنا-اي!».

نەتكەن عالامات بۇيرا بۇيىرعىندى، قۋاڭ ساعىمدى بۇلا تۋىندى!؟ بۋىلىپ، تىلسىمعا بۋلىعىپ وياناسىڭ! مۇنار تاڭ قىلاڭ تىنىشتىعىن ايقارا جامىلىپ جاتقان الا جاۋھارلى الىپ شوقىلاردىڭ ۋىسىندا تۇنعان ۋىز ءۇن – رۋى مولقى ارتىقباي قىزى قازىنا سۇلۋدىڭ جامالىنا ارنالعان ءان – اريا! بۇل ءاندى مەن نەشە جىل بۇرىن شىڭگىلدە ق. تىلەۋبەك دەگەن ءانشىنىڭ (ورگ) ايتقانىمەن تىڭداعان ەدىم. قازاقتىڭ بۇتكىل عاشىقتىق اندەرى ۇندەس كەلەتىنى ورەسكەل ءورىمدى، ءارى كەلىستى كەرىم! مىسالى، بايمىرزانىڭ بالاسى بالۋان شولاقتىڭ (1864-1919) بايانسىز ماحابباتىنان ءان بولىپ قالعان «عاليا» – عاليا تىلەۋقىزىنىڭ (1874-1922) رۋحىنا وشپەستەي سومدالعان ءان – ەسكەرتكىشىنەن كەم ەمەس كەرەمەت اۋەز سەكىلدى.

مۇندا: «...ايدىڭ كوزىن جالت ەتكەن بۇلت السىن،

بۇيتە بەرسەڭ دىڭكەمدى قۇرىتارسىڭ.

قيۋادان قوسىلعان عالياجان،

قاي قىلىعىن قالعانىڭ ۇمىتارسىڭ...».

قازاقتىڭ حاس تالانتى اقان سەرى قورامسا ۇلى (1843-1913) «بالقاديشا» انىندە:

«...باسىنان جىلاندىنىڭ قۇلاعانىم،

كەكىلىن كەر بەستىنىڭ سىلاعانىم.

كەتتى دەپ بالقاديشا ەستىگەندە،

قۇشاقتاپ قۇس جاستىقتى جىلاعانىم.

تاۋ بولساڭ، جىلاندىداي بيىك تاۋ بول،

شاپانعا شيراتپالى جىبەك باۋ بول.

اتادان ارتىق تۋعان بالقاديشا،

كورگەنشە ەندى قايتىپ، ەسەن-ساۋ بول...». ەندەشە 20 ع. بەرگەن «قازىنا-اي» ءانى قازاقتىڭ ءان قورىنداعى التىن قازىنا!

KWABOL