ورتالىق ازيادا سۋ ءۇشىن سوعىس بولۋى مۇمكىن - امەريكالىق ساراپشىلار

استانا. قازاقپارات - ورتالىق ازيادا ەڭ تاپشى رەسۋرس - سۋ ءۇشىن قارۋلى قاقتىعىس تۋىنداۋى مۇمكىن، - دەپ حابارلايدى inbusiness.kz باسىلىمى.
None

2012-جىلى وزبەكستاننىڭ پرەزيدەنتى، مارقۇم يسلام كارىموۆ سۋ ءۇشىن ورتالىق ازيادا سوعىس باستالۋى مۇمكىن ەكەنىن بولجاپ كەتكەن. ەندى بۇل ماسەلە باتىستىڭ بىردەن بىرنەشە باسىلىمىندا قايتا قوزعالىپ جاتىر. مىسالى، امەريكالىق Foreign Policy جۋرنالىندا «سۋ سوعىستارى ورتالىق ازياعا ءتونىپ كەلەدى» دەگەن تاقىرىپپەن شىققان. ونىڭ ساراپشىلارىنىڭ پىكىرىنشە، بۇرىنعى جىلدارى سۋ رەسۋرستارىنا قاتىستى احۋال ونسىز دا ناشار بولاتىن. الايدا ەندى تالىپتەر جاعدايدى ءتىپتى ۋشىقتىرىپ جاتىر.

باسىلىم مالىمەتىنشە، امۋداريا وزەنى وزبەكستان مەن اۋعانستاندى ءبولىپ تۇرعانى بەلگىلى. بۇل داريا كەزىندە سىرداريامەن بىرگە ارال تەڭىزىن تولتىراتىن. ەندى اۋعانستاننىڭ جاڭا بيلىگى امۋداريانى ءار جەرىنەن بۋىپ، بوگەندەر تۇرعىزىپ جاتىر. بيىل «تاليبان» (قازاقستاندا تىيىم سالىنعان) جانە قىتاي امۋداريا باسسەينىنىڭ تۇبىندە ميلليونداعان جىلدار بويى تۇنىپ جاتقان مول مۇنايدى وندىرۋگە كىرىسۋگە ۋاعدالاستى. 2023-جىلعى 5- قاڭتاردا اۋعانستاننىڭ قازىرگى بيلىگى قىتايلىق CPEIC كومپانياسىمەن ءتيىستى كونتراكتىگە قول قويدى.

«شارت جاساسۋ سالتاناتىندا اۋعان يسلام امىرلىگىنىڭ (اۋعانستاننىڭ تالىپتەردىڭ جاڭا اتاۋى) تاۋ-كەن ءوندىرىسى ونەركاسىبى جانە مۇناي ءمينيسترىنىڭ مىندەتىن اتقارۋشى شاحابۋددين دەلاۆار العاشقى ءۇش جىلدا تەك زەرتتەۋ ماقساتىندا بۇرعى سالىناتىنىن حابارلادى. وسى كەزەڭدە شىڭ ەلى 540 ميلليون دوللاردان اسا ينۆەستيتسيا سالماق. كونتراكت اياسىندا قىتايلار امۋداريانىڭ باستاۋىندا، ياعني اۋعان بولىگىندە 25 جىل مۇناي وندىرەدى. مۇناي ءۇش پروۆينتسيادا: ساري- پۋل، دجاۋزدجان، فاريابتا وندىرىلمەك. العاشقى جىلدارى كەم دەگەندە 1000-20000 توننا ارالىعىندا مۇناي الىنادى. شيكىزات اۋعانستاننىڭ وزىندە وڭدەلىپ، ودان ءتۇرلى مۇناي ونىمدەرى مەن باسقا زاتتار جاسالادى دەپ جوسپارلانعان»، - دەپ جازىلعان باسىلىم مالىمەتىندە.

ەكولوگتار قىتاي كومپانيالارى افريكادا دا كەن ورىندارىن بەلسەندى يگەرىپ جاتقانىنا دا الاڭداۋلى. الايدا ارتىندا ابدەن ەكولوگيالىق لاستانعان جەرلەردى قالدىرادى. ەندەشە شيرەك عاسىردان سوڭ امۋداريانىڭ حالى نە بولاتىنىن اڭداي بەرۋگە بولادى. وندا وزبەكستانعا قاۋىپ تونبەك. 2015-جىلى وزبەك ەلىنىڭ بۇرىنعى باسشىلىعى وزەن ءۇشىن اۋعانستاننىڭ زايىرلى بيلىگىمەن تاجىكەلەسە، قاقتىعىسقا تۇسە جازداعان.

فوريڭ پوليسي جۋرنالى تۇرىكمەنستاندى قۋاڭشىلىق جايلاعانىنا، سۋ قويمالارى بىرىنەن سوڭ ءبىرى تارتىلعانىنا، ال ەگىستىكتەردى كوكقاسقا شەگىرتكە جالماپ جاتقانىنا نازار اۋدارعان.

«قازاقستاننىڭ احۋالى دا ءماز ەمەس. ول ايماقتاعى اۋماعى جونىنەن ەڭ ءىرى، سونىمەن بىرگە، سۋ رەسۋرسى ەڭ از مەملەكەت. قازاقستاندا جىل سايىن قۋاڭشىلىق كۇشەيىپ، شىنداپ قىسا باستادى. ەگىستىكتەرىنىڭ ۇلكەن ءبىر بولىگىنىڭ ساپاسى ناشارلاپ، قۋراپ قالىپ وتىر. رەسپۋبليكانىڭ وڭىرلەرى توتەنشە جاعداي جاريالاۋعا ءماجبۇر بولدى. قازاقستانداعى ارال تەڭىزى وتكەن عاسىردا تارتىلىپ قالدى. كاسپي تەڭىزى جاعالاۋىنان قاشىپ، قاتتى تايازدانىپ وتىر. ورتالىق ازيا اۋماعى بولاشاقتا كۇن كۇيدىرگەن شولگە اينالۋى مۇمكىن. تاياۋدا اۋعانستان مەن يران ترانسشەكارالىق وزەندەر ءۇشىن ءبىر بىرىنە قارۋ كەزەنىپ، اتىسۋعا باردى. ءبىرقاتار ساراپشىلار ايماقتاعى سۋ سوعىستارىنىڭ العاشقى وعى اتىلدى دەپ قاۋىپتەنەدى»، - دەپ جازىلعان باسىلىمدا.

The Diplomat تا ازياعا سۋ سوعىستارىنىڭ قاتەرى تونگەنىن ۇنەمى ماسەلە ەتىپ كوتەرەدى. بۇل وسى ەلدەردى ءوز بولاشاعىنا سەلسوقتىق تانىتپاي، تىعىرىقتان شىعاتىن جولدى قازىردەن ىزدەۋگە يتەرمەلەسە، ءجون.

ب ۇ ۇ مەن عالىمدار جەر پلانەتاسى جاھاندىق جىلىنۋ ءداۋىرىن ارتقا تاستاپ، «جاھاندىق قايناۋ داۋىرىنە» اياق باسقانىن جاريالادى. ەندەشە ورتالىق ازيادا بۇرىننان قات، دەفيتسيت بولعان سۋدىڭ قۇنى ارتا تۇسپەك. امەريكالىق ساراپشىلار ونىڭ ارعى جاعىندا سوعىس تا الىس قالماۋى ىقتيمال دەپ جورامالدايدى.

ولار ورتالىق ازياعا وسىناۋ «اۋىر مۇرانى» كەڭەس وداعى قالدىرعانىن ايتادى: نارىقتىق ەمەس، جوسپارلى ەكونوميكانى ۇستانعان كسرو رەسپۋبليكالارعا بارلىق ءونىم ءتۇرىن جىل سايىن قارقىندى ءوسىرۋ جوسپارىن ءتۇسىرىپ وتىردى. سالدارىنان تىڭايتۋ تالاپتارى ساقتالماي، ءارى بارلىق القاپ جاپپاي جىرتىلىپ، قازاقستانداعى قۇنارلى جەرلەر گۋمۋسىنان ايرىلدى، دەگراداتسياعا ۇشىرادى. كۇرىش ەگىسى مەن ءونىمىن ەسەلەپ ارتتىرۋ ءۇشىن سىرداريا مەن ءامۋداريانىڭ سۋى بۇرىپ اكەتىلدى. مىڭجىلدىقتار بويى قوس داريانى قاتار ەمگەن ارال تەڭىزىنە تامشى عانا ءتيىپ، ول جىلدام تارتىلىپ قالدى.

«قىزىل يمپەريا ىدىراعان سوڭ ورتالىقازيالىق تاۋەلسىز، جاس رەسپۋبليكالاردىڭ ماسكەۋگە شارۋاشىلىق تۇرعىدان تاۋەلدى ەكونوميكالارى كۇيرەدى. ول ەلدەر سۋ پروبلەمالارىنا نازار اۋدارا المادى: بولاشاقتى ويلاۋعا شاماسى كەلمەگەن ەلدەر جانباعىس ءۇشىن كۇندەلىكتى سۋدىڭ بارلىعىنا قاناعاتتاندى.

ا ق ش ماماندارى ودان بەرگى ونجىلدىقتاردا ورتالىق ازيا رەسپۋبليكالارى سۋ ۇنەمدەۋ ماسەلەلەرىنە باسا ءمان بەرمەگەنىن قاپەرگە سالدى: اسىرەسە، سۋدى شەكتەن تىس كوپ ىسىراپ ەتەتىن اۋىل شارۋاشىلىعى مەن تۇرعىن ءۇي-كوممۋنالدىق شارۋاشىلىقتاردا وسى اسا قۇندى رەسۋرستاردى ۇتىمدى، ۇنەمدى پايدالانۋدىڭ ءتيىمدى پراكتيكالارى ەنگىزىلمەدى. ءۇستىرت، كوزبوياۋ ءىس-شارالارمەن شەكتەلدى»، - دەلىنگەن باسىلىم مالىمەتىندە.

بۇگىندە پلانەتانىڭ قىزۋى قاتتى كوتەرىلە باستادى. وزەن، كولدەر كەۋىپ قالىپ جاتىر. قىستا ايماقتا قار از ءتۇستى. سوندىقتان دا ورتالىق ازيا ەلدەرى سۋ رەسۋرستارىن بىرىگىپ، ورنىمەن پايدالانۋ تۋرالى ورتاق مامىلەگە كەلە الماسا، ونىڭ سوڭى قاقتىعىسقا ۇلاسۋى مۇمكىن.

بۇگىندە ايماقتاعى سۋ تاپشىلىعى ماسەلەسىن شەشۋگە حالىقارالىق ارالدى قۇتقارۋ قورى جانە مەملەكەتارالىق ۇيلەستىرۋشى سۋ شارۋاشىلىعى كوميسسياسى تىرىسىپ جاتىر. ەۋروپالىق وداق تا ءتۇرلى ينستيتۋتتارى ارقىلى كومەككە كەلدى.

وزبەكستان، تاجىكستان جانە تۇرىكمەنستان پرەزيدەنتتەرى وسى تامىزدا اشحاباد قالاسىندا كەزدەسەدى. سامميتتىڭ كۇن تارتىبىندە سۋ ماسەلەسى دە تۇر.

ءۇندى ساياساتتانۋشىسى، سۋ رەسۋرستارى تۋرالى مالىمەتتەر جينايتىن Third Pole پلاتفورماسىنىڭ باسشىسى وماير احماد (Omair Ahmad) ايماقتى سوعىس ءورتى شارپىماۋى ءۇشىن «قىتاي وسى ەلدەردى شانحاي ىنتىماقتاستىعى ۇيىمى اياسىندا ءبىر شەشىمدى تابۋعا يلىكتىرە الار ەدى» دەگەن پىكىر ءبىلدىردى. ونىڭ ورنىنا ق ح ر وڭىردەگى پروبلەمانى ۋشىقتىرىپ وتىر: ول سۋ ايدىندارىن لاستايدى، سۋدى ۇنەمدەپ جۇمساۋعا، جاسىل تەحنولوگيالاردى مولىنان ەنگىزۋگە ءمان بەرمەيدى. ونىڭ سۋ رەسۋرستارىنىڭ تاپشىلىعىنا قاتىستى ءوز پروبلەماسى باسىنان اسادى. ازىرگە سۋ سالاسىندا سالماقتى ىلگەرى جىلجۋ بايقالمايدى.

سوڭعى جاڭالىقتار