ەگەۋقۇيرىق ۋى، كوگەرگەن قابىرعالار مەن جاعىمسىز ءيىس - بۋرابايداعى بالالار لاگەرىندەگى جاعداي

اتا-انالاردىڭ ءبىرى تۇسىرگەن ۆيدەودا جارتىلاي جالاڭاش ەر ادامدار شومىلىپ ءجۇردى، ءبىراق اۆتوردىڭ نارازىلىعىنان كەلۋشىلەر دە، لاگەر باسشىلىعى دا قىسىلمادى.
20-شىلدەدەن باستاپ قازاقستان پروكۋرورلارى مەملەكەتتىك، جەكە جانە شاتىرداعى بالالار لاگەرلەرىنە كەشەندى تەكسەرۋ جۇمىستارىن باستادى.
قازاقپارات اگەنتتىگى مەن Jibek Joly تەلەارناسىنىڭ ءتۇسىرىلىم توبى اقمولا وبلىسىنىڭ بالالار لاگەرىندە وقۋشىلاردىڭ قالاي دەمالىپ جاتقانىن كورۋدى ۇيعاردى.
اس ۇيدەگى ەگەۋقۇيرىق ۋى، 10 نەمەسە ودان دا كوپ بالا جاتقان بولمەلەردىڭ كوگەرۋى مەن جاعىمسىز ءيىسى - «سامۇرىق» بالالار ساۋىقتىرۋ ورتالىعىنداعى فوتو ءتىلشى وبەكتيۆىنە ەنگەن جالعىز كورىنىس ەمەس.
بالالاردىڭ ايتۋىنشا، ەلوردادان قوناقتار كەلەردە ولارعا ناعىز مەرەكە ۇيىمداستىرىلعان - باسسەيندە جۇزۋگە رۇقسات بەرگەن، ءتىپتى بالمۇزداق پەن تابيعات اياسىنا شىعۋ ۋادە ەتىلگەن. ءبىراق، وعان دەيىن بالالاردى بولمەلەرىن تازارتۋعا ماجبۇرلەگەن، الايدا اكىمشىلىك بالالار كومەگىمەن انتيسانيتاريا ىزدەرىنەن ارىلا المادى.
عيماراتتاعى دىمقىلدىق، كىر كيىمدەردىڭ جانە كارىزدىڭ ءيىسى - ءبارى ارالاسىپ، قولقانى قابادى، ءبىراق بالالار بۇل يىسكە ۇيرەنىپ تە كەتكەن سەكىلدى.
دالادا ءبىر كورپۋستىڭ ماڭىنا جينالعان بالالاردى بايقادىق. ولار مۇندا دۇكەن جۇمىس ىستەيتىنىن ايتتى. لاگەر اۋماعىندا بيزنەس نىسانى بولماۋى كەرەك. الايدا، لاگەر يەسى گۇلنار ءابۋتاليپوۆا بۇل فاكتىگە ەش قىسىلعان جوق.
اسحاناعا بارعاندا ودان دا كوپ سۇراقتار تۋىندادى. اس ۇيدە اشىقتان- اشىق جاتقان ەگەۋقۇيرىق ۋى تىم توسىن جاعداي بولدى.
اسحانانىڭ ءوزى تاعام دايىندايتىن ورىنعا ۇقسامايدى: وندا تاماق دايىنداۋعا ارنالعان ىدىستىڭ ءوزى جوق. بالالار دا مۇندا ناشار تاماقتاندىراتىنىن ايتىپ شاعىمداندى، ءتىپتى كەيدە سۋىپ قالعان كەشكى اس بەرەدى ەكەن. بىرنەشە كۇن بۇرىن ولار قاتتى كۇرىش جەۋگە دە ءماجبۇر بولعان. الايدا، لاگەر يەسى بالالاردىڭ بۇل شاعىمىن جاڭا ورتاعا بەيىمدەلۋ پروتسەسىنە سىلتەدى.
بالالاردىڭ ايتۋىنشا، وسىنداي كەشكى استان كەيىن ءبىر قىز اۋىرىپ، مەديتسينالىق پۋنكتكە جۇگىنگەن. ءبىز دە مەديتسينالىق پۋنكتتى كورۋگە باردىق، ءبىراق جۇمىس ورنىندا ەشكىم بولعان جوق.
«بۇل قىزدى وبلىستىق بالالار اۋرۋحاناسىنا اپاردىق. وندا سوقىرىشەككە ءتان ايقىن بەلگىلەر بولدى. ءوزىم دە تۇندە سول جاقتا بولدىم. ول سىناما تاپسىرۋ ءۇشىن اۋرۋحانادا قالدى»، - دەپ جاۋاپ بەردى لاگەر باسشىسى.
ارادا 40 مينۋت ءوتتى، مەدبيكە سول كۇيى كەلمەدى.
تەكسەرۋ توبىنداعى قۇقىق قورعاۋشىلار بۇل لاگەردەگى دۋش پەن دارەتحانا تەرگەۋ يزولياتورىن ەسە تۇسىرگەنىن ايتادى. سەپتيكتەن شىعاتىن جاعىمسىز يىستەن سوڭ بالالاردىڭ مۇندا قالاي شومىلاتىنىن ويلاۋ قيىن.
جالپى، بالالار راگەرى قاراۋسىز قالعان عيماراتتا ورنالاسقان سەكىلدى. لاگەر قۇرىلعان 1976 -جىلدان بەرى ەشقانداي جوندەۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلمەگەندەي.
كەڭەس داۋىرىنەن قالعان ەسىكتەر كىلتپەن جابىلمايدى، اۋىستىرۋدى قاجەت ەتەدى، ال تۇتقاسى بۇگىن بولماسا ەرتەڭ ءتۇسىپ قالارداي كۇيدە.
ۇستەل ۇستىنەن ەنەرگەتيك سۋسىنداردىڭ بوس بانكالارىن تاپتىق، ياعني ولار جاقىن ماڭداعى بۋفەتتە بالالارعا ەمىن-ەركىن ساتىلادى. لاگەر باسشىسى بۇل فاكتىنى جوققا شىعارادى.
ودان بولەك، پيالاداعى تەمەكى تۇقىلى، بالالار بولمەسىنىڭ ءتۇتىن سىڭگەن قابىرعالارى قايران قالدىردى.
لاگەر اكىمشىلىگى بالالاردى ليۋكس، جارتىلاي ليۋكس جانە ەكونوم قاعيداتىمەن ورنالاستىرعانى انىقتالدى. كەي بالالار ليۋكس بولمەسىندە تۇرامىن دەپ ماقتانادى، ال ەكونوم بولمەدەگى بالالار ەش جاعداي جاسالماعان بولمەدە جاتىرمىز دەپ شاعىمدانادى. بارلىق ءۇش ءتۇرلى بولمەنى كورگەن سوڭ، ءبىز ايتارلىقتاي ايىرماشىلىقتى بايقامادىق، ايىرماشىلىق تەك بولمەدەگى بالالار سانىندا بولدى.
«ءبىز قىزداردى ليۋكستەر مەن ورتا ليۋكسكە، ۇلداردى ەكونوم بولمەلەرگە ورنالاستىرامىز»، - دەپ ءتۇسىندىردى لاگەر باسشىسى.
«نەلىكتەن بالالار مۇنداي جاعدايدا تۇرىپ جاتىر؟» دەگەن سۇراققا لاگەر باسشىسى كەيدە بالالار اسىرا سىلتەيدى دەپ جاۋاپ بەردى.
«عيماراتقا تۇتاستاي قايتا جوندەۋ جۇرگىزە المايمىز. مۇندا ءبارى وسىلاي سالىنعان. بۇل - تيپتىك جوبالار. ءبىز 15 جىل بويى 2 ميلليون دوللارعا جۋىق نەسيە تولەدىك»، - دەدى گۇلنار ءابۋتاليپوۆا.
اينالادا ءبارى سۇرىقسىز جانە كوڭىلسىز كورىنەدى، تەك بالالار سالعان پاتريوتتىق سۋرەتتەر ىلىنگەن جىڭىشكە ارقان عانا ەرەكشە كوزگە تۇسەدى. نەمقۇرايلىلىققا تاپ بولعان ەرەسەك بالالار عانا اتا- اناسىنا حابارلاسىپ، الىپ كەتۋىن وتىنگەن.
«ءبىزدىڭ چاتتا بارلىق ماسەلە انىقتالىپ جاتىر. اتا-انالارىمىز ءبىزدى باسقا لاگەرگە جىبەرگەنىن نەمەسە ءبىر ۆاگونمەن ماڭعىستاۋعا قايتا اپارعانىن قالايدى»، - دەدى اقتاۋدان كەلگەن قىزدار.
جۋرناليستەرمەن بىرگە «سامۇرىق» لاگەرىن اقمولا وبلىستىق پروكۋراتۋرا قىزمەتكەرلەرى دە قارادى. بۇل ولاردىڭ العاشقى كەلۋى ەمەس. نورمالارعا سايكەس بولمەدە ءۇش بالادان ارتىق بولماۋى كەرەك.
«جۋىردا ءبىز باسقا دا لاگەرلەرگە باردىق. قوجايىندارى ەكى جىل ىشىندە 90 ميلليون تەڭگە سالعان. بۇل لاگەرلەر دە كەڭەس زامانىنان قالعان، ءبىراق قاراجات سالىنعان، بارلىعى نورمالارعا سايكەس كەلەدى. بۇل لاگەر 2003 -جىلدان بەرى جۇمىس ىستەيدى جانە ءبىز جاعدايدى كورىپ وتىرمىز. وسى ۋاقىت ىشىندە جاعدايدى ءسال دە بولسا جاقسارتۋعا بولار ەدى. لاگەردىڭ جوبالىق قۋاتى - 100 ادام. ءبىراق تەكسەرۋ كەزىندە 250 بالا جاتقانى انىقتالدى»، - دەدى پروكۋروردىڭ كومەكشىسى باقتيار ساتىبايەۆ.
ونىڭ ايتۋىنشا، مۇنداي لاگەرلەردى دەمالىس ماۋسىمى قىزىپ تۇرعاندا جابۋ قيىن بولادى. بالالاردى قايتادان تۇرعىلىقتى جەرلەرىنە جىبەرۋگە تۋرا كەلەدى، ال پويىزعا بيلەت جوق. دەگەنمەن، كەلەسى جىلى مۇنداي دەمالىس ورىندارى بالالاردى قابىلداماۋى مۇمكىن. الايدا قۇزىرەتتى ورگاندار قانشا جىل بويى بۇزۋشىلىقتارعا كوز جۇمىپ، رۇقسات بەرىپ كەلدى دەگەن سۇراق تۋىندايدى. قازاقپارات رەداكتسياسى وبلىستىق اكىمدىككە جانە سانەپيدباقىلاۋ دەپارتامەنتىنە ساۋالدار جولدادى.
ءبىز اقمولا وبلىسىنداعى بالالاردىڭ جازعى دەمالىسىن ۇيىمداستىرۋ جاعدايى تۋرالى ماقالالار جاريالاۋدى جالعاستىرامىز.
اۆتور:
ايجان سەرىكجان قىزى