انام ايتقان جالعان سوزدەر
الدىندا عانا ماقالانىڭ «انام ايتقان جالعان سوزدەر» ، - دەگەن تاقىرىبىنا كوڭىلىم تولماعان سوڭ، كوز توقتاتپاي وتە شىققان ەدىم. «اناسىنا دا كىنا تاعادى ەكەن» دەپ ماردىمسۋ عوي باياعى. جەڭىس ىسقاقوۆانىڭ ەر مىنەزىن ەرىتكەن نە ەكەن سونشا؟ وقىدىم. وقىدىم دا تولقىدىم. قاسىمداعى ادامعا ۇسىندىم. ول دا وقىدى. ول دا تولقىدى. سول «قازاق ادەبيەتىن» وزىممەن بىرگە الىپ ءجۇرىپ، ون شاقتى ادامعا وقىتتىم. ولار دا تولقىدى. ارىپتەستەرىممەن اقىلداسىپ، سول ماقالانى وزگەرتپەي ءوز گازەتىمىزدە قايتا باسۋدى ءجون دەپ تاپتىق.
بۇل ماقالانى وقىعان سوڭ سىزدەر دە تولقيسىزدار. كوڭىلىڭىز ورەكپىپ، قولىڭىزعا قالام الىپ، حات جازعىڭىز كەلەدى. جازىڭىزدار، جاقىندارىڭىزعا دەگەن جۇرەكجاردى سىرلارىڭىزدى ىرىكپەڭىزدەر. ءبىز سوندا عانا ءبىر-بىرىمىزگە جاقىنداي تۇسەمىز. شىن جاقسى كورۋدىڭ قانداي بولاتىنىن ۇمىتىپ بارا جاتقانىمىز وتىرىك پە؟ جاقسى كورۋدى دە ۇيرەنۋ كەرەك دەگەن سوزگە يلاناسىز با؟ راسىندا دا، سولاي شىعار...
سەرىك جانبولات
جۇرەكتىڭ قىلىن شەرتەتىن وسى ءبىر شاعىن دۇنيەنى massaget.kz سايتىنان كوزىمىز شالدى. اۆتورى دا بەلگىسىز. قايسار قاۋىمبەك ۇلى اۋدارىپتى. اۆتورىن بىلمەكشى بولىپ، قايسارعا حابارلاستىق. ءوزى دە شاعىن بلوگتەردەن كەزدەستىرىپ، دەرەگىن تاپپاپتى. مەيلى، كىم جازسا دا شىندىقتىڭ جالعانىنا كەشىرىممەن قاراۋعا بولاتىنىن ءبىرىنشى رەت سەزىندىك.
***
بالا كۇنىمىزدە وتباسىلىق جاعدايىمىز تىم تومەن بولدى. كەدەيلىكتىڭ تاقسىرەتى ماعان سەزىلمەسە دە، شەشەمە قاتتى باتتى. كيەر كيىم، ىشەر اسقا جارىماي جۇرگەندە، ول ۇنەمى ءوز ىدىسىنداعى نەسىبەسىن ماعان ءبولىپ بەرەر ەدى. «قۇلىنىم، جەي عوي، مەنىڭ قارنىم اشقان جوق» دەيتىن. بۇل ونىڭ ۇنەمى ايتاتىن جالعان ءسوزى ەدى.
ەرجەتە باستاعان شاعىمدا، بازارداعى قىمبات زات نەمەسە دارۋمەندەر الىپ بەرۋگە شەشەمنىڭ قالتاسىندا كوك تيىنى جوق ەدى. ۇنەمى جاقىن ماڭداعى وزەننەن بالىق اۋلاپ كەلەتىن. مەن بالىق ەتىن جەپ، سورپاسىن ىشكەن ساتتەرىمدە، ول ۇنەمى سىرەنىڭ (ۇستەل) شەتىندە وتىرىپ، بالىق سۇيەگىن ءمۇجيتىن. انام قايناتقان بالىق سورپاسىنىڭ ءدامى ءالى كۇنگە تاڭدايىمدا. ۇنەمى شىنىسىنا ەت سالىپ بەرسەم، «ءوزىڭ جەي عوي، بىلەسىڭ عوي، مەن بالىق ەتىن ۇناتپايمىن» دەپ، قايتادان ءوز ىدىسىما سالىپ قوياتىن. بۇل ونىڭ ەكىنشى جالعان ءسوزى بولاتىن.
ورتا مەكتەپتە وقىپ جۇرگەن كەزىمدە، مەنىڭ وقۋ جانە كيىمىمە كەتەتىن قاراجاتىمدى قامداۋ ءۇشىن ۇنەمى ءتۇنى بويى ماردىمسىز اقشا ءۇشىن تىگىنشىلىكپەن اينالىساتىن. ءتۇن ورتاسىندا ويانسام، بۇكشيىپ كيىم تىگىپ وتىرعان انامدى كورەتىنمىن. «شەشە، ۇيىقتاڭىزشى، تاڭەرتەڭ تاعى جۇمىسقا باراسىز» دەسەم، «ۇيىقتاي بەر، قۇلىنىم، مەنىڭ ءالى ۇيقىم كەلگەن جوق» دەيتىن ەدى. ال بۇل ساتتە تاڭ اعارۋعا جاقىن قالعانىن ىشتەي سەزىپ جاتاتىن ەدىم. بۇل ونىڭ ءۇشىنشى جالعان ءسوزى ەدى.
جوعارى وقۋ ورنىنا ەمتيحان تاپسىرار كۇنى مەكتەپ قاقپاسىنىڭ الدىندا، شاقىرايعان كۇن استىندا مەنى كۇتىپ تۇرعان انامدى كوردىم. وزگە اتا-انالار سەكىلدى دۇكەننەن سالقىن سۋ الۋعا اقشاسى جوق شەشەم ماعان بولا قانت قوسىلعان قارا شاي الىپ كەلىپتى. ءۇش ساعات بويىنا مەنى كۇتىپ تۇرعان بايعۇس شەشەمنىڭ ەرنى كەبەرسىپ كەتسە دە، ءالى ءنار تاتپاعانىن ءبىلدىم. «ءوزىڭىز ءىشىڭىز» دەپ ۇسىنىپ ەم، «جاڭا عانا ءىشتىم، ءالى شولدەگەن جوقپىن» دەدى. كەسە تۇبىنە انامنىڭ مەيىر-شاپاعاتى تۇنعانىن سەزەتىنمىن. سارقىپ ءىشىپ، انامدى قۇشاقتادىم. بۇل ونىڭ ءتورتىنشى جالعان ءسوزى ەدى.
اكەم ومىردەن وزعاندا انام تىم جاس ەدى. جالعىزدىقتىڭ ازابىن از تارتقان جوق. تىگىنشىلىكپەن تاپقان از عانا ناپاقاسىمەن مەنى وقىتتى، رەسپۋبليكالىق ايگىلى ۋنيۆەرسيتەتكە قابىلداندىم. ناعاشى اپايىمنىڭ جازعان حاتىنان ۇنەمى جالعىز باس، اقكوڭىل كورشى اعايدىڭ اناما كومەكتەسىپ، وتىن-سۋىن اكەلىسىپ، ءىرىلى-ۇساقتى شارۋالارىنا قولعابىس ەتىپ جۇرەتىنىن ءبىلدىم. اپايىمنىڭ ويى دا ماعان بەلگىلى ەدى. اكەمدى قانشا ساعىنسام دا، انامنىڭ جاناشىرسىز، جالعىزدىعىن ويلاپ، ۇنەمى دەمالىسقا بارعان كەزىمدە سول اعاي تۋرالى ايتاتىن ەدىم. «ءاي، ءوزى ءبىر اقپەيىل جان... ءبىراق ۇلىم... مەن ونى ۇناتپايمىن عوي... ءوز جايىڭ قالاي، ماعان ەرتەرەك كەلىن كەرەك» دەپ كۇلىمسىرەيتىن. اڭگىمەنى باسقا جاققا بۇرا باستاعانىنان مەن ونىڭ تاعى دا جالعان سويلەپ تۇرعانىن سەزەتىنمىن. بۇل بەسىنشىسى ەدى.
ۋنيۆەرسيتەت بىتىرگەن جىلى جۇمىس جايىمەن سول قالادا قالىپ قويدىم. جالاقىم ءبىر باسىما جەتپەي جۇرسە دە، ۇنەمى اناما اقشا سالىپ تۇراتىن بولدىم. ءبىراق سول اقشام ءار جولى وزىمە قايتىپ كەلەتىن ەدى. جانە «قۇلىنىم، مەنىڭ ءوز تابىسىم وزىمە جەتەدى. سەن قينالىپ قالما» دەگەن ءسوز بار حاتتار دا كەلەتىن. جىل سوڭىندا اۋىلعا قايتقانىمدا انامنىڭ جۇمىسسىز قالعانىن ءبىر-اق ءبىلدىم. سوندا عانا ونىڭ ماعان تاعى دا جالعان ءسوز ايتقانىن ويلاپ، كوزىمە جاس ىركىلدى.
ەكى جىلدان كەيىن مەن امەريكاداعى ءبىر ايگىلى ۋنيۆەرسيتەتتە دوكتورلىقتى وقىدىم. وقۋىم بىتكەن سوڭ ايلىعى دا جوعارى، ۇلكەن ءبىر زەرتتەۋ ورنىنىڭ ءوتىنىشىن قيماي سوندا قالىپ قويدىم. اۋىلداعى اناما اقشا دا، سىيلىقتار دا جىبەرىپ تۇردىم. انامدى قانشا ساعىنسام دا، بالا كۇنىمنەن بەرى تالپىنعان بۇل ەڭبەگىمنىڭ جەمىسىن ءالى كورمەگەن ەدىم. سول ءۇشىن قايتپادىم. ال انام «مەن ول جەرگە كونە المايمىن» دەپ قاسىما كەلۋگە قارسى بولاتىن. بۇل ونىڭ ءارى جالعان، ءارى شىن ءسوزى ەدى.
انام دا قارتايدى. ءبىر كۇنى اۋىلدان شۇعىل شاقىرتۋ كەلدى. جۇرەگىم اۋزىما تىعىلارداي ۇرەي مەن الاڭداۋشىلىق ىشىندە اۋىلعا جول تارتتىم. اۋىر اسقازان راگىنا شالدىققان انام ەمحاناعا ءتۇسىپتى. تاڭىردەن كۇن سايىن انامنىڭ اماندىعىن تىلەدىم. وتا اياقتالعاندا انامنىڭ جانى زورعا قالعان ەدى. جانعا باتقان اۋرۋ ازابى تىپتەن قارتايتىپ جىبەرىپتى. وسىنشاما ۋاقىتتان بەرى كۇن سايىن ونى ساعىنسام دا، قادىرىن ەشقاشان جەتە تۇسىنبەپپىن. ناركوزدان ءالى ويانباعان انامدى قۇشاقتاپ، ەگىلىپ جىلادىم. از-كەم ۋاقىتتان سوڭ عانا كوزىن اشىپ، ماعان كۇلىمسىرەپ قاراعان انام قاۋقارسىز ساۋساقتارىمەن مەنىڭ قازانداي باسىمنان سيپاپ، «قۇلىنىم، جازىلدىم عوي، مىنە. ەش جەرىم اۋىرعان جوق...» دەدى. مەن ونىڭ ۇلىنا ايتقان ەڭ سوڭعى جالعان ءسوزىن ەستىگەنىمدە، كوز الدىمدا اسپان اۋىپ بارا جاتقانداي مەڭ-زەڭ كۇي كەشتىم.
اۆتور: قايسار قاۋىمبەك ۇلى
«الاش ايناسى» گازەتى. 2012
