سۆاستيكانىڭ «اتاسى» شىڭعىس حان با؟
گەنريح گيملەر جاساقتاعان نەمىس ەكسپەديسياسىنىڭ تيبەتكە جاساعان ساياحاتى جايىندا از جازىلعان جوق. دەگەنمەن ەكسپەديسياعا قاتىستى كوپتەگەن قۇجاتتار كۇنى بۇگىنگە دەيىن وتە قۇپيا ۇستالىنىپ كەلەدى. مۇنىڭ ءوزى نەشە ءتۇرلى اڭگىمەلەردىڭ تۋۋىنا جول بەرىپ وتىر. ەكسپەديسيانىڭ ناقتى ماقساتى نەدە بولعانى اقي-تاقي انىقتالماعانمەن، نەمىستەردىڭ تيبەتتەن كوپتەگەن كونە جادىگەرلەر اكەلگەنى انىق. ولاردىڭ كوبىسى كەيىن قويمالاردان ءىز-تۇسسىز جوعالىپ كەتكەن. ال جەكە ءبىر قوجايىننىڭ قولىندا ساقتالىپ، بۇگىنگە امان-ەسەن جەتكەن الگى تاڭعالارلىق ءمۇسىن بۇرىندارى بۋددا ءمۇسىنى دەلىنىپ كەلىپتى. وندا كەۋدەسىنە سۆاستيكا تاعىپ وتىرعان ەر ادام بەينەلەنگەن. ەڭ تاڭعالارلىعى، بويىنىڭ ۇزىندىعى بار-جوعى 24 س م بوپ كەلەتىن الگى ءمۇسىننىڭ سالماعى سۇمدىق: 10 ك گ تارتادى.
ساراپشىلار بۇل ءمۇسىننىڭ مەتەوريت قالدىعىنان جاسالعانىنا مىڭ جىلعا جۋىق ۋاقىت وتكەنىن ايتادى جانە بۇل ءمۇسىن ەشقانداي دا بۋددانىڭ ەمەس، الەمگە ايگىلى شىڭعىس حاننىڭ ءمۇسىنى دەگەن پىكىردە. كەزىندە نەمىستەردى ءمۇسىننىڭ وزىنەن بۇرىن «تەمىر ادامنىڭ» كەۋدەسىندەگى سۆاستيكا قىزىقتىرعان سياقتى. سۆاستيكانىڭ عاسىرلار بويى كوپتەگەن مادەنيەتتەردە قولدانىلعانى تاريحتان بەلگىلى. سۆاستيكا ەجەلدەن كۇننىڭ، جارىقتىڭ، ومىرلىك قوزعالىستىڭ سيمۆولى بولعان. ال ХХ عاسىردا فاشيستىك گەرمانيانىڭ سيمۆولىنا اينالىپ شىعا كەلدى.
اتالمىش ءمۇسىندى ۇزاق ۋاقىت ۇيىندە ساقتاپ كەلگەن قوجايىن 2007 - جىلى قايتىس بولعان سوڭ، مۇراگەرلەرى ءمۇسىندى اۋكسيونعا شىعارعان. ال ستاتۋەتكانى ساتىپ العان جاڭا قوجايىن جۇمباق فيگۋرانى وقىمىستىلارعا زەرتتەتىپ الماقشى بولادى. نەمىس عالىمدارى بۇل ءمۇسىننىڭ قازىرگى قازاق-موڭعول شەكاراسىنا تاياۋ ماڭعا شامامەن بۇدان 15 مىڭ جىل بۇرىن قۇلاعان مەتەوريت قالدىعىنان مىڭ جىلداي بۇرىن جاسالعانىن انىقتاعان. جانە عالىمداردىڭ ءبىرازى مۇسىندە شىڭعىس حان بەينەلەنگەن دەگەن پىكىرگە تاستاي قاتىپ وتىر.
تورەعالي تاشەنوۆ
دەرەككوز:«ايقىن» گازەتى. 2012
