كونسلاگەردەگى ازاپتى كۇندەر ءالى دە تۇسىمە كىرەدى - اتىراۋلىق ارداگەر ەكاتەرينا ابساتىروۆا

اتىراۋ. قازاقپارات - اتىراۋلىق ەكاتەرينا ابساتىروۆا ءومىرىنىڭ قايتالانباس ءارى ەڭ قىزىق كەزەڭى - بالالىق شاعىن كونسلاگەر تۇتقىنىندا وتكىزگەن.

«سۋىق باراكتىڭ تاقتاي توسەگىندە اشتىقتان بۇراتىلىپ جاتىپ، تالاي تاڭدى ۇيقىسىز اتىردىق. قورلىقتىڭ ءتۇرىن كوردىك. سول قورلىقتان بوسايتىن كۇندى اڭساپ، ءۇش جىل ءۇش اي كۇتتىم عوي. كونسلاگەردەگى ءۇش جىل مەنى ەرتە ەسەيتتى. تۇتقىنداعى ازاپتى كۇندەر ءالى دە تۇسىمە كىرەدى» دەيدى كونسلاگەر تۇتقىنىندا بولعان كەيۋانا. ول سوعىس جىلدارىنداعى بالالىق شاعى، ودان كەيىنگى ءومىرى تۋرالى ايتىپ بەردى، دەپ حابارلايدى قازاقپارات ءتىلشىسى.

- ەكاتەرينا سەرافيموۆنا، الدىمەن كونسلاگەرگە قالاي تاپ بولدىڭىز؟

- مەن 1931 -جىلى موردوۆا ا س س ر- داعى پەرۆوماي دەريەۆنياسىندا ومىرگە كەلگەنمىن عوي. اكەم سەرافيم وتباسىمەن 30-جىلداردىڭ سوڭىنا تامان كارەلياعا قونىس اۋداردى. ءبىز كوشىپ بارعان كارەليانىڭ باتىسى كەزىندە فينليانديانىڭ ءبىر بولىگى بولعان. ال، 1939 -جىلى فين سوعىسىنىڭ وتى تۇتاندى. سول كەزدە فيندەر ۇيلەرىن تاستاپ، ۇدەرە كوشتى. فيندەردىڭ بوس قالعان ۇيلەرىن سىرتتان كەلىپ، قونىستانۋشىلار كوبەيدى. ولار ءبىزدى وزدەرىمەن بىرگە تۇرىپ، شارۋاشىلىقپەن اينالىسۋعا شاقىردى. ءبىزدىڭ وتباسىمىزدا اجەم، اكە- شەشەم، 9 بالا - بارلىعى 12 ادام بار ەدى. وتباسىمىزبەن سول جاققا كوشىپ باردىق. 1941 -جىلى نەمىس- فاشيست باسقىنشىلارى كەڭەس وداعىنا تۇتقيىلدان سوعىس اشقاندا، ۇيلەرىن تاستاپ كەتكەندەر كەرى ورالدى. ءبىز ءبىر ساتتە باسپانامىزدان ايىرىلىپ، بوسقىنعا اينالدىق. باسقىنشىلار ءبىز سەكىلدى بوسقىنداردىڭ ءبارىن تۇتقىنعا الدى.

- كونسلاگەرگە تۇسكەندە قانشا جاستا ەدىڭىز؟

- تۇتقىنعا تۇسكەننىڭ ءبارىن كونسلاگەرگە قامادى. ءبىزدىڭ 12 مۇشەسى بار وتباسىمىز ءۇش كونسلاگەردە بولدىق. الدىمەن 1941 -جىلى سول ەلدىڭ اۋماعىنداعى يۋروككو لاگەرىنە جىبەردى. كەيىن حانكو جارتىارالىنداعى كونسلاگەردە، سودان سوڭ فينليانديانىڭ استاناسى - حەلسينكي قالاسىنا تاياۋ ورنالاسقان وسىنداي تىكەنەك سىممەن قورشالعان لاگەردىڭ ء«دامىن» تاتتىق. وتباسىمىزبەن بىرگە كونسلاگەرگە تۇسكەندە 10 جاستاعى بالامىن عوي. كونسلاگەردەگى ازاپتى كۇندەر ءالى كۇنگە كوز الدىمنان كەتپەيدى. ءالى دە تۇسىمە كىرەدى. سول كۇندەردى ۇمىتا الار ەمەسپىن. سۋىق باراكتىڭ تاقتاي توسەگىندە اشتىقتان بۇراتىلىپ جاتىپ، تالاي تاڭدى ۇيقىسىز اتىردىق. قورلىقتىڭ ءتۇرىن كوردىك. كونسلاگەردەگى ءۇش جىل مەنى ەرتە ەسەيتتى.

- تۇتقىننان قاي جىلى بوساپ شىقتىڭىز؟

- كونسلاگەردە جۇرگەندە بالا بولسام دا، تۇتقىننان بوسايتىن كۇندى اڭساپ، ءۇش جىل ءۇش اي كۇتتىم عوي. ءبىزدىڭ وتباسىمىز كونسلاگەردىڭ تۇتقىنىنان 1944 -جىلى بوساپ شىقتى. شىندىعىن ايتقاندا، ءبىزدى تۇتقىنعا تۇسكەن جاۋ سولداتتارىمەن الماستىردى. سول كەزدەگى قۋانىشىمىزدى سوزبەن ايتىپ جەتكىزۋ مۇمكىن ەمەس. اشقۇرساق جۇرسەك تە، كۇنى- ءتۇنى اۆتومات اسىنعاندىڭ قاتاڭ كۇزەتىنەن قۇتىلعانىمىزعا قۋاندىق.

- كۇيەۋىڭىزبەن قاشان، قايدا تانىسقان ەدىڭىز؟

- سودان ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىس اياقتالعانعا دەيىن ءارتۇرلى جۇمىس ىستەدىم. اسحانادا اسپاز بولدىم. اسكەري گوسپيتالدا سانيتار سەكىلدى جۇمىستاردى اتقاردىم. سونداي كۇندەردىڭ بىرىندە اسحاناعا جەتى سولدات تاماقتانۋعا كەلدى. سونىڭ ءبىرى - ۆاگاف ابساتىروۆ. ارينە، باستاپقىدا بولاشاعىمدى وسى جىگىتپەن بايلانىستىرامىن دەگەن وي بولعان جوق. ونىڭ تۋىپ- وسكەن جەرى - سول كەزدەگى گۋريەۆ وبلىسىنىڭ تەڭىز اۋدانى. قازىرگى اتىراۋ وبلىسىنداعى قۇرمانعازى اۋدانى عوي. ول وسى اۋدانداعى جەتىمدەر ۇيىندە تاربيەلەنگەن عوي. ءبىراز ۋاقىت سويلەسىپ ءجۇرىپ، دوس بولىپ كەتتىك.

كەيىن ول ماعان ۇيلەنگىسى كەلەتىنىن ايتىپ، ۇسىنىس ءبىلدىردى. ءسويتىپ، ءبىز 1950 -جىلى وتباسىمىزدى قۇرىپ، باتىس سىبىردە 13 -جىل تۇراقتاپ قالدىق. ويتكەنى، كۇيەۋىم لەنينگرادتاعى ىشكى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ مەكتەبىن ءبىتىردى. سول كەزدە جاس لەيتەنانتتى كەمەروۆ وبلىسىنا جولدامامەن جۇمىسقا جىبەردى. وتباسىمىزدا الدىمەن ليديا قىزىمىز ومىرگە كەلدى. ودان سوڭ اناتوليي ەسىمدى ۇلىمىز جارىق دۇنيە ەسىگىن اشتى. كۇيەۋىم ۆاگاف تۋعان جەرىن ءجيى ەسىنە الىپ، ەلگە ورالۋدى كوزدەدى. ارينە، مەن وعان قولداۋ ءبىلدىرىپ، 1968 -جىلى اتىراۋ قالاسىنا كوشىپ كەلدىك.

- ەلگە ورالعاننان كەيىن قانداي جۇمىس ىستەدىڭىز؟

- اتىراۋعا ورالعان سوڭ كۇيەۋىم ۆاگاف مۇناي كاسىپورنىندا ينجەنەر بولىپ، ازاماتتىق قورعانىس سالاسىندا ءدارىس بەردى. ال، ءوزىم لوكوموتيۆ دەپوسىنا جۇمىسقا ورنالاسىپ، ماشينيستەردىڭ دەمالىس ۇيىندە كەزەكشىلىك اتقاردىم. سول دەپودان زەينەتكە شىقتىم. قازىر كونسلاگەردىڭ كامەلەتكە تولماعان تۇتقىنى رەتىندە سوعىس ارداگەرىنە تەڭەستىرىلگەندەردىڭ ساناتىندا ءتۇرلى جەڭىلدىكتى پايدالانىپ وتىرمىن. ەكى نەمەرەم، ءبىر شوبەرەم بار.

مەنىڭ ءبىر عانا تىلەگىم بار. بۇل - بەيبىت ءومىر. بۇدان بىلاي سوعىس ءورتى تۇتانباعانىن، ەلىمىز امان، جۇرتىمىز تىنىش بولعانىن قالايمىن. بۇگىنگى ۇرپاق جوعارى ءبىلىم الىپ، قيىندىقسىز، باقۋاتتى ءومىر سۇرسە ەكەن.

- اڭگىمەڭىزگە راحمەت.

ەسكە سالا كەتەلىك، بۇدان بۇرىن بالا كەزىندە كونسلاگەر تۇتقىنى بولعان اتىراۋلىق كەيۋاناعا 1 ميلليون تەڭگە بەرىلەتىنىن جازعان ەدىك.

اۆتور:

بەك مۇستافا