قازاق ءتىلى حالىقارالىق قاتىناس ءتىلى بولا الادى - «العا پەتەربۋرگ» جەتەكشىسى
ونىڭ قازاقستانعا قىزىعۋشىلىعى ديماشتىڭ تانىلۋىمەن تىعىز بايلانىستى. بۇگىندە يۆاننىڭ كانالىن ديماشتىڭ ءتۇرلى ەلدەگى فاناتتارى جانە قازاقستاندىقتار سۇيىسپەنشىلىكپەن قارايدى. قازاقپارات اگەنتتىگى 1-مامىر - بىرلىك كۇنىندە تانىمال بلوگەرمەن سۇحباتتاسىپ، قازاق فەنومەنى جونىندە سۇحباتتاسقان ەدى.
- يۆان، ءسىزدىڭ قازاق مادەنيەتىنە قىزىعۋشىلىعىڭىز ديماشتان باستالعانىن بىلەمىز. وسىمەن التىنشى جىل قازاق مادەنيەتىنىڭ جارقىن ساتتەرىن ناسيحاتتاپ كەلەسىز. بۇل ارالىقتا ءسىزدىڭ اۋديتورياڭىز قانشالىقتى ءوستى؟ اراسىندا ءتۇرلى ۇلت وكىلدەرى بار ەكەنىن ەستىدىك.
- اۋديتوريا ءبىر جاعىنان ايتارلىقتاي ءوستى، ءبىر جاعىنان ازايدى دەۋگە بولادى. ويتكەنى بۇرىن بىزدە جارتى ميلليوننان استام جازىلۋشى بولاتىن - ءبىر ارنادا 500 مىڭ، ەكىنشى ارنادا - 150 مىڭ، ءۇشىنشى ارنادا تاعى - 50 مىڭ جازىلۋشى دەگەندەي. وكىنىشكە قاراي، بۇل ارنالاردى جوعالتىپ الدىق. سوسىن 2020 -جىلى «العا پەتەربۋرگ» جاڭادان اشىپ، ءبارىن باسىنان باستادىق. مىسالى 2022 -جىلى Instagram جەلىسىندە 5 مىڭ جازىلۋشىمىز بولسا، قازىر 125 مىڭ ادام ءبىزدى تاماشالايدى.
باستاپقىدا ءبىز ديماش تۋرالى ۆيدەولار جاريالاي باستادىق، كەيىنىرەك جانكۇيەرلەر ديماش تۋرالى، قازاقستان تۋرالى، باسقا دا تالانتتى جاندار تۋرالى ايتا باستادى. وسىلايشا، اۋديتوريانى قىزىقتىرۋ ءۇشىن كونتەنتىمىزدى ءتۇرلى باعىتتا جاساي باستادىق. «العا پەتەربۋرگ» كانالىن جاڭادان اشقاندا كۇنىنە 1 ميلليون قارالىم جينايتىنبىز. ال قازىر YouTube جەلىسىندە - 6 ميلليون، Instagram پاراقشامىزدا - 1,5 ميلليون قارالىمعا دەيىن جەتەدى.
ءبىزدىڭ قىزمەتىمىز بويىنشا انىقتالاتىن ترەندتەر بار، ونىڭ ءبىرى - شاپان. مەن كۇندەلىكتى تۇرمىستا شاپان كيۋدى باياعىدا باستاعانمىن. ەڭ العاشقى شاپاندى 2019 -جىلى سىيعا الدىق، سوندا سانكت- پەتەربۋرگتە كوشەدە شاپانمەن جۇرەتىنمىن. قازىر تۇركيادا تۇرامىن جانە شاپاندارىمدى الانياعا اكەلدىم. وندا دا جەرگىلىكتى قازاقتار كۇندەلىكتى كيەتىن شاپاندار بەردى. سودان كەيىن ارينە، مۋزىكا، قازىر قازاقستاندا الەمدىك مۋزىكانىڭ بىرنەشە فلاگمانى بار. ماسەلەن ديماش الەمدەگى ەڭ جاقسى ۆوكاليستەردىڭ ءبىرى بولىپ سانالادى، ونىڭ شىعارماشىلىعى ءبىلىمدى، بىلگىر جاندارعا ارنالعان. سونداي-اق، گرەممي سىيلىعىنىڭ يەگەرى يمانبەك قازاقستاننىڭ جاستار اۋديتورياسىنا ساپالى مۋزىكا سىيلاۋدا. قازىر ءبارى ونىمەن جۇمىس ىستەگىسى كەلەدى. تيىسىنشە، قازاقستان جاستار سەگمەنتىن دە قامتىپ وتىر.
- سىزگە شابىت سىيلاعان ديماشتىڭ وزىمەن كەزدەسۋ مۇمكىندىگى بولدى ما؟
- ءيا، مەن ديماشتى بىرنەشە رەت كوردىم. العاش رەت 2019 -جىلى مينسك كوشەسىندە كەزدەيسوق جولىقتىق، بۇل قالادا ەكىنشى ەۋروپالىق ويىندار وتكەن ەدى، وندا ديماش ونەر كورسەتتى. سوندا مەن ونىڭ العاش رەت جاندى داۋىستا ءان سالعانىن كوردىم جانە ۆوكالىنا قايران قالدىم. ول وليمپيادانىڭ ءانۇرانىنا ۇقسايتىن «وليمپيكو» ءانىن شىرقادى. سوسىن ديماشتى 2021 -جىلى سوچيدە كوردىم، ول ءبىزدىڭ ارنامىزعا ساتتىلىك تىلەگەن ەدى. وسىلايشا، ديماشتىڭ اق تىلەگىمەن ءبىزدىڭ شىعارماشىلىعىمىز دا، اۋديتوريامىز دا كەڭەيە بەردى.
ءانشىنى ءۇشىنشى رەت دۋبايدا كوردىم. 2022 -جىلى دۋبايداعى كونتسەرتىندە ديماش «مەنين ارمانىم» قورى كومەكتەسكەن بالامەن كەزدەستى. بۇل قور قايىرىمدىلىقپەن اينالىسادى جانە بالالارعا ارماندارىن ورىنداۋعا كومەكتەسەدى، مەن ولاردىڭ بەينەماتەريالدارىن تۇسىرۋگە كومەكتەسىپ، رەپورتاج جاسادىم. وندا دا ديماشپەن ازداپ سويلەسە الدىق، ول مەنىڭ كونتسەرتكە كەلگەنىمە العىس ايتىپ، ارنامىزدى ۇنەمى كورەتىنىن ايتتى. ديماشتاي ءانشىنىڭ ءبىزدى بىلەتىنىنە جانە ۇلكەن العىس ايتقانىنا قۋاندىم، ويتكەنى ول مەن ءۇشىن قازاقستاندى اشقان ادام. قازىر دە ديماش قازاقستاندى الەمدىك اۋديتورياعا تانىتىپ كەلەدى، ونىڭ ارقاسىندا الەمدە كوپتەگەن ادامدار قازاقستان تۋرالى بىلەدى، قازاق ءتىلىن ۇيرەنىپ، قازاقشا ءان ايتادى. سوندىقتان ديماش ارينە، قازاقستاندى تانىتۋ ءۇشىن ۇلكەن جۇمىس اتقارۋدا.
- ءسىزدىڭ ارناڭىزدىڭ «العا پەتەربۋرگ» اتاۋى ەستە قالارلىقتاي جاتتالىپ قالدى. مۇنداي ءساتتى اتاۋدى قالاي تاڭدادىڭىز؟
- بۇعان دەيىن ايتقانىمداي، «ەحو پەتەربۋرگا» دەپ اتالاتىن ۇلكەن اۋديتورياسى بار ارنالارىمىزدان ايىرىلىپ قالدىق قوي. سوندا ءبىزدىڭ قازاق دوستارىمىز قولداۋ كورسەتىپ، «جىگىتتەر، كوڭىل- كۇي تۇسپەسىن! العا پەتەربۋرگ!» دەپ جازعان ەدى. جاڭا ارنانى اشقاندا دا «العا پەتەربۋرگ» دەپ اتاۋدى ۇيعاردىق. «كەمەنى قالاي اتاساڭ، سولاي جۇزەدى» دەگەندەي، قازىر تەك قانا العا قادام باسىپ كەلەمىز. سوندىقتان، ارنامىزدىڭ اتىن قازاقستان حالقى ۇسىنعان دەپ سەنىمدى تۇردە ايتا الامىز.
- قازاق مادەنيەتىن زەرتتەگەن التى جىلدا ءوزىڭىز ءۇشىن قانداي جاڭالىقتار اشتىڭىز؟ قازاقستاننىڭ قانداي ونەر ادامدارى، قانداي سالت- ءداستۇرى ەسىڭىزدەر قالدى؟
- ارينە، ەڭ الدىمەن ديماشتى ايتامىن، ول قازاقستاننىڭ عانا ەمەس، بۇكىل الەم مادەنيەتىنىڭ ناعىز فلاگمانى. تۇتاس الەمدى بىرىكتىرەتىن بىرنەشە فاكتور بار، بۇل مادەنيەت، سپورت جانە اسپازدىق تاعامدار (گاسترونوميا). قازاقستان وسى باعىتتاردىڭ بارىندە الەۋەتتى. سپورتتا قازاقستاندى حالىقارالىق ارەنادا ناسيحاتتاپ جۇرگەن باتىرلاردى شەكسىز ساناۋعا بولادى، بۇل گەنناديي گولوۆكين، الەكساندر ۆينوكۋروۆ، UFC-دە تانىلعان شاۆكات راحمونوۆ، اسۋ المابايەۆ، ازات ماكسۋم، ودان باسقا كوپتەن بەرى سايىسقا ءتۇسىپ جۇرگەن جىگىتتەر بار. بوكستا قازاقستان ءداستۇرلى تۇردە مىقتى جانە ءداستۇرلى تۇردە كەرەمەت ويىن كورسەتەدى. اۋىر سالماقتا دا قازاقستاندىق بوكسشىلار الداعى 5-10 جىلدا حالىقارالىق دەڭگەيگە شىعىپ، الەم چەمپيونى بولادى دەپ سەنەمىن.
مادەنيەتتە دە كوپتەگەن جاس تالانتتار بار، ولار دا حالىقارالىق دەڭگەيگە كوتەرىلىپ، وتە تانىمال بولاتىنىنا سەنىمدىمىن. قازاقستان بارلىق ۋاقىتتا تالانتتى داۋىستارىمەن جانە مۋزىكانتتارىمەن تانىمال بولدى. وعان قوسا، قازاقستاننىڭ ءداستۇرلى حالىق مۋزىكاسى دا ايرىقشا نازارعا ءىلىندى. مىسالى، «تۇران» ەتنوانسامبلى قازىر ەۋروپانى، امەريكانى ارالاپ ءجۇر، ولار كەرەمەت قوشەمەتپەن قارسى الادى. مەن تۇركيانىڭ مەرسين قالاسىندا «تۇراننىڭ» كونسەرتىن تاماشالادىم. جەرگىلىكتى تۇرعىنداردىڭ قازاقستان مۋزىكاسىن قالاي باعالايتىنىن كورىپ، تاڭ قالدىم، ءتىپتى اۋدان ءمەرى ورتاعا شىعىپ، بيلەپ كەتتى. مەن بۇل كونتسەرتكە تەك قازاقستاندىقتار كەلەدى دەپ ويلاعانمىن، سويتسەم جەرگىلىكى حالىق ءوز بالالارىمەن كەرەمەت كوڭىل كوتەردى. ءوزىم قازاقشا اندەردەن «كوزىمنىڭ قاراسىن»، «دۋدارايدى» جاقسى كورەمىن، ديماشتىڭ دا ادەمى اندەرى كوپ، «ەركەم-اي» ءانىن قازىر ۇيرەنىپ جاتىرمىن، ءبىر كۇنى ءوزىم شىرقاپ بەرەتىن شىعارمىن.
تاعامعا كەلسەك، قازاق اسحاناسى الەمنىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىنەن تۋريستەردى تارتا الاتىنداي ەرەكشە. قازاقستاندا مىندەتتى تۇردە گاستروتۋريزمدى دامىتۋ قاجەت، مەنىڭ ويىمشا، بۇل جاقىن ارادا مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگىڭىز قولعا الاتىن باعىتتاردىڭ ءبىرى. مىسالى، قازاقشا ەت پەن باۋىرساق قازاقستاننىڭ ۆيزيت كارتاسىنا اينالدى. جاقىندا ءبىز قازاقشا ەت دايىنداعان ليۆاننىڭ تانىمال فۋدبلوگەرى تۋرالى سيۋجەت جاسادىق. بۇل شەتەلدىكتەردىڭ اسقان قىزىعۋشىلىق تانىتىپ وتىرعانىن دالەلدەيدى. تيىسىنشە، قازاقستاننىڭ وسى سەگمەنتتە وراسان زور الەۋەتى بار ەكەنىن كورسەتەدى. قازاقستان نەبارى 30 جىل بۇرىن تاۋەلسىزدىك الدى، تاريح ستاندارتتارى بويىنشا بۇل ۋاقىت وتە از. قازىر قازاقستان وسىنداي كەرەمەت ناتيجەلەردى كورسەتۋدە، بولاشاقتا قازاقستان ودان دا كوپ اشىلاتىنىنا سەنىمدىمىن.
سونىمەن قاتار، قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ قىزمەتىن ەرەكشە اتاپ وتكىم كەلەدى. قازاقستاندا تۇراتىن ادامنىڭ ۇلتى مەن ەتنوسى ماڭىزدى ەمەس، ۋاقىت وتە كەلە ول قازاق بولادى. كەشە اسسامبلەيا سەسسياسىندا ءۇندىستاندىق ازاماتپەن تانىستىم. ول 20 جىل بۇرىن ماڭعىستاۋعا كوشىپ كەلگەن جانە قازاق سياقتى سويلەپ، قازاق سياقتى ويلايدى. ءتىپتى مەنى ماڭعىستاۋعا شاقىرعانىنان دا قازاقى قوناقجايلىلىق سەزىلەدى. وكىنىشكە قاراي، ماڭعىستاۋعا ۇزاق ۋاقىتقا بارا المايمىن، ويتكەنى مەنىڭ نەگىزگى جۇمىسىم بار، ءوز مىندەتتەمەلەرىم بار. مەن الانياعا 2021 -جىلى كوشتىم، وندا دا قازاقتار شاقىرعان ەدى. قازىر نۇرجان ەسىمدى دوسىممەن جىلجىمايتىن مۇلىك ساتاتىن كومپانيا اشىپ، سەرىكتەس بولدىق. قازىرگى بلوگەرلىك قىزمەتىم جالعاسۋى ءۇشىن دە جۇمىس ىستەۋىم كەرەك.
ياعني، اشىقتىق، مەيىرىمدىلىك، مادەنيەت، تاربيە، زياتكەرلىك ءاربىر قازاقستاندىققا بالا كەزىنەن سىڭىرىلەدى. بۇل قاسيەتتەر بولاشاق ۇرپاققا بەرىلۋى كەرەك. سەبەبى قازىر ءبىزدىڭ الەم وزگەرۋدە، ادامدار ءتۇرلى ەلدەرگە كوشىپ- قونىپ ءجۇر، مەن دە سانكت- پەتەربۋرگتە دۇنيەگە كەلدىم، تۇركيادا تۇرامىن، ال جانىم ءارقاشان قازاقستانمەن بىرگە.
- ءسىزدىڭ نەگىزگى ماماندىعىڭىز - قوناقجايلىلىق يندۋسترياسى. فينليانديادا، رەسەيدە، وڭتۇستىك كورەيادا تۇردىڭىز، قازىر تۇركيانىڭ الانيا توپىراعىنداسىز جانە سالىستىرمالى تۇردە پىكىر بىلدىرە الاسىز. قازاقتار شىنىندا دا الەمدەگى ەڭ قوناقجاي حالىق پا؟
- ودان دا اسىرىپ ايتايىن، قازاق قوناقجايلىلىعى - ناعىز ەتالون! بارلىق ادامدار قوناق كۇتۋدى قازاقتاردان ۇيرەنۋى كەرەك. مەن مۇندا سەرۆيس نەمەسە قانداي دا ءبىر ماسەلەنى ايتپايمىن، قازاقتاردىڭ مۇنى شىن جۇرەكتەن، جان- تانىمەن جاسايتىنى ەرەكشە جىلۋلىق سىيلايدى. قازاقستانعا كەلگەندە مەنى كوپ ادامدار ءشايعا، ەتكە شاقىرادى، ال مەنىڭ ۋاقىتىم تىعىز بولادى دا، باس تارتۋعا ءماجبۇر بولامىن. سونداعى ولاردىڭ رەنجىگەنىن كورىپ، قاتتى ساسامىن، ءتىپتى ىڭعايسىزدانامىن. قازاقتار ءۇشىن الىستان كەلگەن قوناقتى كۇتۋ قانداي ماڭىزدى ەكەنىن تۇسىنەمىن، ءبىراق مەنىڭ دە ءوز ۋاقىتىم وزىمە تيەسىلى بولمايدى. شاقىرۋشى تاراپ كۇن ءتارتىبىن بەلگىلەيدى، ۇيىمداستىرۋشىلار الىپ جۇرەدى. سوندىقتان، رەنجىتكەن، مۇڭايتقان ادامدار بولسا، ۇلكەن وكىنىشىمدى بىلدىرەمىن.
قازاقتار مەنى قاتتى قولدايدى، كومەكتەسەدى، ماعان كامەرالار سىيلادى، نوۋتبۋك ساتىپ الۋعا كومەكتەستى. ماسەلە مىنادا، كونتەنت وندىرۋمەن بايلانىستى جۇمىستىڭ شىعىنى كوپ جانە ول ءبىز ءۇشىن ءالى دە وتە قىمبات حوببي بولىپ وتىر. سوندىقتان كەلىپ تۇسكەن بارلىق اقشانى كانالدىڭ دامۋىنا جۇمسايمىز. تەحنيكا ۇنەمى بۇزىلادى، كامەرا قۇلايدى، جاڭاسىن ساتىپ الۋ كەرەك بولادى. قازاقستاندىقتاردىڭ قولداۋى بولماسا، بىزدە ەشتەڭە بولماس ەدى. بۇل ءۇشىن ۇلكەن العىسىمىزدى ايتامىز. قاراجاتتان بولەك، بىزگە جازىلعان جىلى پىكىرلەر، ءتۇرلى اقىلدى، ءبىلىمدى ادامداردىڭ اقىل- كەڭەستەرى اسا ماڭىزدى. مۇنداي قولداۋمەن جۇمىس ىستەۋ، شىعارماشىلىقپەن اينالىسۋ ءبىر عانيبەت.
- قازاقستان تۋريزم سالاسىندا قارقىندى دامىپ جاتقان مەملەكەت. قازاقستاننىڭ قاي جەرى ەرەكشە ۇنادى، قايدا بارىپ كورگىڭىز كەلەدى؟
- ءسوزسىز، قازاقستاننىڭ تۋريستىك الەۋەتى زور جانە مەملەكەتتىڭ ءتۋريزمدى دامىتۋ ءۇشىن كوپ نارسە ىستەپ جاتقانىن بىلەمىز. بۇل تۋرالى كوبىرەك ايتۋ كەرەك جانە قولداۋ قاجەت، ءبىرلى- جارىم ادام دامىتاتىن سالا ەمەس. مىسالى، مەنى ماڭعىستاۋ تۇرعىنىنىڭ قوناققا شاقىرعانىن ايتتىم، ەگەر ءاربىر قازاقستاندىق مۇمكىندىگىنشە ءوز جەرىن ناسيحاتتاۋعا نيەت بىلدىرسە، وندا تۋريزم شارىقتاپ كوتەرىلەدى. ويتكەنى كوپتەگەن ادەمى جەرلەر بار، وتە باي مادەنيەت پەن وتە باي تاريح بار. سوندىقتان قازاقستان ءبىراز ۋاقىتتان كەيىن الەمدىك تۋريزم ورتالىعىنا اينالاتىنىنا سەنىمدىمىن. ويتكەنى، قازاقستان ۇلكەن نازارعا لايىق، مۇمكىندىك بولعاندا ءوزىم دە بىرنەشە ايلاپ قازاقستاندى ارالاپ شىعار ەدىم.
- كوپتەگەن شەتەلدىكتەر قازاق ءتىلىن ۇيرەنۋ وتە قيىن دەگەن پىكىر ايتادى. ءسىزدىڭ قازاقشاڭىز قانداي؟ ءتىل ۇيرەنۋگە كىم كومەكتەسەدى؟
- كۇن سايىن قازاقشامدى جەتىلدىرىپ كەلەمىن. جۇمىستاعى سەرىكتەسىمنەن دە قازاقشا سويلەسۋدى سۇرايمىن: «نۇرجان، ەندى 5 مينۋت قازاق ءتىلى بولسىن» دەيمىن. ول قازاقشا سويلەي باستاعاندا ەشتەڭە تۇسىنبەيتىنمىن. ءبىراق بىرتە- بىرتە ناتيجە شىعادى، قازىردىڭ وزىندە بەلگىلى ءبىر ءسوز تىركەستەرىن ايتۋدى ۇيرەندىم. مىسالى، «قالايسىڭ؟» جانە «قالايسىز؟» سوزدەرىنىڭ ايىرماشىلىعىن بىلەمىن، «رۇقسات بولسا، مەن بارايىن» دەگەن سەكىلدى تۇرمىستىق سوزدەردى ۇيرەنىپ الدىم. ءبىراق ءالى دە كوپ كۇش سالۋ كەرەك، قازاق ءتىلى - حالىقارالىق قارىم- قاتىناس ءتىلى دە بولا الادى. سەبەبى قازىر ديماشتىڭ ارقاسىندا لاتىنامەريكالىقتار دا، ەۋروپالىقتار دا قازاق ءتىلىن ۇيرەنىپ جاتىر. مالايزيادا قازاق ءتىلى كۋرستارى اشىلدى، بۇكىل پلانەتا قازاق ءتىلىن ۇيرەنۋدە دەۋگە بولادى. ءبىز ءتىپتى الەمنىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىندەگى ديماشتىڭ فاناتتارىن جيناپ، قازاق تىلىندە ءان ايتاتىن ونلاين- كونتسەرتتەر سەرياسىن جاساعانبىز، سونىڭ ىشىندە افريكا، اۋستراليا، قىتاي، ەۋروپا جانە ت. ب. ەل تۇرعىندارى بولدى.
- ۋاقىت ءبولىپ، قىزىقتى سۇحبات بەرگەنىڭىز ءۇشىن العىس ايتامىز! ءسوز سوڭىندا 1 مامىر - بىرلىك كۇنىندە وقىرماندارعا قانداي تىلەك ايتاسىز؟
- بارشاڭىزدى قازاقستان حالقىنىڭ بىرلىگى كۇنىمەن قۇتتىقتايمىن! بۇل ۇلكەن جانە جارقىن مەرەكە. ارينە قازاقستاننىڭ ءارقاشان دامىعانىن، گۇلدەنگەنىن تىلەيمىن، جاقسى جاڭالىقتار كوپ بولسىن، جامان حابار بولماسىن. بارشامىزعا ءمالىم، قازاقستان - كوپۇلتتى ەل، مۇندا كوپتەگەن ەتنوستار دوستىق پەن كەلىسىمدە ءومىر سۇرۋدە. قازاقستان پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت كەمەل ۇلى توقايەۆ ايتقانداي، بۇل باعىتتا بەلسەندى جۇمىس ىستەۋ كەرەك جانە دوستىقتى دامىتا بەرۋ قاجەت. بۇل ءۇشىن قازاقستاندا بارلىق مۇمكىندىك بار دەپ سانايمىن جانە ءدال سولاي بولۋىن تىلەيمىن!
