بيە جانە تۇيە ءسۇتىنىڭ ەمدىك قاسيەتتەرى: كەرەمەت ناتيجەلەر بار

استانا. قازاقپارات - ۇلتتىق سۋسىنداردىڭ پايدالى قاسيەتتەرى تۋرالى بۇعان دەيىن دە ايتىلىپ ءجۇر.

ادامداردىڭ كوبى مۇنى پاندەميا كەزىندە ەسكە ءتۇسىردى. قازاقستاندىقتار بيە ءسۇتىن ىزدەپ، اۋىل ارالاپ كەتتى. دارىگەرلەردىڭ ايتۋىنشا، ساۋمال، قىمىز، شۇبات يممۋنيتەتكە قۋات بەرەدى، ەمدىك ءارى پايدالى قاسيەتى كوپ. ساۋمالدى «ۇزاق ءومىر ءسۇرۋ ءونىمى» دەپ تە اتايدى.

وسى ورايدا، گاستروەنتەرولوگ، پرەزيدەنت ءىس باسقارماسى مەديتسينالىق ورتالىعى اۋرۋحاناسىنىڭ پروفەسسورى باقىتجان بيىمبەتوۆ قازاقپارات تىلشىسىنە ساۋمال، قىمىز جانە شۇباتتىڭ پايدالى قاسيەتتەرى ادامدى قالاي ساۋىقتىراتىنى تۋرالى ايتىپ بەرگەن ەدى.

«بىزدە د گەپاتيتى بويىنشا وتكىر پروبلەما بار، سەبەبى د گەپاتيتىنە قارسى ارنايى پرەپارات جوق. سونىمەن قاتار، مەتابوليزممەن بايلانىستى اۋرۋلارعا قاتىستى ماسەلە دە بار، ياعني اعزاداعى مەتابوليزمنىڭ بۇزىلۋى. ول دەگەنىمىز - جۇرەك- قان تامىرلارى اۋرۋلارى، قانت ديابەتى، سونداي- اق ونكولوگيالىق اۋرۋلار. بۇگىندە ارتىق سالماق، ياعني سەمىزدىكتەن زارداپ شەگەتىندەر كوبەيىپ بارادى. الەمدىك ستاتيستيكاعا سايكەس، دامىعان ەلدەردە ادامداردىڭ %33 ى ارتىق سالماقتان زارداپ شەگەدى. كۇن سايىن مەنىڭ قابىلداۋىمدا بولاتىن 10 پاتسيەنتتىڭ %3 ى وسى پاتولوگيامەن كەلەدى. ونىڭ سەبەبى ادامنىڭ ءومىر ءسۇرۋ سالتىندا، ياعني تاماقتانۋى، سترەسستىك جاعدايلار مەن فيزيكالىق بەلسەندىلىكتىڭ بولماۋىنا بايلانىستى. ادامدار كۇنى بويى ءبىر جەردە ۇزاق وتىرادى، ءبىراق ءجيى قوزعالىستاعى ادامدارمەن بىردەي مولشەردە تاماقتانادى. دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمىنىڭ انىقتاماسى بويىنشا، دەنساۋلىق - اۋرۋدىڭ، قانداي دا ءبىر اقاۋدىڭ بولماۋى عانا ەمەس، ول - فيزيكالىق، پسيحيكالىق، الەۋمەتتىك- ەكونوميكالىق سالاماتتىلىقتىڭ جيىنتىعى»، - دەدى گاستروەنتەرولوگ- دارىگەر باقىتجان بيىمبەتوۆ.

بيە ءسۇتى - بارلىق اۋرۋدىڭ ەمىنە كومەكشى ءونىم

ماماننىڭ ايتۋىنشا، الدىن الۋ شارالارى مەن دەنى ساۋ ۇلت قالىپتاستىرۋعا كوبىرەك كوڭىل ءبولۋىمىز كەرەك.

«بۇل تۇرعىدا بيە ءسۇتىنىڭ، قىمىز بەن شۇباتتىڭ ەمدىك- ديەتالىق قاسيەتتەرىن ەرەكشە اتاپ وتكەن ءجون. ءبىز ستەاتوگەپاتيت (مايلى دەگەنەراتسيا اياسىندا باۋىردىڭ قابىنۋ پروتسەسى) كەزىندە بيە ءسۇتىنىڭ ەمدىك- ديەتالىق قاسيەتتەرىن زەرتتەۋ بويىنشا اۋقىمدى جۇمىس جاسادىق. كەرەمەت ناتيجەلەرگە قول جەتكىزدىك. ءتىپتى، ءبىز قول جەتكىزگەن ناتيجە وسى دەرتتى ەمدەۋ حاتتاماسىنا ەنگىزىلگەن ءدارى-دارمەكتەردەن دە اسىپ ءتۇستى. سونىمەن بىرگە، باۋىردىڭ كورسەتكىشتەرى عانا ەمەس، ودان بولەك حولەستەرين، تريگليتسەريدتەر دەڭگەيى دە تومەندەدى، باسقا دا وڭ ناتيجەلەر كورىنىس تاپتى. پاتسيەنتتىڭ فيزيكالىق بەلسەندىلىگى، ونىمدىلىك كۇشى جاقسارىپ، ۇيقىسى وڭالدى. ساۋمال، قىمىز - ءبىزدىڭ ۇلتتىق سۋسىندارىمىز. ولاردى تانىمال ەتىپ، وسى ونىمدەرمەن جۇمىس ىستەۋىمىز كەرەك. مەن ونى بارلىق اۋرۋدىڭ ەمىنە كومەكشى ءونىم دەپ سانايمىن. ەگەر وسى نەگىزدە ارنايى تەراپيا ۇيىمداستىرىلسا، وندا ءبىز 1,5-2 ەسە ارتىق ناتيجەگە قول جەتكىزەمىز»، - دەيدى ول.

تۇيە ءسۇتىن ەكى اي ىشكەن بالادا اۋتيزمنىڭ بارلىق بەلگىسى جويىلعان

دارىگەرلەر بيە ءسۇتىنىڭ ءارتۇرلى اۋرۋلاردىڭ الدىن الۋ مەن ەمدەۋدەگى تيىمدىلىگىن دالەلدەپ جاتىر. تاياۋدا قازاقستاندىق عالىمداردىڭ تاتارستاننىڭ قازان ۋنيۆەرسيتەتىمەن بىرلەسىپ، ونكولوگيالىق اۋرۋلاردى ەمدەۋدە بيە ءسۇتىن قولدانۋعا يننوۆاتسيالىق پاتەنت العانى بەلگىلى بولدى.

«مەنىڭ ونكولوگيا سالاسىندا ديسسەرتاتسيا قورعاۋشى شاكىرتىم ءسۇت بەزى قاتەرلى ىسىگىنىڭ حيميوتەراپياسىندا پاستەرلەنگەن قۇرعاق بيە ءسۇتىن قولدانۋ بويىنشا زەرتتەۋ جۇرگىزىپ جاتىر. بۇل تەراپيا اگرەسسيۆتى جانە كوپتەگەن جاناما اسەرلەردى تۋدىرادى. اتاپ ايتقاندا، ءومىر ساپاسى تومەندەيدى، توزىمسىزدىك، انەميا، لەيكوتسيتتەر مەن ترومبوتسيتتەردىڭ تومەندەۋى، جۇرەك اينۋ، قۇسۋ، ىڭعايسىزدىق پەن السىزدىك پايدا بولادى. ءبىز عىلىمي زەرتتەۋ جۇرگىزىپ، ءبىر توپقا بيە سۇتىمەن حيميوتەراپيا تاعايىنداپ، ەكىنشى توپ ادەتتەگى تاسىلمەن ەمشارا الدى. سوسىن ونىڭ قورىتىندىسىن سالىستىردىق. بيە سۇتىمەن ەمدەلگەن پاتسيەنتتەر توبى جاقسى ناتيجە بەردى»، - دەيدى مامان.

ايتۋىنشا، حيميوتەراپيا كەزىندە بيە ءسۇتى بەرىلگەن پاتسيەنتتەردىڭ ءومىر ءسۇرۋ ساپاسى جاقسارىپ، انەميا تۇرىندەگى جاناما اسەرلەر بويىنشا زەرتحانالىق كورسەتكىشتەر ويداعىداي شىققان، ال كەيبىر پاتسيەنتتە انەميا مۇلدەم بولمادى.

«ەمدەۋ تيىمدىلىگىنىڭ ناتيجەسى بويىنشا جۇمىس جالعاسىپ، ستاتيستيكالىق وڭدەۋ ءجۇرىپ جاتىر. ازىرگە حيميوتەراپيانىڭ تيىمدىلىگى قاي توپتا جاقسى، قاي توپ ءۇشىن ناشار ەكەنىن ايتا المايمىز. دەگەنمەن، حيميوتەراپيادا بيە ءسۇتىن قولدانۋ جاقسى ناتيجە بەردى. ۇنتاق تۇرىندەگى ءسۇتتىڭ بۇل ءتۇرى دوزالاۋعا وتە ىڭعايلى. ءبىز بۇل ناتيجەنى تاتارستان عالىمدارىمەن بىرگە قازاقستاندا عانا ەمەس، ودان تىس جەرلەردە دە بىلەتىندەي ەتىپ پاتەنتتەدىك»، - دەپ اتاپ ءوتتى باقىتجان بيىمبەتوۆ.

سونداي-اق، پروفەسسور پاستەرلەنگەن بيە ءسۇتىن بالالارعا، رەانيماتسيالىق ناۋقاستارعا، جۇكتى ايەلدەر مەن قارتتارعا بەرۋگە بولاتىنىن ايتتى. ايتۋىنشا، تۇيە ءسۇتىن ەكى اي بويى ىشكەن بالادا ءاۋتيزمنىڭ بارلىق بەلگىلەرى جويىلعان.

«ءبىر كەزدەرى نوبەل سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى، اكادەميك يليا مەچنيكوۆ بيە ءسۇتىن ۇزاق ءومىر ءسۇرۋ ءونىمى دەپ اتادى. بۇل ىشەك ميكروفلوراسىن جاقسارتادى وسىلايشا يممۋنيتەتتى ارتتىرادى. ءارى قاراي يممۋنيتەت ەمدەۋ- پروفيلاكتيكالىق باعىتتا دەربەس جۇمىس ىستەيدى. بيە ءسۇتىنىڭ پايدالى قاسيەتتەرى تۋرالى كوپ ايتۋعا بولادى. ءبىز بيە ءسۇتى مەن قىمىز ىشەتىن جانە 90 جاسقا دەيىن نەمەسە ودان دا كوپ ءومىر سۇرەتىن ادامداردى ءجيى باقىلايمىز. بۇل شىنىمەن كومەكتەسەدى.

جاقىندا ماسكەۋلىك ارىپتەستەرىمىزدەن وتە قىزىق اقپارات الدىق. تاجىريبە جاعدايىندا ەكى اي بويى تۇيە ءسۇتىن قابىلداعان بالا اۋتيزمنىڭ بارلىق بەلگىلەرىنەن قۇتىلعان. بۇل - كەرەمەت ناتيجە. وعان دەيىن بالا بارلىق جاعىنان تەكسەرىلىپ، قازىرگى ۋاقىتتا الەمدە بار ەڭ زاماناۋي ەمدەۋ ادىستەرمەن ەمدەلگەن. ەشقانداي ەم وڭ ناتيجە بەرمەگەن. سودان كەيىن دارىگەرلەردىڭ ءبىرى تۇيە ءسۇتىن ءىشۋدى ۇسىنعان. بالاعا قازاقستاندىق پاستەرلەنگەن ۇنتاق تۇيە ءسۇتىن بەرگەن، ەكى ايدان كەيىن ومىرىندە العاش رەت «ماما، ماعان ءسۇت بەر» دەپتى»، - دەدى پروفەسسور.

ساۋمال قۇرامى جاعىنان انا سۇتىنە پارا-پار

باقىتجان بيىمبەتوۆ ءبىراز جىلدار بويى ۇلتتىق سۋسىنداردىڭ قاسيەتتەرىن زەرتتەپ، ناتيجەگە قول جەتكىزىپ ءجۇر.

«باۋىر سيرروزىنان ايىققان ناۋقاستار بار، تاڭ قالاتىن جايت. از ۋاقىت ىشىندە بارلىق كورسەتكىشتەر جاقسارىپ، باۋىر جۇمساق بولادى ءارى ءوت پەن بۇيرەكتەگى تاستار ەريدى. وسى سەكىلدى ناتيجەلەر وتە كوپ. تۇيە ءسۇتى قانت ديابەتىنە جاقسى كومەكتەسىپ، ونداعى قانتتى قالىپقا كەلتىرەدى. كوپ ادام بۇل تۋرالى بىلە بەرمەيدى. تۇيە ءسۇتى - جۇقپالى جانە ءارتۇرلى ونكولوگيالىق اۋرۋلار، اۋىر وپەراتسيادان كەيىن جانە شارشاعان كەزدە اعزانى قالپىنا كەلتىرۋدىڭ تاماشا قۇرالى»، - دەيدى ەندوكرينولوگ دارىگەر.

سونىمەن قاتار، پروفەسسور جىلقى مايىنىڭ پايداسىنا توقتالىپ ءوتتى.

«جىلقى مايى - ديەتالىق ءونىم. ول شوشقا مەن قوي مايىنا قاراعاندا وڭاي قورىتىلادى. جىلقى ەتى - ديەتالىق ەتكە جاتادى. اسقازان-ىشەك جولدارىنىڭ اۋرۋلارى، باۋىر اۋرۋلارى كەزىندە مەن جىلقى ونىمدەرىن تۇتىنۋدى ۇسىنامىن، جىلقى مايىن قابىلداۋعا دا بولادى.

ءۇي جاعدايىندا ەكسپەريمەنت جاساپ كورىڭىز، قوي مەن جىلقى مايىن كۇننىڭ كوزىنە قويىڭىز: جىلقى مايى تەز ەريدى، ال قوي مايى ەرىمەيدى. ادام ىشىنە بارعاندا دا سولاي.

بالا تۋعان كەزدە ول تەك انا سۇتىمەن قورەكتەنەدى. انا ءسۇتىنىڭ قۇرامىندا اعزانىڭ وسۋىنە قاجەتتى بارلىق اقۋىزدار، مايلار، كومىرسۋلار، سونىمەن قاتار دارۋمەندەر مەن مينەرالدار بار. بيە ءسۇتى حيميالىق قۇرامى جاعىنان انا سۇتىنە وتە ۇقساس.

قازاقتار كوكونىستەر مەن جەمىستەر تۋرالى بۇرىن بىلمەگەن، تيىسىنشە ولاردى تۇتىنباعان. ولار بيە ءسۇتىن، قىمىز، ساۋمال ءىشىپ، ەت جەگەن، اتقا مىنگەن. سونىمەن قاتار، بيە ءسۇتى تەرىنى جاقسارتادى، اعارتادى، بالانىڭ وسۋىنە قاجەت نارسەنىڭ ءبارىن بەرەدى، ءومىر ءسۇرۋ ۇزاقتىعىن ارتتىرادى.

كەزىندە يبن سينا بۇيرەكتە تاسى بار ءۋازىردى بيە سۇتىمەن جازعان. تەراپيانىڭ نەگىزىن قالاۋشى سەرگەي بوتكين بيە ءسۇتىن وكپە تۋبەركۋلەزىن ەمدەۋدەگى ەڭ جاقسى ءونىم دەپ اتادى»، - دەيدى ب. بيىمبەتوۆ.

پاندەميا ءورشىپ تۇرعان كەزدە ۇلتتىق سۋسىنداردىڭ پايداسى تۋرالى مەديتسينا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور ەربولات دالەنوۆ تە ايتقان ەدى.

«ساۋمال قۇرامىنداعى قىشقىل مەن اقۋىز، البۋميندەر مەن امينقىشقىلدارى انتيدەنەلەردىڭ پايدا بولۋىنا ىقپال ەتەدى»، - دەگەن ول.

ايتۋىنشا، انتيدەنەلەر ۆيرۋسقا قارسى ارەكەت ەتەدى، ولاردىڭ اسەرىن السىرەتەدى. تيىسىنشە، اۋرۋدىڭ الدىن الۋ ءۇشىن ساۋمال، قىمىز جانە شۇبات ءىشۋ كەرەك.

«پاندەميا كەزىندە ادامداردىڭ جاڭا ساۋىلعان بيە ءسۇتىن ءىشۋ ءۇشىن تاڭعى ساعات 3 تەن باستاپ 9 عا دەيىن ۇزىنسونار كەزەكتە تۇرعانىن كوردىم. ولار ساۋمال ساتاتىن ۇيلەردىڭ جانىندا، كولىكتەردە تۇنەدى. كەزەكسىز ەشكىمدى جىبەرمەي، ءبىر ستاقان ساۋمال ءۇشىن كۇرەسۋگە دايىن بولدى. ال، فەرمەرلەر قىمىز دايىنداپ ۇلگەرمەي جاتتى جانە ءسۇت جەتكىلىكسىز بولدى. بۇل دەگەنىمىز - حالىقتىڭ ساۋمال پايداسىن بىلەتىندىگى. ۇلتتىق ونىمدەرىمىزدىڭ دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگىنىڭ دياگنوستيكا جانە ەمدەۋ حاتتامالارىنا ەمدىك-ديەتالىق، پروفيلاكتيكالىق جانە وڭالتۋ ءونىمى رەتىندە ەنگەنىن قالايمىز. بۇل قاي جاعىنان الىپ قاراساڭىز دا پايدالى. پاتسيەنتتەر تەز قالپىنا كەلىپ، اۋرۋلاردىڭ اسقىنۋى جانە اگرەسسيۆتى جاناما اسەرلەرى ازايادى، ال مەملەكەت قىمبات اۋرۋلاردى ەمدەۋگە اقشا ۇنەمدەيدى. ءبىزدىڭ ماقسات - ادامداردىڭ ۇزاق ءومىر ءسۇرۋى، از اۋىرعانى جانە ەڭبەككە قابىلەتتى بولۋى»، - دەپ تولىقتىردى پروفەسسور ب. بيىمبەتوۆ.