كىسىكيىكتىڭ ماحابباتى
- يەن قۇمدا ۇيىعىپ جۇرگەن بەكتورى ءوزىنىڭ سامايىن سىركەدەن ارىلىتىپ السىن!
- بۇگىن تاعى بۇرىمداپ كەتىپ پە؟
- قويتورىنى ۇزاتىلار قىزداي قۇلپىرتىپ قويىپتى.
- بەتپاقتا ويىن بۋىپ، ەرىگىپ جۇرگەن كىم بولدى؟
- ءيتىم ءبىلسىن!
- ال مەن بىلەم!
- كىم؟
- ەرتەڭگىلىك تاتار تالقانىڭ تاۋسىلماسا كورەسىڭ.
قىستىڭ جىلۋسىز اقكوز كۇنى قورالانىپ باتىپ بارادى. يەن قۇمداعى ەكى قويشى وتار قويلارىن قورالادى. قاۋدىرلاعان تەرى ىشىكتەرىن شەشىپ، جەر وشاقتىڭ باسىنا جايعاسىپ، كۇيەلەش قارا شاينەكتى ورتاعا الدى. جەڭدى بىلەكتەي ورتاسىن ءۇش بۋىنداپ بۇككەن سەمىز قازىنى قيالاي كەسىپ قاربىتتى. مال مايىنا ماتىرىلعان بىلتە شام بولماشى سامالعا ۇيىتقىپ تۇر. داستارحان جيىلعاسىن ۇلكەنى كەرەگە باسىنداعى قۇلىن تەرىسى تۇلىپتان قۇران كارىمىن شىعاردى. جاستاۋى جاستىق استىنان «مىڭ ءبىر ءتۇن» كىتابىن سۋىرىپ الدى. ەگدەسى «ءال- فاتيحا» دان وتە شۇر ەتە ءتۇستى. «مىڭ ءبىر ءتۇن» عانا تولاسسىز پاراقتالا بەرگەن.. .. .. .. .
تاڭ ساز بەرە قارت قويشى يزاتتى جۇلقىلاپ وياتتى.
- توپان سۋ توبىعىڭنان كەلمەيدى- اۋ جازعان!
- نە بولدى قويعا قاسقىر شاپقانداي؟!
- ال، تۇر، كانە، بەكتورىڭدى كور!
اياق كيمىن جۇرە كيىنگەن. جوپەلدەمە دە قازانداي باسىن ماڭدايشاعا ۇرىپ الىپ ءبىر بوگەلگەن.
قىس بويىنا قىربىق قار كومكەرىپ تۇراتىن ۇشى- قيىرسىز جازىققا تاڭ ساز بەرىپ كەلەدى. قوڭىراۋلى قوڭىر سەركە باستاعان وتار باياۋ ءىلبىپ، ورىستەپ بارادى. يزات ەندى بايقادى. بايقاعانى سول قاراسىنان الاسى كوپ بادىراق كوزى ونان بەتەر شاراسىنان شاپشىدى.
- قۇداي ۇرسىن! مىناۋىڭ ەندى....
- بۇيىرعانى وسى بولدى باۋىر! قوراشسىنباي قوينىڭا الارسىڭ....
- كەت، ەي، اكەڭدى!
جال-قۇيرىعى قابا قويتورىنىڭ جوتاسىندا ومىراۋى سالاقتاپ، ادام تاقىلەتتەس قولدارى ۇزىن، بويشاڭ كەلگەن ماقۇلىق سۇڭقىلداپ وتىر. ەگدە قويشى اتتى اينالا شىقىلىقتاپ ءجۇر.
- تۇگى دەمەسەڭ، ءتۇر پوشىمى ادامنان اۋمايدى عوي جارىقتىق. قانداي قارعىسقا ۇشىراپ ازدى ەكەنسىڭ؟!
- بۇل ناعىپ قاشىپ كەتپەي وتىر.
- مىناداي ءجۇن-جۇرقاڭمەن سامىرسىننىڭ شايىرىنا وتىرعىزا قويسا كورەر ەم قالاي قاشقانىڭدى!
- سوندا سەن....
- ءيا، «اتتىڭ جالىن شايتان ورمەيدى» دەپ ايتا جۇرەرگە كەرەك بولدى.
- ەرىككەن ەكەنسىڭ!
- ءجا، باۋىرم، الدىمەن كەلىننىڭ قولىن قايىرىپ بايلا! بوساتىپ الايىق! ايتپەسە بەتىمىزدى ايمانداي قىلىپ تىرناپ الار. يزات جاقىنداي ءتۇستى.
- مىناۋىڭ قارسىلاسارعا قۇلقى جوق، ءموليىپ وتىر عوي تەگى.
ءار ءشوپتىڭ باسىن شالىپ ازىلدەسكەن ەكى قويشى كىسىكيىكتىڭ ات ارقاسىنا ساۋىس بوپ جابىسقان تاقىمىن ءمۇيىز ساپتى ۇستارامەن بىرتىندەپ ىرەي باستادى. بوساعان تاقىمىنا قايتا جابىسپاس ءۇشىن ۇننىڭ قابىن سالدى. ادام قولى تيگەندە تۇتاس دەنەسى ءدىرىل قاعىپ، قالشىلداي جونەلگەن قۇم قۇبىجىعى كەلەسى تاقىمىن ارشي باستاعاندا جۋاسىپ، بوي ۇيرەتكەندەي كەيىپ تانتتى. تۇنىمەن قازىقتى اينالا بەرىپ، اياعى ياكي بەلى تالعان كارى جىلقى تۇيەشە شوگە كەتتى.
- ۇيدەن ەت الىپ شىق!
- پىسقان ەتتەن بە؟
- جوق ەي! شيكى قوڭ ەتتەن ءبىر ءۇزىپ ال!
الدىنا تاستاعان شيكى ەتتى اشقاراقتانا ءبىر تىستەگەن كىسىكيىك بۇلارعا ۇدىرەيە قاراپ تۇردى دا جالت بەرىپ تۇرا قاشتى. كوز ۇشىندا قۇيعىتىپ بارا جاتقان قۇبىجىقتىڭ سوڭىنان جاپانداعى ەكى قويشى جانارى جاساۋىراپ ۇزاق قاراعان....
- شىن سۇيسە قايتىپ ورالادى.
- وتتاماشى!
قۇم قىستاعان قويشىنىڭ ارقانداۋلى اتتاي تىرلىگى. قۇم تۋرالى نە ايتۋعا بولادى؟ شەتى- شەگى جوق قىرباق قار جاپقان سەكسەۋىلدى دالا. جاپان ءتۇز دەڭىز. جالعىز ءۇي، كورشى- قولاڭى جوق. ول ءوزى قوي وتارلاتىپ كەلگەن ەكى سالت قويشىنىكى بولسا. ءبىرى تاڭ سىز بەرە قارا تالقانىن جىلقى مايىنا بۇلعاپ جەپ قوي سوڭىنان كەتسە. ۇيدە قالعان يزات جاقىن ماڭنان قۋراعان سەكسەۋىل جينادى. بوران ۇيىرگەن قاردى قاپقا سالىپ، قارا قازانعا ەرىتتى. شىج- بىج ەتكەن قارا راديونىنىڭ قۇلاق كۇيىن كەلتىرە الماي ۇزاق اۋرەگە تۇسەدى. سىرماق استىنداعى ءجۇزىن توت شالعان قارا قايشىنى الىپ، كەرەگە باسىنداعى جارتىكەش اينانىڭ الدىندا وتىرىپ ساقالىن باستى. اينا ارتىنداعى بەلگىسىز سۇلۋدىڭ سۋرەتىنە بويى بوسادى. شىمىلدىق استىندا كۇتكەندەي اۋەيى جۇزىنەن، شيەدەي ەرىنىنەن ءسۇيدى....
كىسىكيىك حيكاياسى ەسكىرە بەرگەن. بۇلار قوستا بولماعان كۇنى سوعىمنىڭ كەيبىر مۇشەلى بولىكتەرى جوعالا باستادى. ەلەۋسىز باستالعان جاعداي بىرتىندەپ ايشىقتالا بەرگەن.
- وڭاشادا ەت قۋىرىپ جەپ ءجۇرسىڭ بە؟
- جوعا!
- اسىق جىلىكتىڭ ەتى قايدا؟
- ؟ ؟ ؟ ؟ ؟
ۇيدە قالعان ءبىر كۇنى يزات قالعان سوعىمدى سىرتقا جاقسىلاپ جاسىردى. ءبىر كەسەك پىسقان ەتپەن شيكى ەتتى قاتار قويىپ ءوزى الىس كەتىپ قىرعاۋىل مەن شىلگە تۇزاق قۇردى. اينالىپ كەلسە شيكى ەت جوق.. ..
كۇن ارا قايتالانا بەرگەن تانىس جاعداي اقىرى ءبىر كۇنى يزات پەن كىسى كيىكتى جاقىن ۇشىراستىردى. باسىندا قورعالاپ، قورقاقتاپ جالت بەرەتىن تىرشىلىك يەسى بىرتىندەپ جاس قويشىعا بويى ۇيرەنە بەرگەن. يزات ۇيدەن ۇزاماي، قوسقا كىردى. جاقىن ءجۇرىپ سەكسەۋىل تەردى. قويشىنىڭ ارتىنان ەرىپ كەلىپ، قۇشاق تولى وتىندى قوس ماڭىنا اقتارا سالىپ ارى بارىپ ۇدىرەيىپ تۇراتىندى شىعاردى. كەيدە ءتىپتى سەكسەۋىل ۇساقتاپ وتىرعان جىگىتتىڭ اشىق جەلكەسىنەن قار لاقتىردى. ورنىنىنان قۇنجىڭداپ اتىپ تۇراتىن، شالقالاپ قۇلايتىن، ايعاي سالىپ قۋاتىن يزاتتىڭ قىلىعىنا شيقىلداپ ءماز بولاتىن. ادامزاتتىڭ يىسىنە ابدەن ۇيىرسەك بولعاسىن، بىرتىندەپ قاشسا ۇستالا سالاتىندى، قۋسا جەتىپ الاتىندى شىعاردى. قارا قوستا ۇيىقتاپ جاتقان جىگىتتىڭ يەك استىنا سەلەۋ جۇگىرتىپ قىتىقتادى. ۇمار-جۇمار جاعالاسىپ ءجۇرىپ القىمىنا تيگەن ەركەك يسىنەن جۋاستىق تاپقان. ءتىپتى، ومىراۋىنان مىتي باسقان قويشىنىڭ وسپادار ويىنىنا تۇتقىن بولا باستاعان....
قىس ءوتىپ كوكتەم كەلدى. قىسىر قۇمنىڭ جالعىز رەت جاينايتىن قىسقا ماۋسىمى باستالار الدىن قويشىلار وتار قوسىن جىعىپ جىلداعى ادەتىنشە ۇدىرە كوشتى.
سول جىلى جاز ورتاسى يزات كوزدەۋلى قىزىنا قۇدالىق ايتتىرىپ، كەلەر جىلى كۇزدە وتاۋ كوتەرمەككە ءسوز بايلاستى.
سول جىلى قىستا سوڭعى رەت قارت قويشىمەن بىرگە قۇم ساعالاپ، وتار جاعالاپ جىلداعى قونىسىنا كەلدى.
كەلەسى كۇنى اندايدان قولتىعىنا قىسقان بالاسى بار تانىس كىسىكيىكتى كوردى. تۇتاس دەنەسىن تۇك باسىپ تۇرسا دا ادامزاتقا تۋىستىعى مەنمۇندالاپ تۇراتىن قۇم تاعىسىنىڭ جيەنى....
بىرنەشە كۇن شەت ايلانىپ، وتىن تەرىستى... ەسىك كوزىندەگى قاپتى الىپ قار ارقالاپ اكەلىپ ءجۇردى... تاعى دا يزاتتىڭ وسپادار ويىنىنا تۇتقىن بولدى....
قارت قويشى قانشا كىتاپ اشسا دا سەرىگىنىڭ كۇناسىن تۇراقتاندىرا المادى. تەك وڭاشا دا ايتادى:
- تاعىمەن ءتوس تۇيستىرگەندى قوياسىڭ-اۋ!
- كىممەن؟
- اناۋمەن...
- كيىكگۇلدى ايتاسىڭ با؟ جىگىت ىشەك- سىلەسى قاتا كۇلەدى.
ءبىر قاراعاندا قارت قويشىنىڭ قويىن ساعاتىنىڭ سىرتىلىنداي جاتتاندى ىرعاق، جالقاۋ ۋاقىت اينا قاتەسىز قايتالانىپ جاتتى. ايىرماسى بىلتىرعى كارى قويتورى سوعىمعا جىعىلىپ، يزات اينا ارتىنداعى سىلقىمنىڭ سۋرەتىنە سۇقتانبايتىن بولعانى عانا.
تاعى دا جازعىتۇرىم. توبەدەن سۇڭقىلداپ سارالاقاز ءوتتى. سارعايعان جىڭعىل تۇبىنەن شىمقاپ جاسىل جاپىراق قالقايعان.
قويشىلار ادەتىنشە قوسىن جىقتى. جۇرتىن سىپىرىپ، ايناداي ەتىپ جينادى. كەرەكسىزىن ورتەدى. كومدى.
جول-جونەكەي ەرۋلەپ جولعا قوندى. سول كۇنى تاڭ الدى قوس ىرگەسىندە جاتقان كىسىكيىكتىڭ بالاسىن كورگەن. قارت قويشى باسىن شايقاپ كۇرسىندى. يزات قىزارا قىسىلدى. بۇلار كوشە جونەلگەندە جۇرتتا شىرىلداپ قالعان نارەستەنىڭ ءۇنى قۇمىققان قۇمعا ءسىڭىپ قالا بەرگەن.
ەكىنشى كۇن ەرۋ دە سول جاعداي قايتالاندى. قارت قويشى ايتتى:
- اۋىلعا الا كەتەيىك. تاۋىپ الدىق دەي سالارمىز.
- قۇرىسىن، ەرتەڭ سوڭىمىزدان ءسوز ەرسە، سۇيەككە تاڭبا بولار. ءۇرىم- بۇتاعىمىز جەرگە قاراپ جۇرەر.
- بۇل دا ۇرپاعىڭ! سۇيەككە تاڭبا بولعانىڭدى تاعىنىڭ تاقىمىن قايىرار دا ويلامادىڭ با؟
- كوردىڭ بە؟ اۋىلعا جەتپەي جاتىپ بەتىمە باسا باستادىڭ.
ءۇشىنشى كۇنى قونا كوشكەن قويشىلار ارقىراعان وزەن جاعاسىنا كەلىپ توقتادى. ونان ارى اۋىلدى جەرلەر باستالادى. وزەننىڭ جايداقتاۋ تۇسىنان قوڭىراۋىلى قوڭىر سەركە سۋعا ىرعىپ تۇسكەندە ارتىنان ەرگەن قوي جارىقتىقتار قوڭىر قازداي ءجۇزدى. ەكى قويشى كەلەسى جاعاعا وتاردىڭ سوڭىن الا جەتكەن.
- انانى قارا!
وزەننىڭ جارلاۋىت تۇسىندا وتار سوڭىنان ءۇش كۇن بويىنا كولەڭكەدەي وكشەلەپ كەلە جاتقان قۇم تاعىسى تۇر. بالاسىن باسىنان اسىرا بيىك كوتەردى. ەكى قولىنان ۇستاپ، الپەنشەكتە وتىرعانداي جەڭىل ىرعادى. ىشەگىن تارتا سۇڭقىلدادى.
بۇلار كىدىرمەي، كەرى بۇرىلا بەرگەن. ءدال وسى ساتتە تۇتاس دۇنيەنى باسىنا كوتەرە شىڭعىرعان اشتى ءۇن وزەننىڭ ەكى بەتىن ءدۇر سىلكىندىردى. بۇل ادام مەن تاعىنىڭ ورتاق كۇناسىنىڭ ءجانتاسىلىم ءساتى ەدى. بۇل وزەننىڭ ارعى بەتىندەگى بيىك قاباتتاردان بالاسىن سيراعىنان ۇستاپ لاقىرا سالاتىن ادام ۇرعاشىلارىنا ءتان وسالدىق ەدى. بۇل وزەننىڭ بەرگى بەتىندەگى ءوز قاعىنان ءوزى جەرىگەن قۇلانداي ازعىن اتالىقتىڭ ارى قاراي جالعاسار جولىنىڭ باستاۋىنداعى قۇرباندىعى ەدى.
ەكى قويشى تۇرعان ورنىندا شىر كوبەلەك اينالدى.
قارت قويشى قولىنداعى قامشىسىمەن يزاتتىڭ جون ارقاسىن الا سالىپ-سالىپ جىبەرگەن.
ەكى تاعىنىڭ قانىنان جارالىپ، ەكى جاعالاۋداعىنىڭ قۇشاعىنا سىيماعان... نەگە تۋىپ، نەگە ولگەنىن دە بىلمەيتىن... قول- اياعى بۇتارلانعان ءسابي ماقۇلىقتى قاعىپ العان انا- وزەن عانا كەۋدەسىن اشىپ، الديلەپ بارا جاتتى...
اۆتور: عالىمبەك ەلۋباي
