باۋىرجان باتىردىڭ كورەگەندىگى تۋرالى
وسى القالى ماجىلىستە قازاقستاننىڭ حالىق جازۋشىسى، اباي اتىنداعى مەملەكەتتىك سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى، ۇلى وتان سوعىسىنىڭ ارداگەرى ءازىلحان نۇرشايىقوۆ ءسوز سويلەگەن ەدى. تاقىرىبى - «باۋىرجان باتىردىڭ كورەگەندىگى تۋرالى». جازۋشى «اقيقات پەن اڭىز» رومان-ديالوگىنىڭ جازىلۋ تاريحىنان سىر شەرتە كەلىپ، باۋكەڭ تۋرالى رومان جازىپ، ونى باتىردىڭ ءوزى وقىپ، ريزا بولعانىنا قۋاناتىنىن ايتتى.
باۋكەڭە ارنالعان وسى كەڭ قۇلاشتى كونفەرەنسياعا قاتىسىپ، ءاز-اعانىڭ ءسوزىن ديكتوفونعا ءتۇسىرىپ العان ەدىم. ەندى سول ماتەريالدى وقىرمانداردىڭ نازارىنا ۇسىنىپ وتىرعانىمنىڭ ەكى سەبەبى بار.
ءازىلحان نۇرشايىقوۆ:
قىزعا بىر كورگەننەن عاشىق بولۋ بار دەيمىز. ول دا راس. مەن باۋكەڭە الەكساندر بەكتىڭ «پانفيلوۆشىلار العى شەپتە» دەگەن پوۆەسىن وقىپ، بىردەن عاشىق بولدىم. ول پوۆەست 1943 - جىلى «زناميا» جۋرنالىنىڭ 5 - جانە 6 - نومىرلەرىندە باسىلعان. مەن ونى مايداندا، العى شەپتە، زەڭبىرەك وكوپىنىڭ ىشىندە وتىرىپ وقىدىم. باتالون كومانديرى باۋىرجانعا عاشىق بولعانىم سونداي، ونى تۇندە تۇسىمدە كورەتىن بولدىم. پوۆەستى بوس ۋاقىتىم بولسا، عاشىعىمنان كەلگەن حاتتاي، قايتا-قايتا ءۇڭىلىپ وقىدىم. ءارى ديۆيزيونعا كەلگەن جالعىز جۋرنال بولعاندىقتان، جاۋىنگەرلەر مەن كومانديرلەر كەزەكتەسىپ وقىپ، ول پوۆەستى قايتادان مەنىڭ قولىما تۇسىرمەي كەتتى. جۋرنال قولىمنان شىعىپ كەتكەنىمەن باتالون كومانديرى باۋىرجان مومىش ۇلى مەنىڭ جۇرەگىمدە قالدى.
قىمباتتى باۋىرلار!
سىزدەر: «مىنا كىسى نە دەپ كەتتى؟ نە ايتىپ كەتتى؟ قىزى نەسى؟ عاشىعى نەسى؟ بۇل باۋكەڭ تۋرالى عىلىمي كونفەرەنسيا عوي!» - دەپ ويلاپ وتىرعان بولارسىزدار.
ولاي ويلاۋلارىڭىز دۇرىس. بۇل - باۋكەڭە ارنالعان كەڭ قۇلاشتى عىلىمي كونفەرەنسيا. بۇل تاماشا كونفەرەنسيانى ۇيىمداستىرىپ، وتكىزىپ وتىرعان ازاماتتارعا العىس ايتامىن.
ال مەنىكى اسكەري-عىلىمي بايانداما ەمەس، اعايىن. مەنىڭ باۋكەڭە ارنالعان جوعارى دارەجەدەگى عىلىمي-پاتريوتتىق كونفەرەنسيادا بايانداما جاساۋعا اسكەري ورەم جەتپەيدى. مەنىكى - ارتيللەريا سەرجانتىنىڭ اعا تۋرالى ازعانتاي ءسوزى عانا. بىلتىر جەنپي-دە وتكەن وسىنداي عىلىمي كونفەرەنسيادا عىلىمي ەمەس بايانداما جاساعان ەدىم. بۇل دا سونداي.
ەندى عاشىقتىق ماسەلەسىنە قايتا ورالايىن. مەنىڭ دە باۋكەڭە دەگەن ازاماتتىق عاشىقتىعىم ايتىلماي، ءومىر بويى ءوز ىشىمدە كەتۋى مۇمكىن ەدى. سول سىرىمدى سىرتقا شىعارۋعا قازاق حالقىنىڭ سۇيىكتى جۋرنالى «جۇلدىز» كومەكتەستى. مىڭ راقمەت بۇل جۋرنالعا.
جۋرنال باۋكەڭنىڭ 60 جىلدىعىنا بايلانىستى التى بەت ماقالا جازىپ اكەلۋگە تاپسىرما بەردى. مەن وعان ءبىر اي دايىندالدىم. باۋكەڭنىڭ 60 جىلدىعىنا وراي 60 سۇراق ازىرلەپ، ماشينكاعا باسىپ، قالتاما سالىپ الىپ، باۋكەڭنىڭ ۇيىنە باردىم.
باۋكەڭ مەنى سۇستى كۇيدە قارسى الدى.
- نەمەنەگە كەلدىڭ؟ - دەدى.
مەن جۋرنال تاپسىرما بەرگەنىن ايتتىم.
- سىز تۋرالى ا.بەك، ا.كريۆيسكي، ءوزىڭىز جانە وزگەلەر جازدى. سولاردىڭ كىتاپتارىندا بار ءومىرىڭىز ايتىلدى. مەن نە جازسام ەكەن دەپ، سىزبەن اقىلداسۋعا كەلدىم، - دەدىم.
- نەمەنە، سول ماقالانى مەن جازىپ بەرۋىم كەرەك پە ساعان؟ - دەپ باۋكەڭ بەتىمە اجىرايا قارادى. بەتىندەگى بارلىق تۇگى تىكىرەيىپ، ۇستىڭگى ەرنىن جابا سالبىراپ تۇرعان جيرەن مۇرتى سوياۋداي-سوياۋداي بولىپ ەدىرەيىپ شىعا كەلدى.
سودان كەيىن:
- كرۋ-گوم! - دەپ كوماندا بەردى.
مەن بارلىق سەرجانتتىق ونەرىمدى سالىپ، سول جاعىمنان ۇرشىقتاي يىرىلىپ، كەيىن بۇرىلدىم. ەندى باۋكەڭ «مارش!» دەيدى دە، ۇيىنەن قۋىپ شىعادى. مەن «مارشقا» جەتكىزبەي ايتارىمدى ايتىپ قالۋعا تىرىستىم. جالما-جان 60 سۇراق جازىلعان قاعاز جاتقان ىشكى قالتاما قولىمدى سۇعىپ:
-باۋكە، ءدات! - دەدىم.
باۋكەڭ ءۇن شىعارا كۇلىپ جىبەردى. تەگى مەنىڭ ساسقالاقتاعاندا اۋزىما تۇسكەن «ءدات» دەگەن ءسوزىم ۇناپ كەتكەن بولۋ كەرەك.
- ءداتىڭ بولسا - ايت! - دەدى قايتادان قاتال ءۇن قاتىپ.
- باۋكە، ءوزىڭىزگە قاراي بۇرىلۋعا رۇقسات ەتىڭىز، - دەدىم «سميرنو» قالپىندا قاقشيىپ تۇرىپ.
- بۇرىلعىن! - دەدى باۋكەڭ.
مەن قوينىمداعى قاعازىمدى سۋىرىپ الدىم دا:
- باۋكە، سىزگە ازىرلەپ اكەلگەن سۇراقتارىم بار. ءسىز سولارعا جاۋاپ بەرسەڭىز، وزگەسىن ءوزىم جازامىن - باۋكەڭ قولىن سوزىپ، مەن ءتورت بەت ەتىپ اكەلگەن سۇراقتارعا كوز جۇگىرتتى. ءار بەتىن وقىعان سايىن سوياۋداي تىكىرەيگەن مۇرتتارى تومەندەي-تومەندەي كەلىپ، باۋكەڭنىڭ ۇستىڭگى ەرنىن قايتا جاۋىپ، العاشقى سالبىراعان قالپىنا كەلدى.
- ەتو - سەرەزنو! - دەدى باۋكەڭ سۇراقتاردى وقىپ بولعاننان كەيىن باسىن كوتەرىپ.
سودان كەيىن سۇق ساۋساعىن شوشايتىپ، ورىندىقتى نۇسقادى دا:
- وتىر! جاز وندا! - دەپ ءبىرىنشى سۇراققا قاراي ءۇڭىلدى.
مەن جالپ ەتىپ، ورىندىققا وتىرا كەتتىم. سول وتىرعاننان تاپجىلماستان ءتورت جىل وتىردىم. ءتورت جىل بويى باۋكەڭنىڭ اۋزىنان شىققان سوزدەردى سىپىلداتىپ قاعازعا كوشىرۋمەن بولدىم. ءسويتىپ، «اقيقات پەن اڭىز» رومان-ديالوگى ومىرگە كەلدى.
بۇل كونفەرەنسيا باۋكەڭە ارنالىپ وتىرعاندىقتان باۋكەڭ تۋرالى قازاقستاندا شىققان بۇل تۇڭعىش كىتاپتىڭ باسپادان قالاي شىققان تاريحىن دا قىسقاشا ايتا كەتەيىن.
كىتاپ جوسپارلانعان ۋاقىتىندا شىقپاي، باسپادا ءبىر جارىم جىل بوگەلدى. سەنزۋرا سەرگەلدەڭگە سالدى. التى باسپا تاباعىن قىسقارتتىردى. ەكى رەت قايتادان تەرىلدى. ول مەنىڭ ينفاركتەن جاڭا تۇرعان كەزىم ەدى. سەنزۋرا شونجارلارىمەن تابان تىرەسىپ، تارتىسا المادىم. مەنىڭ رەداكتورىم، ول كەزدە جاس جازۋشى، قازىرگى قازاقستاننىڭ حالىق جازۋشىسى، اباي اتىنداعى مەملەكەتتىك سىيلىقتىڭ لاۋرەاتى قابدەش ءجۇمادىلوۆ سەنزۋرلارمەن ارىستانداي الىسىپ، كىتاپتى قورعادى. سول ازاماتتىڭ كۇش-قۋاتىمەن «اقيقات پەن اڭىز» جارىققا شىقتى...
باۋكەڭ تۋرالى 4 توم جازا الماسام دا، ءبىر توم جازىپ، ونى باۋكەڭنىڭ ءوزى وقىپ، ريزا بولعانىنا قۋانىشتىمىن. بولاشاقتىڭ جازۋشىسى باۋكەڭ تۋرالى 4 تومدىق رومان جازسا، «اقيقات پەن اڭىز» سول جازۋشىعا كومەكشى قۇرال بولا الاتىنىنا قۋانىشتىمىن!
باۋكەڭ بولاشاقتى الىستان بولجايتىن اسقان كورەگەن كىسى ەدى. وسىنىڭ ەكى مىسالىن كەلتىرەيىك.
وسىدان 46 جىل بۇرىن، 1958 - جىلى، وسى عىلىم اكادەمياسىنىڭ وسى ۇلكەن زالىندا، قازىر مەن ءسوز سويلەپ تۇرعان وسى بيىك تريبۋنادان باۋكەڭ ءسوز سويلەدى.
شىلدەنىڭ شىجىعان ىستىق كۇندەرىنىڭ ءبىرى ەدى. باۋكەڭ مىنبەگە باردى دا، ۇستىندەگى پيدجاگىن شەشىپ، پرەزيديۋمعا قاراي لاقتىرىپ جىبەردى. مىنبە جاق شەتتە وتىرعانداردىڭ ءبىرى باۋكەڭنىڭ پيدجاگىن قاعىپ الدى.
باۋكەڭنىڭ بۇل قىلىعىنا زالداعىلار دۋ كۇلىپ، پرەزيديۋمدا وتىرعاندار ءۇرپيىسىپ قالدى. «مىناۋ بىردەڭەنى بۇلدىرەر مە ەكەن؟» دەپ سەسكەندى. باۋكەڭ شىنىندا دا «ءبۇلدىرىپ» بارىپ، تريبۋنادان ءتۇستى. بۇلدىرگەنى سول: ءسوزىنىڭ ءبىر جەرىندە ول:
- دۇنيەءجۇزى تاريحىندا ءۇش قانا ەڭ اتاقتى قولباسشى بولدى. ولار الەكساندر ماكەدونسكي، شىڭعىس حان جانە يوسيف ۆيسساريونوۆيچ ستالين! ستاليننىڭ اسكەري كەمەڭگەرلىگىنە جەتەتىن قولباسشى ەندى ەشقاشان تۋمايدى دا! - دەدى.
بۇل 1956- جىلعى س و ك پ ورتالىق كوميتەتىنىڭ يۋن پلەنۋمىندا حرۋششەۆتىڭ ستاليندى قارالاپ بايانداما جاساپ، «جەكە باسقا تابىنۋشىلىق تۋرالى» دەگەن قاۋلى شىعارتقان كەزى بولاتىن. ول قاۋلى حرۋششەۆتىڭ جاۋ قولىنا تۇتقىنعا تۇسكەن بالاسىن ءبىزدىڭ جاق تۇتقىنعا العان نەمىس گەنەرالىنا ايىرباستاپ اپەرمەگەنى ءۇشىن جانە ستاليننىڭ اتىن ءوشىرىپ، تاريحتا ءوزى عانا قالۋ ءۇشىن جاساعان ارەكەتى ەكەنى قازىر بەلگىلى بولىپ وتىر.
ول قاۋلى باستاۋىش پارتيا ۇيىمىندا تالقىلانعاندا باۋكەڭ قاۋلىنى قۋاتتاپ، قول كوتەرگەن جوق، قالىس قالدى. ويتكەنى ول حرۋششەۆتىڭ ارەكەتىندە شيكىلىك بار ەكەنىن سەزدى. سەزگەندىكتەن دە اكادەميا عالىمدارىمەن كەزدەسۋگە كەلگەندە ول وسىلاي دەدى.
باۋكەڭنىڭ بۇل سوزىنە زالدىڭ ءار جەرىنەن قاداۋ-قاداۋ قول شاپالاقتالدى. پرەزيديۋمدا وتىرعان جوعارىدان كەلگەن باسشى زالعا ەجىرەيە قاراپ، الاقانىن جايقادى. جۇرت جىم-جىرت بولدى.
باۋكەڭ تريبۋنادان ءتۇسىپ، پرەزيديۋمداعى ءوز ورنىنا باردى. ورىندىق ارقاسىنا ءىلىپ قويعان كوستيۋمىنە قول سوزدى.
- نەمەنە، مەنىڭ ءسوزىم سەندەرگە ۇنامادى ما؟ - دەدى باسشىلارعا ەجىرەيە قاراپ.
ەشكىم ۇندەمەدى.
- ۇندەمەسەڭدەر وتىرىڭدار وسىلاي، - دەدى دە باۋكەڭ كوستيۋمىن كيىپ، قولىنداعى ادەمى قارا تاياعىن ەدەنگە تارس-تارس قاداپ، زالدان سىرتقا شىعار ەسىككە قاراي اياڭدادى.
باۋكەڭدى توقتاتۋعا ەشكىمنىڭ باتىلى بارمادى.
بۇل ءسوزدى مەن ستاليندى ماداقتاۋ ءۇشىن ايتىپ تۇرعانىم جوق. مۇنى مەن باۋكەڭنىڭ ادىلدىگىن، ءالى كورەگەندىگىن دالەلدەۋ ءۇشىن ايتىپ تۇرمىن. باۋكەڭ دۇنيەجۇزىلىك كولەمدە ويلايتىن كورەگەن ادام بولدى. ونىڭ كورەگەندىگى ۇلتتىق شەڭبەردەن شىعىپ كەتتى.
ەندى باۋكەڭنىڭ ەكىنشى ءبىر كورەگەندىگىن ايتايىن.
باۋكەڭ سوعىستا، قان مايداندا ءجۇرىپ، قازاقستان كومپارتياسى ورتالىق كوميتەتىنىڭ ءناسيحات جانە ۇگىت ءبولىمىنىڭ مەڭگەرۋشىسى م.ءابدىحالىقوۆقا حات جازدى. قازاقتىڭ سالت-سانا، ادەت-عۇرىپ، ۇلتتىق ويىندارىن وشىرمەي ساقتاۋعا جەتەكشى بولۋدى وعان امانات ەتتى. اسىرەسە، حالىقتى سپورتپەن شۇعىلداندىرۋدىڭ، سونىڭ ىشىندە ات سپورتىنىڭ وتان قورعاۋ ىسىندە ەرەكشە ماڭىزى بار ەكەنىن اتاپ كورسەتتى. بارلىعى 16 پۋنكتتەن تۇراتىن مۇنداي حاتتى جازۋ باۋكەڭنەن باسقا قاي پولكوۆنيك، پودپولكوۆنيك، مايوردىڭ قولىنان كەلىپتى؟ ول كەزدەگى قازاقتان شىققان جالعىز گەنەرال ش.جەكسەنبايەۆتىڭ مۇمكىندىگى بولا تۇرسا دا، مۇنداي حات جازۋعا ورەسى جەتپەدى.
ال 1943- جىلى 18 - ناۋرىز كۇنى قازاق س س ر حالىق كوميسسارلارى كەڭەسىنىڭ پرەدسەداتەلى ن.وڭداسىنوۆقا جولداعان حاتىندا بىلاي دەپ جازدى:
«مەن ءوزىمنىڭ ۇرىستاعى تاجىريبەمنەن سولداتتىڭ بويىندا جاۋىنگەرلىك قاسيەتتى تاربيەلەۋدە حالىقتاردىڭ باسىنان وتكەن جاۋىنگەرلىك جولدارى مەن ۇلتتىق داستۇرلەردىڭ ماڭىزى زور ەكەنىنە كوزىم جەتتى». «ۇلتتىق داستۇرلەردىڭ» دەپ جوعارىدا كەلتىرىلگەن ءابدىحالىقوۆقا ايتقان ويىن قايتادان شەگەلەپ تۇسىندىرگەن. سۇراپىل سوعىستا ءجۇرىپ باۋكەڭ ءوز ۇلتىنىڭ بولاشاعىن ويلادى.
«كوك تۇمان - الدىنداعى كەلەر زامان، ءۇمىتتى ساۋلە ەتىپ كوز كوپ قادالعان» دەپ اباي ايتقانداي، باۋكەڭ الداعى ءبىر عاسىر بولاشاققا كوز قادادى. ال سوعىستا جۇرگەن ادامدار ءبىر عاسىر ەمەس، ءبىر كۇندى عانا ويلايدى. بۇگىن قالاي، قايتىپ ولمەي ءتىرى قالسام ەكەن دەپ جانتالاسادى. باۋكەڭ بولسا ءوز باسىنىڭ اماندىعىن عانا ەمەس، ءوز ۇلتىنىڭ بولاشاعىن قوسا ويلادى. «ءۇمىتىن ساۋلە ەتىپ» كوزىن بولاشاققا قادادى. الداعى «كوك تۇمان» بولاشاقتىڭ ىشىندە جاهاندانۋ دەگەن جايىن بار ەكەنىن بولجادى. تۋعان حالقىنىڭ سالت-ساناسى، ادەت-عۇرپى، ۇلتتىق ونەرى، حالىقتىق پسيحولوگياسى سول جايىننىڭ اۋزىنا جۇتىلىپ كەتپەۋىن ارمان ەتتى.
سوعىس كەزىندە وسىنى باۋكەڭنەن باسقا ءبىر قازاق ويلاعان جوق. ول كەزدە ءدانىشپان اۋەزوۆ بولسا، قازاقتىڭ سالت-سانا، ادەت-عۇرپىن قالاي قاعازعا ءتۇسىرىپ، قالاي بولاشاققا مۇرا ەتىپ قالدىرىپ كەتۋدى عانا ويلادى. «اباي جولى» ەپوپەياسىن قالاي جازىپ، اياقتاپ، باسپادان شىعارۋدى، باسپادان شىققاننان كەيىن ول پەرزەنت - كىتاپتى قالاي قاناتتىعا قاقتىرماي، تۇمسىقتىعا شوقىتپاي قورعاپ، سول رومانى ارقىلى تۋعان حالقىنىڭ اتىن بۇكىل الەمگە پاش ەتۋدى ارمان ەتتى. باۋكەڭ بولسا، جۇزەگە اسىرىلار اۋەزوۆ ارمانىنىڭ حالىق قازىناسى بولىپ، ماڭگى ساقتالۋىن كوزدەدى.
مىنەكەي، اۋەزوۆ جانە مومىش ۇلى دەگەن قازاقتىڭ ەكى ۇلى پەرزەنتىنىڭ ويلارى وسىلاي ۇشتاسقان بولاتىن. كورەگەندىك دەگەنى وسى ەمەس پە؟ ءبىر عاسىردى بۇرىن بولجاۋدان ارتىق قانداي كورەگەندىك بولماق؟!
ۆوروشيلوۆ اتىنداعى اسكەري اكادەميادا وقىعان كەزدە ساباق بەرگەن گەنەرالداردان باۋكەڭنىڭ يىعى اسىپ ءجۇردى. ءوزى اسكەري اكادەميادا ساباق بەرگەندە ونىمەن تەڭدەس پروفەسسور-گەنەرالدار بولعان جوق. ول اتاعى جوق اسكەري اكادەميك بولدى. ال قازاقستاندا ونىڭ اسكەري ءبىلىمىنىڭ شەنىنە كەلەتىن جان جوق ەدى. ءبىراق، وعان قازاقستاننىڭ رەسپۋبليكالىق اسكەري كوميسسارى قىزمەتى دە بۇيىرمادى. قايتا ونىڭ ۇستىنەن ءيت جۇگىرتىپ، قۇس سالىپ، ۇلتشىل، وڭباعان دەپ كۇستانالادى. جازىقسىز جالا جابىلدى.
سولاي بولا تۇرسا دا باۋكەڭ ءوز تاراپىنان ءتىس جارىپ، ەشكىمگە ەشتەڭە ايتقان جوق.
سوندىقتان رەسەيدەگى اسكەري اكادەميانى تاستاپ، الماتىعا كەلدى دە، قولىنا قالام الدى. ءسويتىپ، قازاقستان اسكەري ادەبيەتىنىڭ نەگىزىن قالادى. قازاق جازبا ادەبيەتىنىڭ نەگىزىن سالعان اباي اتاسىنا ۇقسادى. باۋكەڭە اباي اتىنداعى مەملەكەتتىك سىيلىقتىڭ بەرىلۋى ۇلكەن ابىروي بولدى...
باۋكەڭ ۇلى ادام، ۇلى ازامات، ۇلى پاتريوت ەدى.
ادام بولۋ - قاسيەت، ازامات بولۋ - مىندەت، ال پاتريوت بولۋ - پارىز. بارلىق ادام پاتريوتتىق پارىزىن بۇلجىتپاي وتەۋگە مىندەتتى. پاتريوتيزم اسكەرگە الىنىپ، سارباز ساناتىنا قوسىلعاننان كەيىن عانا باستالمايدى.
پاتريوتيزم وتباسىنان باستالادى.
- اكە-شەشەڭدى قۇرمەتتەي ءبىلۋ - پاتريوتيزم.
- اۋىل-ايماعىڭدى ارداقتاي ءبىلۋ - پاتريوتيزم.
- ءوز ۇلتىڭدى ءسۇيۋ - پاتريوتيزم.
- ءوز حالقىڭنىڭ وتكەن جولىن (تاريحىن) قۇرمەتتەپ، وعان ءتىل تيگىزبەۋ - پاتريوتيزم.
- ءوز وتانىڭدى جاۋدان قورعاۋ، ەلىڭنىڭ ازاتتىعى ءۇشىن، قاجەتتى جەردە، جانىڭدى قيۋ - پاتريوتيزم.
«وتان ءۇشىن وتقا تۇسكىن - كۇيمەيسىڭ!» دەگەن باۋكەڭ. پاتريوتيزمنىڭ ەڭ بيىك شىڭى - وسى.
قازاق حالقىنىڭ باۋكەڭگە دەگەن سۇيىسپەنشىلىگى دە سونداي بولدى.
باۋكەڭ ولگەندە دوس-جولداس، اعايىن-تۋىستارى بوتاداي بوزداپ جىلادى. تەك جاقىندارى عانا ەمەس، باۋكەڭدى اقىرعى ساپارعا اتتاندىرىپ سالۋعا بالالار جانە جاسوسپىرىمدەر تەاترىنىڭ جانىنا جينالعان حالىق تەڭىزدەي تولقىپ، ءبىرى كوزىن ءسۇرتىپ، ءبىرى ىشتەي ەڭىرەپ تۇردى.
اعاش تابىتقا ارەڭ سيىپ جاتقان باۋكەڭدى تەاتر عيماراتىنان سىرتقا شىعارىپ كەلە جاتقاندا باۋكەڭنىڭ سۇيىكتى كەلىنى زەينەپ ارداقتى اتاسىن جوقتاپ، داۋىس ايتتى. تەاتر ىشىندەگى جۇرت زەينەپكە قوسىلا كۇڭىرەندى.
باۋكەڭدى اقىرعى ساپارعا اتتاندىرۋ راسىمىنە ءوزىنىڭ سۇيىكتى ءىنىسى رەيحستاگقا تۋ تىككەن باتىر راقىمجان قوشقاربايەۆ جان سالىپ قىزمەت ەتتى. كەڭساي زيراتىنا مەنى ءوز ماشيناسىنا وتىرعىزىپ، راقىمجان الىپ باردى. ماشينانىڭ الدىڭعى كابيناسىنا راقىمجاننىڭ ايەلى جايعاسىپ، ارتقى كابينادا راقىمجان ەكەۋىمىز قاتار وتىردىق. راقىمجان مارقۇم: «ايىرىلدىق قوي باۋكەڭنەن!» دەپ مەنى قۇشاقتاپ، ەكەۋىمىز قوسىلا سولقىلدادىق.
باۋكەڭدى جەرلەۋ كوميسسياسىنىڭ مۇشەلەرى تابىت باسىندا «سويلە» دەپ ماعان ۇسىنىس جاساعان ەدى. مەن سويلەمەدىم. سويلەمەگەنىم: باۋكەڭدى «ءولدى» دەپ ايتۋعا اۋزىم بارمادى. باۋكەڭدى بۇل دۇنيەدە جوق دەۋگە كوڭىلىم سەنبەدى. «قوش» دەپ ايتۋعا ءتىلىم كەلمەيتىن بولدى. قايعىلى ساتتە اۋزىمدى اشا الماي، مەن ءۇنسىز قالدىم.
مەنىڭ ورنىما باۋكەڭنىڭ تاعى ءبىر سۇيىكتى ءىنىسى تاحاۋي احتانوۆ سويلەدى.
باۋكەڭ تابىتى قابىرعا ءتۇسىرىلىپ بارا جاتقاندا ءبىر ۆزۆود سولدات جاۋىنگەرلىك ۆينتوۆكادان ءۇش رەت جوعارىعا وق اتىپ، ساليۋت بەردى.
مىنەكەي، سودان بەرى 22 جىل بولدى. باۋكەڭە ارنالىپ بۇگىن وتكىزىلىپ وتىرعان وسى عىلىمي كونفەرەنسيا ونىڭ ولمەگەندىگىنىڭ ءبىر بەلگىسى عوي دەپ ويلايمىن.
مەن باۋكەڭنىڭ سوعىسقا قاتىسقان، قاتىسپاعان كوپ ىنىلەرىنىڭ ءبىرىمىن. مەن باۋكەڭنىڭ شاراپاتى تيگەن ىنىلەرىنىڭ ءبىرىمىن. ەگەر ءومىردە باۋكەڭ بولماسا، مەن مۇنداي اتاقتى، ابىرويلى ادام بولماس ەدىم. (ەگەر اتاقتى، ابىرويلى ەكەنىم راس بولسا؟). بۇعان ءبىر عانا مىسال ايتايىن. مەنىڭ شىققان كىتاپتارىمنىڭ بارلىق تيراجى ءبىر ميلليون دانادان اسىڭقىرايدى. ال سونىڭ 361 مىڭ داناسى باۋكەڭ تۋرالى جازىلعان. «اقيقات پەن اڭىز» رومان ديالوگىنىڭ ءوزىنىڭ عانا تارالىمى. ۇشتەن ءبىرى.
مەن باۋكەڭنىڭ شاكىرتىمىن.
مەن باۋكەڭمەن زامانداس، سىيلاس، سىرلاس بولعانىمدى ماقتانىش ەتەمىن...
قازاق حالقى باۋكەڭنىڭ داڭقىن الەمگە جايعان ورىس جازۋشىلارى ا.بەك پەن ا.كريۆيسكيگە قارىزدار. وسى ەكەۋىن ۇمىتپاي، باۋكەڭ ەسىمىمەن قوسا اتاي جۇرەيىك.
مەن ءسوزىمدى ماحابباتتان باستادىم عوي. ەندى ءسوزىمدى عاشىقتىق تىلەكپەن اياقتايىن.
ەركەك ادامدار تەك ايەلگە عانا ەمەس، حالىقتىڭ اسىل ازاماتتارىنا دا عاشىق بولا ءبىلۋى كەرەك. ولاردىڭ ادامگەرشىلىگىنە، اقىلدىلىعىنا، ازاماتتىلىعىنا قۇمارتىپ، سولارعا ۇقساۋعا (اباي) تىرىسۋى ابزال.
جاقسىعا ۇقساۋعا تىرىسقانداردىڭ ءبىرى مەنمىن. سول تىرىسقاندىعىمنىڭ ارقاسىندا ارمانىما جەتتىم. قازاقستانداعى ەڭ ارمانسىز، ەڭ باقىتتى ادامداردىڭ ءبىرى بولدىم.
مۇنىڭ ءبىر سەبەبى باۋكەڭە عاشىق بولعاندىعىمنان دەپ بىلەمىن.
عاشىق بولا ءبىلۋ دە - پاتريوتيزم.
عاشىقتار - ماحاببات وتانىنىڭ پاتريوتتارى.
عاشىققا دەگەن ماحاببات تا وتاندىق ماحابباتقا ۇلاسادى.
قىزعا عاشىق بولا بىلگەن جىگىت وتاندى قورعاي الادى.
ماحاببات نەگىزى - وتان!
جاس جىگىتتەر، بارلىعىڭىزدى عاشىق بولا بىلۋگە شاقىرامىن. وتىرىك ەمەس -شىن، الدامشى ەمەس - ادال، مىڭ كۇندىك ەمەس - ماڭگىلىك عاشىق بولا بىلىڭىزدەر.
2004 - جىلى 20 - اقپان
اۆتور: تىلەۋ كولبايەۆ، تاريح عىلىمىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور، ق ر گ ع ا اكادەميگى.
دەرەككوزى: «الاش ايناسى» گازەتى
