اعايىن-تۋىسقا قانداي كومەك بەرۋگە بولمايدى؟
وتە دۇرىس! ايتسە دە، «پالەنشەنىڭ سول جاقسىلىعىن ۇمىتپايمىن، مىڭ العىس»، «تۇگەنشەگە اللا رازى بولسىن، راحمەت!» دەگەننەن گورى «جاقسىلىعىمدى ۇمىتتى»، «بەكەر كومەك بەرىپپىن»، «مەن سۇراعان جوقپىن، ەندى نەگە مىندەت ەتىپ جاتىر؟!» دەيتىندەردى كوپ كەزدەستىرەمىز. ءتىپتى، ورىس حالقى دا «نە دەلاي دوبرا - نە پولۋچيش زلا» دەيدى.
سوندا ەشكىمگە جاقسىلىق جاساماۋ كەرەك پە؟
وسى سۇراق كوپتى ويلاندىراتىنى انىق-اق. ارينە، جاقسىلىق جاساڭىز! ويتكەنى، جاقسىلىق بۇل - قايىر- ساداقانىڭ ءبىر ءتۇرى. جاساعان كەز كەلگەن جاقسىلىعىڭىز ايتەۋىر ءبىر كۇنى ءوزىڭىزدى مىندەتتى تۇردە ىزدەپ تابادى. بۇعان كۇمانىڭىز بولماسىن! مەيلى، مەنىڭ جانە اينالاڭىزداعىلاردىڭ سوزىنە سەنبەگەنىڭىزبەن، اللاھ تاعالانىڭ سوزىنە سەنەتىن شىعارسىز؟ اللا تاعالا قۇرانداعى «ءزىلزالا» سۇرەسىنىڭ 7-8-اياتتارىندا: «كىمدە- كىم توزاڭنىڭ سالماعىنداي جاقسىلىق ىستەسە، سونىڭ ساۋابىن كورەدى. كىمدە- كىم توزاڭنىڭ سالماعىنداي جاماندىق ىستەسە، سونىڭ زاردابىن تارتادى» دەيدى.
اباي اتامىز ايتپاقشى، «اللانىڭ ءوزى دە راس، ءسوزى دە راس»!
ارينە، ەشكىم ءسىزدى جاقسىلىق جاساۋعا ماجبۇرلەمەيدى، وعان قۇقى دا جوق. دەگەنمەن، مىنانداي قاراپايىم ەرەجەلەردى بىلگەنىڭىز ءجون.
1-ەرەجە: جاقسىلىقتى الدىمەن وزىڭە جاسا!
كەيبىر ادامدار وزىنە جەتپەي جاتسا دا باسقالاردىڭ قولىن قايتارعىسى كەلمەيدى. سونداي-اق، ءوزىنىڭ اناسى ءبىر جەرگە اپارىپ كەل دەسە، ۋاقىتىنىڭ جوقتىعىن ايتادى، ال ايەلىنىڭ (كۇيەۋىنىڭ) نەمەسە دوسىنىڭ اناسىنىڭ ايتقانىن ەكى ەتپەيدى. ءدال سول سياقتى، ءوز ايەلىنە (كۇيەۋىنە) جەكىرىپ، باسقانىڭ ايەلىنە (كۇيەۋىنە) بار جىلى-جۇمساق ءسوزىن ارنايتىندار دا بار. بالالارعا دا سولاي.
بۇل ءوز ۇيىڭدەگى شىراقتى باسقا بىرەۋدىڭ ۇيىنە اپارىپ بەرۋمەن تەڭ. ءوزىڭ قاراڭعىدا وتىرىپ، وزگەنىڭ ءۇيىنىڭ جارىق بولعانىنان سىزگە نە پايدا؟ ءوز ايەلىڭ جىلاپ وتىرسا، دوسىڭنىڭ ايەلىنىڭ كۇلگەنىنەن نە پايدا؟
ءسىز اي ەمەسسىز، بۇكىل جەر شارىنى تۇندە جارىق قىلاتىن، ءسىز كۇن ەمەسسىز، بۇكىل الەم حالقىنا جىلۋىن بولەتىن. مەيلى، ءسىز بىلدەي ءبىر مەكەمەنىڭ باسشىسى شىعارسىز، بالكىم، ءبىر كاسىپورىننىڭ ديرەكتورى بولارسىز؟! ءبىراق، ەڭ الدىمەن بىرەۋدىڭ پەرزەنتى، بىرەۋدىڭ جارى، اتا-اناسى، اعاسى (اپكەسى)، ءىنىسى (ءسىڭلىسى) ەكەنىڭىزدى ۇمىتپاڭىز.
ولاي بولسا، ەڭ ءبىرىنشى جاقسىلىقتى وزىڭىزگە، سوسىن اتا-اناڭىزعا، ايەلىڭىز بەن بالا-شاعاڭىزعا جاساڭىز. «جىلۋىڭىز» بەن «جارىعىڭىز» ارتىلىپ جاتسا، باۋىرلارىڭىزعا، سوسىن اعايىن-تۋىسقانعا، ودان سوڭ باسقالارعا جاساڭىز!
سوندا دا ەستە ۇستاڭىز: ەڭ ءبىرىنشى كومەكتەسۋىڭىز قاجەت ءبىر عانا ادام بار، ول - ءوزىڭىز.
مىسال: قىستىگۇنى كورشىڭىزدىڭ ۇيىنە بارىپ وت جاقساڭىز، ءسىزدىڭ ءۇيىڭىز جىلي ما؟ ارينە، جىلىمايدى!..
وقۋشىلارعا، ستۋدەنتتەرگە ساباق بەرۋ ءۇشىن، الدىمەن 4-5 جىل جوعارى وقۋ ورنىندا ءبىلىم الۋىڭىز كەرەك. دەمەك الدىمەن ءوز ءبىلىمىڭىزدى تولىقتىراسىز، سوسىن باسقالارعا ءبىلىم بەرەسىز...
2-ەرەجە: جاقسىلىقتى قايتارىمىن كۇتپەي جاسا!
ءومىردىڭ مۇلتىكسىز جۇمىس ىستەيتىن «قايتارىم» دەپ اتالاتىن زاڭى بار. وسى ومىردە جاساعان جاقسىلىعىڭىزدىڭ قايتارىمىن كورمەي دۇنيەدەن وتپەيسىز. ءسىز جۇمىسسىز قينالىپ جۇرگەن تۋىسقانىڭىزعا جۇمىس تاۋىپ بەرسەڭىز، قىزمەتىڭىزدە جوعارىلاۋ بولۋى مۇمكىن نەمەسە قاتىسقالى وتىرعان كونكۋرستا جەڭىمپاز بولاسىز. يا بولماسا اكەڭىزدىڭ جۇرەگىنە وپەراتسيا جاسالعالى جاتىر دەلىك، جۇرەگى شەرگە تولى ءبىر تانىسىڭىز باسىنداعى ماسەلەسىن ايتسا، ءسوز جاردەمىن بەرسەڭىز، وپەراتسيا ءساتتى وتەدى.
ومىردەن الىنعان مىسالدار عوي. ءتىپتى، ءبىز ءومىردىڭ مۇنداي قارىمتا زاڭىن سەزبەۋىمىز دە مۇمكىن. بىرەۋگە جاساعان جاقسىلىعىمىز ءۇشىن جاقسىلىققا كەنەلگەنىمىزدى ۇقپاۋىمىز دا مۇمكىن. ءبىراق، جاساعان جاقسىلىق قايتارىمسىز قالمايدى جاراتۋشى تاراپىنان. ولاي بولسا، جاقسىلىق جاسايسىز با، اللا رازىلىعى ءۇشىن جاساڭىز دا ول تۋرالى ۇمىتىڭىز. ويتكەنى، ەسكە العان سايىن مىندەتسىنۋىڭىز ابدەن مۇمكىن.
بىرەۋگە جاساعان جاقسىلىعىڭىز - وزىڭىزگە جاساعان جاقسىلىق دەپ ۇعىڭىز.
مىسال: ساكەن مەديتسينالىق ينستيتۋتتا وقىتۋشى. ول وتە قاتال. بىردە ءبىر وقىتۋشى وعان «ستۋدەنت ءوزى ۇسىنىپ تۇرسا، باعاسىن قويىپ ەمتيحاننان وتكىزە سالمايسىڭ با، نەڭ كەتەدى؟» دەيدى. سوندا ساكەن «قازىر ول ستۋدەنتتى ەمتيحاننان وتكىزىپ جىبەرسەم، ەرتەڭ قانداي دارىگەر بولادى؟ قاتە دياگنوز قويىپ، كوپ ادامنىڭ قارعىسىن العاندا مەنى كىنالايدى عوي. وقىسىن، ەسەسىنە قانشاما ادامنىڭ العىسىن الاتىن دارىگەر بولعاندا ماعان راحمەت ايتادى» دەپ جاۋاپ بەردى.
ارادا 20 -جىل ۋاقىت ءوتتى. ساكەننىڭ نەمەرەسى جۇرەك اقاۋىمەن تۋىلدى. دارىگەرلەر ەمدەلمەيدى دەگەن. سۇراستىرىپ ءجۇرىپ، بىلىكتى ماماندى تاپتى. وپەراتسيا ءساتتى ءوتتى. وپەراتسيانى جاساعان ونىڭ بۇرىنعى ستۋدەنتى ەدى...
قانداي كومەك بەرۋگە بولمايدى؟
بارلىق ادامنىڭ تۋىسقانى بار. ءبىر-بىرىنەن جاردەم سۇرامايتىن اعايىن دا جوق شىعار، ءسىرا؟! ايتسە دە، مىنانداي كومەكتى بەرۋگە بولمايدى:
ماماندىق تاڭداۋ. كەڭەس سۇراسا، «جۇرەگىڭدى تىڭدا» دەڭىز.
جار تاڭداۋ. وتباسى بولعان سوڭ ىدىس-اياق سىلدىرلاماي تۇرمايدى. مۇندايدا جار تاڭداپ بەرگەن ءسىزدى كىنالايتىن بولادى. بۇل - اقيقات! بۇل جونىندە كەڭەس سۇراسا دا «جۇرەگىڭدى تىڭدا» دەگەن دۇرىس.
كولىك ساتىپ اپەرمەڭىز. ويتكەنى، كولىك قانشا جەردەن جاقسى بولسا دا، ونىڭ جۇرگىزۋشىسى ماس كۇيىندە رولگە وتىرىپ، بىرەۋدى سوعىپ كەتۋى، جول اپاتىنا ۇشىراۋى ابدەن مۇمكىن. ەگەر، وسى ەكى جاعدايدا دا ادام ءولىمى ورىن السا، بارلىعى ەڭ ءبىرىنشى كولىك ساتىپ اپەرگەن ءسىزدى كىنالايدى.
ەستە ۇستاڭىز!
تەك اقشالاي عانا كومەكتەسۋگە بولادى دەگەن ويدان اۋلاق بولىڭىز. سوزبەن قولداۋ دا، جۇمىس تاۋىپ بەرۋ دە، جاقسى كىتاپتى وقۋعا كەڭەس بەرۋ، ءتىپتى جاعىمدى ءسوز ايتۋ دا - كومەك. ءيا- ءيا، بىرەۋدىڭ ءومىر سۇرۋىنە كەدەرگى بولماۋ دا - كومەك.
مىسالى، جاس مامانعا (جاس كەلىنگە ت. ب. ) كومەكتەسكىڭىز كەلسە - ونىمەن بىرگە ىستەڭىز. شەبەرگە كومەكتەسكىڭىز كەلسە - كەدەرگى بولماڭىز. ال، اقىماققا كومەكتەسكىڭىز كەلسە - وندا ءوزىڭىز دە اقىماقسىز. تىڭداعىسى كەلمەگەنگە اقىل ايتپاڭىز.
بۇل ەرەجەلەر مەن كەڭەستەر ەشكىمگە كومەك كورسەتپە دەگەن ءسوز ەمەس. جاردەمدى دە اقىلمەن جاساڭىز دەگەنىم. ويتكەنى، ءسىزدىڭ كومەگىڭىز بىرەۋدىڭ ءومىرىن وزگەرتەر، ال تاعى بىرەۋدىڭ ءومىرىن ءبۇلدىرۋى دە مۇمكىن.
ال، ءوزىڭىز بىرەۋدەن كومەك سۇرايتىن بولساڭىز
سۇراڭىز، ءبىراق كومەكتەسپەسە رەنجىمەڭىز. ويتكەنى، اتا-انا پەرزەنتىنەن، مۇگەدەك جان وزگەدەن كومەك كۇتۋىنە رۇقسات.
ال، باسقا ادامنىڭ ءبارى ەڭبەك ەتىپ، تەك وزىنە سەنگەنى ءجون. وزىنە عانا سەنىپ، وزگەدەن كومەك كۇتۋدى دوعارعاندا عانا ول ەشكىمگە رەنجىمەيتىن بولادى. سونداي-اق، مىنانى بىلگەنى دۇرىس: اركىم ءوزىنىڭ جانە ءوزىن تۋدىرعان اتا- اناسى مەن وزىنەن تۋعان بالالارىنىڭ، پەرزەنتتەرىنىڭ اناسىنىڭ ومىرىنە عانا جاۋاپتى.
ال، ءسىز نە دەيسىز، وقىرمان؟ ءسىزدىڭ جاساعان جاقسىلىعىڭىز وزىڭىزگە جاماندىق بوپ قايتقان كەزى بولدى ما؟ ويىڭىزبەن بولىسە وتىرىڭىز، وزگەگە ساباق بولسىن!
جازيرا سماعۇلوۆا
ERNUR. KZ
