قازاق ونەرىنىڭ جوقشىسى
ناتيجەسىندە، 2000 ءان مەن 50 گە تارتا كۇيدى قاعازعا ءتۇسىرىپ، 1925 -جىلى «قازاقتىڭ 1000 ءانى» جانە 1931 -جىلى «قازاق حالقىنىڭ 500 ءان-كۇيى» اتتى ەكى ىرگەلى ەڭبەك جازىپ قالدىردى.
ول زاماندا قازىرگىدەي ديكتوفون جوق، اينالاسىن اشارشىلىق جايلاعان، حالىقتىڭ تۇرمىسى ناشار، اق پەن قىزىل تايتالاسىپ قىرعىن سوعىس ءجۇرىپ جاتقان كەز. وسىنداي اۋىر جاعدايدا ءجۇرىپ- اق قازاق ونەرىنىڭ جوقشىسى بولعان زاتايەۆيچتىڭ اتاسىنا مىڭ راحمەت.
بۇل كىسىنىڭ تۋعان جەرى - ورەل وبلىسىنىڭ بولحوۆ قالاسى. تۋعان جىلى - 1869. سەگىز جاسىندا اكەدەن ايىرىلعان ول اسكەري گيمنازيادا وقىپ ءجۇرىپ، مۋزىكامەن اينالىسقان. نوتا جازىپ ۇيرەنگەن. 1920 -جىلى ورىنبورعا قىزمەتكە كەلەدى. وسىندا ءجۇرىپ ۇلت قايماقتارى: ءا. جانگەلدين، س. سەيفۋللين، ە. الداوڭعاروۆ، ج. ايماۋىتوۆ، ب. مايليندەرمەن تانىسادى. بۇلاردان كوپتەگەن اندەر جازىپ الادى.
قازاق ءانىنىڭ ادەمىلىگىنە قۇنىققان الەكساندار ۆيكتوروۆيچ 1926-1927 -جىلدارى قازاق حالىق اعارتۋ كوميسسارياتى ارقىلى سەمەي، قارقارالى، ورال، جەتىسۋ وڭىرلەرىن ارالاپ، ەل ىشىندەگى قازىنالاردى جيىپ-تەرەدى. قولىنا تۇسكەن ءان-كۇيدىڭ نوتالارىن جازۋمەن قاتار، كەيبىرەۋلەرىن فورتەپيانو سۇيەمەلىنە يكەمدەپ، وركەسترگە ءتۇسىردى. ورىنداۋشىسى ءوزى بولعان. ابايدىڭ مۋزىكالىق مۇراسى جونىندە العاش پىكىر ايتقان دا وسى كىسى.
وسى كىسىنىڭ ارقاسىندا «كەنەسارىنىڭ كوكبالاعى»، «قالماقتىڭ قارا جورعاسى» دەيتىن كۇيلەر بىزگە جەتكەن. وسى ەكى كۇيدى 1926 -جىلى قارقارالىعا بارعان ساپارىندا اعايىندى تۇرىكباي جانە ءمۇراسىل مەڭاياقوۆ دەگەن ازاماتتاردان جازىپ الىپتى. بۇلاردىڭ اكەسى وسپانقۇل دەيتىن ادام ەرتەدە شۇبارتاۋ جاقتا مەكتەپ اشقان ەكەن. اتاقتى جازۋشى مۇحتار ماعاۋين وسى وسپانقۇلدىڭ مەكتەبىندە وقىعان. جوعارىداعى ءمۇراسىلدىڭ ءبىر ۇرپاعى قازىرگى ونەر قايراتكەرى تولەۋبەك الپيەۆ.
سول سياقتى ورال ءوڭىرىن ارالاعان ساپارىندا بوكەي حاننىڭ تىكەلەي ۇرپاعى ناۋشا بوكەيحانوۆ دەيتىن كۇيشىدەن قۇرمانعازىنىڭ «ادايىن» جازىپ العان. زاتايەۆيچكە الاش ارىستارىنان باستاپ، قازاق وقىعاندارىنىڭ بارلىعى وزدەرى بىلەتىن اندەردى ايتىپ بەرىپ، جازدىرعان.
ا. زاتايەۆيچ 1920 -جىلدارى ءمىرجاقىپ دۋلاتوۆقا جولىعىپ، «قاناتتالدى» جانە «كەرزامان» دەيتىن اندەرىن جازىپ العان. «قاناتتالدى» جاقاڭنىڭ ءوزىنىڭ ءانى. 1920 -جىلدارى قورعالجىنعا كەلگەن ساپارىندا «قاناتىم تالدىنى» قوسىمجان باباقوۆقا ۇيرەتەدى. ءاندى ەلگە تاراتقان قوسىمجاننىڭ اعاسى سەيىتجان سال. سوندىقتان ءان وسى كىسىگە تەلىنىپ كەلگەن. بۇل ءاندى 1934 -جىلى يسا بايزاقوۆ جوعارى جاقتىڭ تاپسىرماسىمەن ءماتىنىن وزگەرتىپ، «اندەردىڭ ۇلى اتاسى «قاناتتالدى»، ارقادا اڭىراتقان سەيىتجان سالدى» دەگەن جولداردى قوسقان.
اتاقتى كومپوزيتور س. راحمانينوۆپەن تانىستىعىنىڭ ارقاسىندا قازاق اندەرىنىڭ جيناعىن امەريكاعا جىبەرىپ، ونداعى جۇرتتى قۇلاعىدار ەتكەن. قازاق ونەرىن شەت جۇرتقا العاش ناسيحاتتاعان ادام وسى - زاتايەۆيچ.
الەكساندار ۆيكتوروۆيچ قازاق اندەرىن جازىپ الۋمەن قاتار، ونى كىمنەن جازىپ العانىن حاتتاپ-شوتتاپ وتىرعان. كەيبىر اندەردىڭ شىعۋ تاريحىنا دا ءمان بەرگەن. سونىمەن قاتار تەرمەلەردى دە جازىپ العان. مىسالى، 1934 -جىلى الماتىدا تالانتتى ونەرپازداردىڭ سلەتى وتەدى. وسىعان نارتاي بەكەجانوۆ كەلىپ تەرمە ايتقان. ونى زاتايەۆيچ تىڭداپ، كورىپ قولما-قول قاعازعا تۇسىرگەن.
قازىردىڭ وزىندە ايتىلىپ جۇرگەن «سىردىڭ قاراتورعايى» دەيتىن ءان بار. مۇنى ۇكىلى ىبىرايدىڭ ءانى دەپ ءجۇرمىز. زاتايەۆيچتە وسىنىڭ 9 نۇسقاسى بەرىلگەن. وسى كىسىنىڭ ارقاسىندا قازاق ونەرىنىڭ مايتالماندارى: ءبىرجان، مۇحيت، اقان، جاياۋ مۇسا، بالۋان شولاق، ءمادي، مايرا، ت. ب. اتتارى العاش رەت باسپا بەتىن كوردى.
قايىرجان ماحانوۆ،
مۋزىكاتانۋشى
Egemen Qazaqstan
