التايدا تۋعان شۋماق - دەگەن ەكەن
جان قىسىلعاندا
جازۋشىلار وداعىنىڭ كەزەكتى ءبىر جينالىسى ءوتىپ جاتادى. جينالىستى ەكىنشى حاتشى قالتاي مۇحامەتجانوۆ باسقارىپ وتىرسا كەرەك. ءبىراز ادام سويلەپ، جيىن اياقتالۋعا جاقىندايدى. سوندا سويلەگىسى كەلىپ، ىشتەي دايىندالىپ، ءتىپتى ءتورالقاعا ءتىلحات جىبەرىپ تىقىرشىپ وتىرعان جازۋشى ءابۋلاقاپ رايىمبەكوۆ شىداي الماي زالدان داۋىستايدى:
- ءاۋ، قالتاي-اۋ، ءبىز تىزىمىڭدە بارمىز با، قاشان سويلەيمىز؟ - دەپ. قالتاي بولسا اسىقپاي ورنىنان تۇرىپ، ميكروفونعا جاقىنداي ءتۇسىپ:
- ە، ابەكە، تىزىمدە ءسىز بولماعاندا كىم بولادى، بارسىز تىزىمدە، بارسىز! تەك سىزگە ءسوزدى جان قىسىلعان كەزدە بەرەيىك دەپ وتىرمىز. ازىرشە تىنىشتىق، قىسىلا قويعان جوقپىز! - دەگەن ەكەن.
«ولەتىن نەمىس»
جازۋشى جەكەن جۇماحانوۆ سوعىس كەزىندە مايداندىق گازەتتىڭ ءتىلشىسى بولعان. 1943- جىل. العى شەپتە جۇرەدى. شايقاس اراسىندا قاسىنداعى قازاق جاۋىنگەرى ەكەۋى ءبىر نەمىس سولداتىنىڭ بەيىتتى پانا تۇتىپ، بۇگەجەكتەپ بارا جاتقانىن كورەدى.
- ءوي، مىناۋ قايدا جۇگىرىپ بارا جاتىر؟ - دەپ جولداسى ۆينتوۆكاسىن الىپ باسىپ سالادى.
سوندا جاكەڭ: - ولەتىن نەمىس مولاعا قاراي جۇگىرەدى، - دەگەن ەكەن.
كۇرەس جولدارى
بىردە اقىن توقاش بەردياروۆ ءبىر توپ جولداستارىمەن باس قوسىپ وتىرىپ:
- سوعىس بولسا ەكەن! - دەپتى.
- توقا-اۋ، مۇنىڭىز قالاي، ءوزىڭىز سوعىسقا قاتىسىپ، جارتى جانىڭىزدى بەرىپ قايتقان جوقسىز با، قايداعىنى ايتقانىڭىز نەعىلعانىڭىز! - دەپ جىگىتتەر ءۇرپيىسىپ قالادى. سوندا توقاش:
- ارينە، سوعىس جاقسى ەمەس قوي، ءبىراق سوعىس بولسا ءبىراز اتاتىن كىسىلەرىم بولىپ جۇرگەنى! - دەپتى. وسى اڭگىمەنى ەستىپ وتىرعان اقىن وتەجان نۇرعاليەۆ مىرس-مىرس كۇلەدى دە:
- توقا، ءالى رومانتيك ەكەنسىز، - دەيدى.
- نەگە ولاي دەيسىڭ؟ - دەيدى توقاش.
- ويتكەنى، ولاي كۇرەسۋگە بولمايدى. سوعىس بولسا ءسىز اتامىن دەپ نىساناعا الىپ جۇرگەن ادامدار تىلدا قالادى دا، ءوزىڭىز تاعى دا الدىڭعى شەپتەن ءبىر-اق شىعاسىز. جوق، ولاي كۇرەسۋگە بولمايدى. مەن ولاي كۇرەسپەس ەدىم. مەن كوشەدە، اۆتوبۋس ىشىندە، اسحانادا، مىنبەدە، مونشانىڭ ىشىندە، ءتىپتى قاجەت بولسا تۋالەت ىشىندە دە كۇرەسەر ەدىم. ءسىزدىڭ ايتىپ وتىرعانىڭىز ىندەت قوي. ىندەتپەن كەز-كەلگەن جەردە كۇرەسۋگە تۋرا كەلەدى. ويتپەسە ءسىز مايدان الاڭىن سايلاپ جۇرگەندە الگى ىندەت قوينى-قونىشىڭىزعا تولىپ، قاشىپ قۇتىلا المايتىن بولاسىز، - دەگەن ەكەن وتەجان.
بايگە
اقىن تۇمانباي مولداعاليەۆ جايعان داستارقان باسىندا حاميت ەرعاليەۆ، عافۋ قايىربەكوۆ، ساعي جيەنبايەۆ باستاعان ءبىر توپ اقىندار بولسا كەرەك. ءبىر كەزدە ءسوز كەزەگىن عافۋ قايىربەكوۆ الادى دا، ىقىلاس-ىلتيپاتىن ورتالارىنداعى جاسى ۇلكەن اقىن اعاسى حاميت ەرعاليەۆكە ارنايدى: «ءبىر توپ جۇيرىك دالانىڭ شاڭىن اسپانعا كوتەرىپ، شاۋىپ كەلە جاتىر، - دەپ باستايدى عافۋ ادەتتەگىدەي ارقالانا سويلەپ، - كوپ دۇرمەكتىڭ الدىندا دالانىڭ اۋاسىن ەركىن جۇتىپ اق بوز ارعىماق كەلەدى. سول ارعىماق ءسىزسىز، حاما. مەن اناۋ كوپ شوعىردىڭ ىشىندەمىن».
حاماڭ بۇل سوزگە قاتتى تولقىپ، كوزى جاساۋراپ، ورنىنان تۇرىپ عافۋدى قۇشاقتاپ، ءۇنسىز سۇيەدى.
سودان، ءبىر مەزگىلدە ءسوز كەزەگىن حاميت ەرعاليەۆتىڭ ءوزى العاندا: «عافۋ، راس ايتاسىڭ، ءبىر توپ جۇيرىك دالانىڭ شاڭىن اسپانعا كوتەرىپ شاۋىپ كەلە جاتىر. سول دالانىڭ تازا اۋاسىن ەركىن جۇتىپ، مەن اعىپ كەلە جاتقانىمدا، سوڭىمنان قارا ۇزبەي كەلە جاتقان تورى قۇناننىڭ دەمىن ەستيمىن. ادىمىمدى كەڭ الىپ، سەرمەي تۇسەمىن. الگى قۇنان دا قالىسار ەمەس، ماعان جەتەر-جەتپەس جەردە كەلە جاتىر. سول سەنىڭ قۇنانىڭ، عافۋجان!» دەگەن ەكەن.
كەيىن ارادا جىلدار وتكەندە تۇمانباي حاماڭا ەركەلەپ الگى سوزدەردى ەسكە الىپ، «حاما، سول جىلعى قالىڭ دۇرمەكتىڭ ىشىنەن تاي مىنگەن ساعي ەكەۋمىز كوزىڭىزگە تۇسكەن جوقپىز با؟» دەپ ازىلدەيدى عوي.
سوندا حاماڭ اقىن ءىنىسىن بالەنباي جىل وكپەلەتىپ الدىم با دەگەندەي كوڭىلمەن قاۋقىلداپ: «تۇماش-اۋ، بار بولعاندا قانداي: سول كوپ دۇرمەكتىڭ ىشىندە جۇلدىزداي اعىپ، سۋىرىلا شاۋىپ كەلە جاتقان قوس قوڭىر - ساعي ەكەۋىڭنىڭ تايىڭ بولاتىن!» دەگەن ەكەن.
جاقسى ادام
اقىن سادۋ ماشاقوۆ 80 جاسقا تولىپ، توڭىرەگىندەگى قالامداس دوس-جاراندارى قۇتتىقتاپ جاتسا كەرەك. سوندا سادۋدىڭ اقىن ءىنىسى عافۋ قايىربەكوۆ تۇرىپ:
الپىس جىلداي دالامىزعا جىر ەكسەڭ
جاقسى ادامسىڭ جاراتىلعان سيرەك سەن.
بۇدان گورى جاقسى بولا تۇسەر ەڭ
سەكسەن جاسقا قالاي كەلۋدى ۇيرەتسەڭ، - دەگەن ەكەن.
كۇي مەن كوڭىل
عالىم، جازۋشى مىرزابەك دۇيسەنوۆ بىردە ايگىلى كومپوزيتور دينا نۇرپەيىسوۆانىڭ تارتقان كۇيىن تىڭداپ وتىرىپ، ەرەكشە اسەرگە بولەنگەن سەزىممەن:
- ەكى دۇنيەنىڭ قىزىعىن كورىڭىز، - دەپتى.
- قايدام، دومبىرا تارتقان كىسى ول دۇنيەدە توزاق وتىنا كۇيەدى دەۋشى ەدى، ماعان جۇماعىن قيا قويار ما ەكەن؟ - دەپ قارت اجە جىميادى. سوندا مىرزابەك وتىرىپ:
- دومبىرانىڭ ارقاسىندا بۇل دۇنيەنىڭ قىزىعىن كوردىڭىز. ال، ول دۇنيەدە جازاتايىم مۇڭكىر-ناڭكىر كەلىپ تەرگەي باستاسا، ءسىز جاۋاپتىڭ ورنىنا كۇيىڭىزدى تارتا بەرىڭىز. ساڭىلاۋلى بولسا وزدەرى دە ويلانار، - دەگەن ەكەن.
ماقال جەتىسكەننەن شىقپايدى
بەلگىلى جازۋشى مۇحتار ماعاۋين سەكسەنىنشى جىلداردىڭ ورتا كەزىندە «جازۋشى» باسپاسىنىڭ باس رەداكتورى بولىپ قىزمەت اتقارادى. بىردە باسپانىڭ كۇيىپ-جانىپ جاتاتىن جۇمىسىمەن رەنجىڭكىرەپ وتىرسا قالامداس دوستارىنىڭ ءبىرى كەلىپ:
- مۇحا، شارشاپ وتىرسىز عوي، جۇمىس كوپ-اۋ ءتارىزى، - دەيدى. سوندا مۇحتار:
- باسپانىڭ جۇمىسى ەمەس، باسقانىڭ جۇمىسى شارشاتادى، - دەپتى.
- ءيا، قاعازباستى جۇمىس قوي، - دەيدى قالامداس دوسى جانى اشىعان كەيىپتە.
- جۇمىسىڭ بۇزىق بولسا دا، قاعازىڭ تۇزىك بولۋ كەرەك، - دەپ مۇحتار بۇل جولى دا كەلتە ءتىل قاتادى.
- مۇحا-اۋ، تەك ماقالمەن سويلەيتىن بولعانبىسىز؟ - دەيدى دوسى. سوندا مۇحتار:
- ماقال جەتىسكەننەن شىقپايدى، - دەپ بۇل جولى دا كەلتە قايىرعان ەكەن.
مەندە نەسى بار
جازۋشىلار وداعىنىڭ ءبىر ماجىلىسىندە شىعىپ سويلەۋشى ءسوز اراسىندا بىرنەشە قالامگەرلەرمەن قوسا ساكەن ءجۇنىسوۆتى دا سىناپتى. ءۇزىلىس كەزىندە ساكەن الگى وزىمەن بىرگە سىنالعان جىگىتتەرگە:
- سەندەردى سىناعانى دۇرىس دەيىك، ال مەنى سىناعانى نەسى؟- - دەگەن ەكەن.
مارتەبەلى باعا
اتاقتى كومپوزيتور، اكادەميك احمەت جۇبانوۆ پەن اقىن حاميت ەرعاليەۆ كورشى تۇرىپتى دەسەدى. جولى ءبىر بولعان سوڭ احاڭ حاماڭدى كۇندە ماشيناسىمەن الا كەتەدى ەكەن. بىردە جولدا كەلە جاتىپ: احاڭ:
- حاميت، وسى سەن قانداي اقىنسىڭ؟ - دەپ سۇراپتى حاماڭنان.
- ونى ەندى ءوزىڭىز بىلەسىز عوي، - دەپتى حاماڭ تىكەلەي جاۋاپتان جالتارىپ.
- مەن بىلسەم، سەن وسال اقىن ەمەسسىڭ، - دەپتى احاڭ.
- مۇنداي باعا بەرۋىڭىزگە نە سەبەپ؟
- سەبەبى سول، شوفەرى اكادەميك اقىن وسال بولماسا كەرەك، - دەگەن ەكەن احاڭ.
جالعىز شاپقان ات جۇيرىك
بىردە ءابدىلدا تاجىبايەۆپەن اڭگىمەلەسىپ وتىرعان جاس اقىنداردىڭ ءبىرى:
- ابەكە، ءسىز بىزگە مىنانى ايتىڭىزشى: وسى الگى بالەنشە دەگەن بەلگىلى اقىنىمىز وزىنەن باسقا جازۋشىلاردىڭ ءبارىن جان دەمەيدى. ءتىپتى كلاسسيكتەردىڭ وزىنە شاك كەلتىرە قارايدى. نەگە بۇلاي؟ - دەپ سۇرايدى.
ءابدىلدا جىميىپ كۇلىپتى دە:
- «جالعىز شاپقان ات جۇيرىك» دەمەي مە قازاق. ول اقىن ءوز ولەڭدەرىنەن باسقا ەشكىمنىڭ شىعارماسىن ءومىرى وقىمايدى. سوندىقتان دا ول وزىنەن اسقان جۇيرىك بار دەپ بىلمەيدى، - دەگەن ەكەن.
«سەنىڭ توبەڭ كىنالى»
بالاسى باقىتجاننىڭ تەلەفون ارقىلى بىرەۋمەن قاتتىراق داۋىس كوتەرىپ، اشۋلانا سويلەسكەنىن ەستىگەن باۋىرجان مومىش ۇلى كەيىنىرەك، جايباراقات وتىرعاندا بالاسىنا:
- سەن باعانا جولداسىڭمەن ايقايلاپ سويلەستىڭ عوي، - دەيدى.
- ءوزى كىنالى. ۇندەمەگەنگە توبەمە شىعىپ العان، - دەپ جاۋاپ ايتادى باقىتجان.
سوندا باۋكەڭ:
- ول كىنالى ەمەس. شىعۋعا ىڭعايلى، مىنگەنگە جايداق سەنىڭ توبەڭ كىنالى، - دەگەن ەكەن.
التايدا تۋعان شۋماق
عافۋ قايىربەكوۆ التايداعى قاتونقاراعاي اۋدانىن ارالاپ جۇرگەن ءبىر ساپارىندا جاعاسىندا سامالداي بوپ، توپ-توپ قايىڭ وسكەن، سىلدىراپ اعىپ جاتقان ءمولدىر بۇلاعى بار، كوك مايسالى ءبىر تۇسقا ايالداپتى. اقىننىڭ جانىنداعىلار:
- عافەكە، بۇل «توپ قايىڭ» دەگەن جەر، جازۋشى
قاليحان ىسقاقوۆتىڭ تۋعان اۋىلى، - دەيدى ماقتانىش سەزىممەن.
سوندا عافۋ:
الدا تۇرعان «توپ قايىڭ»،
وعان قالاي سوقپايىن.
ءوز ءىنىمنىڭ جەرى دەپ،
«توپ قايىڭعا» توقتايىن! - دەپ ولەڭدەتىپ جىبەرىپتى.
دومبىرا مەن بالالايكا
اقىندار ءشامىل مۇحامەتجانوۆ پەن قادىر مىرزاليەۆ قالجىڭداسا بەرەدى ەكەن. ءبىر كۇنى ءشامىل قادىردىڭ ولەڭىن وقىپ وتىرادى دا:
«ناعىز قازاق - قازاق ەمەس؛
ناعىز قازاق - دومبىرا»، -
دەگەن جولدارعا كەپ توقتاي قالادى.
قادىر دا ەلەڭ ەتىپ: «ە، ارى قاراي نەگە وقىمايسىڭ، نەگە ءۇنسىز قالدىڭ؟» - دەيدى وعان. سوندا ءشامىل:
«ناعىز قازاق - قازاق ەمەس،
ناعىز قازاق - دومبىرا»
دەدىڭ-اۋ سەن...
بالا، بايقا!
ناعىز ورىس - ورىس ەمەس،
ناعىز ورىس - بالالايكا! - دەگەن ەكەن.
ءوزىم سالامىن
بەلگىلى كاريكاتۋراشى-سۋرەتشى ەركىن نۇرازحانوۆ اقىن سىرباي ماۋلەنوۆكە الدەبىر ۋادە بەرەدى دە، سوڭىنان ول بەرگەن ۋادەسىن ورىنداماي، ءبىراز ۋاقىتقا دەيىن ۇمىتىپ كەتىپتى. ءسويتىپ جۇرگەندە بىردە ەركىن كوشەدە سىراعاڭا كەزىگىپ قاپتى. سوندا سىراعاڭ شاپ بەرىپ ەركىننىڭ قولىنان ۇستاي الىپ:
اينالايىن، ەركىن بالام،
ۋادەڭمەن - كوڭىل الاڭ،
سەن ءبۇيتىپ الداي بەرسەڭ -
كاريكاتۋراڭدى ءوزىم سالام، - دەگەن ەكەن.
