قازاق كۇيەۋ جىگىتتى قالاي سىناعان؟
ەجەلدەن اقساقالدار ۇل وجەت، العىر، اقىلدى بولۋى كەرەك، قولىنان ءىس كەلۋى كەرەك دەپ تالاپ قويعان. ولار جىگىت بەس تۇلىك مالدىڭ قىر-سىرىنا قانىق، كۇتىمىن بىلەتىن، اڭشىلىق، ەگىنشىلىكتى دە مەڭگەرۋى كەرەك دەگەن. بۇدان باسقا، ول كۇيەۋ بولىپ، قايىن جۇرتىنا بارعاندا ەت تۋراي الماي، مال سويا الماسا، ۇلكەن «سوگىس» العان. Massaget.kz تىلشىسى ەرتەدە قازاق كۇيەۋ جىگىتتى قالاي سىناعانىن انىقتاپ كوردى.
كۇيەۋ كيىم
تاريحي دەرەكتەرگە سۇيەنسەك، كۇيەۋ جىگىت قالىڭدىق اۋلىنا كەلگەندە، ەڭ الدىمەن، ونىڭ سىرت كەلبەتىنە ءمان بەرگەن. سەبەبى كۇيەۋ جىگىتتىڭ وزىنە ءتان كيىمى بولعان.
الدىنان شىققان جەڭگەلەر مەن قىز-كەلىنشەكتەر كۇيەۋدى كيىمىنەن تانىپ الادى. سوندىقتان كۇيەۋ، سالت بويىنشا، باسقا جىگىتتەردەن ەرەكشە كيىنەدى. ول بوركىنە ۇكى تاعىپ، قىزىل شاپان، بيىك وكشە ەتىك كيەدى. بوركىن كوزىنە ءتۇسىرىپ تومەن قاراپ، كىشىلىك كورسەتىپ تۇرماسا، ايىپ تولەيدى نەمەسە سوزگە، سىنعا نە كۇلكىگە ۇشىرايدى. سول بەتىمەن قىز كەلىنشەكتەردىڭ ورتاسىنا تۇسكەن كۇيەۋ نەبىر قالجىڭعا توزەدى. ال ونىڭ مىنگەن اتىن اۋىل بالالارى ءمىنىپ الىپ قىزىققا بولەنەدى. كەي دەرەكتەردە، قازاقتا جىگىتتى كىسەسىنەن، بەلبەۋىنە جانە جەتى اتاسىنا قاراپ تانىعان دەلىنەدى.
وسىلايشا، الدىمەن كۇيەۋ جىگىتتىڭ سىرت كەلبەتىن، كەيىن ونىڭ ونەرىن سىنايدى.
كۇيەۋ كادە
قۇداسىنان حابار العان سوڭ، ۇلدىڭ اكەسى ونىڭ جانىنا 5-6 ونەرلى جولداسىن ەرتىپ، بىرنەشە مال، جىرتىس پەن ءتۇرلى كادەگە ارنالعان ماتا مەن ورامال، ساقينا مەن سىرعا، جامبى مەن كۇمىس تەڭگەلەر، باسقا دا ۇساق-تۇيەك سىيدى جەكە قورجىنعا ارتىپ، جىگىتتى قايىن جۇرتىنا جىبەرەدى.
كۇيەۋ جىگىت قىز اۋلىندا بىرنەشە كۇن بولىپ، ونىڭ جەڭگەلەرىنە بىرنەشە كادە سىيلايدى. مىسالى، ۇرىن كەلۋ، ەسىك اشار، ەنتىكپە، بالدىز كورىمدىك، كۇيەۋ تاباق، ءسۇت اقى، جىگىت تۇيە، اتبايلار، بوساعا اتتار، ساۋكەلە بايعازى، جەڭگەتاي، شىمىلدىق بايلار، وتاۋ جابار، كەرەگە كوتەرەر، ۋىق شانشار، تۇندىك جابار، ۇزىك جابار، تۋىرلىق جابار، مويىن تاستاۋ، ءىلۋ، قىز قاشار، شاشۋ، قىز كوتەرەر، ارقا جاتار قالىڭدىق ويناۋ، قول ۇستاتار، شاش سيپاتار، كورپە قيمىلداتار، ءيت ىرىلداتار، كەمپىر ءولدى، باقان سالار، كۇيەۋ اتتاندىرار ءۇشىن ءار جەڭگەسىنە سىي بەرۋى كەرەك.
وسىلايشا قىزدىڭ جەڭگەلەرى كۇيەۋ جاقتىڭ قانشالىق دايىن كەلگەنىن، كادە سىيىنىڭ جەتكىلىكتى بولۋىن سىنايدى.
قازاقتا جىگىتتى تەك جەڭگەلەرى سىناپ قويماعان. سونداي-اق، بويجەتكەندەر دە جىگىتتى تەكسەرگەن.
«توبىق ساقتاۋ»
مىسالى، «توبىق ساقتاۋ» ويىنى بويىنشا، قىز جىگىتتىڭ سەرتكە بەرىك ەكەنىن، ايتقان سوزىندە تۇرا الاتىنىن تەكسەرەدى.
شارت بويىنشا، توبىقتى جىگىت تىعىپ، ساقتاۋى ءتيىس. قىز كەز كەلگەن كەزدە جىگىتتەن «توبىعىم قايدا» دەگەندە، ول «توبىق مۇندا» دەپ قىزعا كورسەتۋى كەرەك. توبىققا ارنايى بەلگى سالىنادى. جىگىت توبىقتى تاۋىپ بەرە الماسا، ايىپ جۇكتەپ، قىزعا اسىل دۇنيەلەر بەرەدى. ال جىگىت سەرتتە تۇرىپ، توبىقتى كورسەتىپ بەرسە، قىز جىگىتكە اسىل دۇنيەلەر تارتۋ ەتەدى.
كەز كەلگەن جيىندا جەڭگەلەر كۇيەۋ جىگىتتى بىرنەشە جولمەن سىناعان.
«مويىن تاستاۋ»
ءتۇرلى دەرەك بويىنشا، «مويىن تاستاۋ» ويىنى ارقىلى جەڭگەلەر جىگىتتىڭ ءتوزىمىن تەكسەرگەن. بۇل - اسىقتى جىلىك، توسكە مۇلدە ۇقسامايدى. ادەتتە قازاقتا مويىندى بالا-شاعا، مالشى جەيدى. كۇيەۋگە مويىن مۇجىتۋدى «سەنىڭ ەندىگى سىباعاڭ وسى» دەپ كوبىنە جەڭگەلەرى، بالدىزدارى قالجىڭدايدى. قازاقتا جەزدەمەن ويناۋ وتە ەتەك العان. سول كۇنى كۇيەۋ مويىندى تازا ءمۇجىپ جەي الماسا، قارقىلداپ كۇلىپ مازاق استىنا الادى. ەگەر مويىندى مۇنتازداي قىلسا، «كەلىنشەگىڭ سۇلۋ بولادى» دەپ تىلەك ايتقان.
