يتەمگەن، كۇشىك، تۇياق. قازاق بالاعا نەگە جاعىمسىز ەسىم قويعان؟

استانا. قازاقپارات - قازاق كەيدە بالاسىنا جامانباي، تەزەكباي، ساسىقباي دەپ ات قويعان. مۇنىڭ ءوز سەبەبى بار.

تۇياق، باشپاي، يتەمگەن.. .

جامانباي، تەزەكباي، قورلان، وشاقباي، جامانقۇل دەگەن ەسىمدى ءجيى كەزىكتىرەمىز. وسىنداي جاعىمسىز ەسىم قويۋدىڭ دا ءوز سەبەبى بار. بالاعا اللانىڭ نازارى تۇسپەسىن، ءتىل- كوزدەن امان ءجۇرسىن دەگەن نانىممەن قويادى. كوپ جاعدايدا بالا شەتىنەپ كەتە بەرگەندە وسىنداي ەسىم قويىلادى.

«كەيدە بالاعا كوز سۇعى قادالماۋى ءۇشىن، قايتا- قايتا ءسابيى شەتىنەپ كەتكەن ايەلدەردىڭ بالالارىنا تۇياق، باشپاي، يتەمگەن دەگەن سياقتى اتتاردى قويعان»، - دەيدى ەتنوگراف بولات بوپاي ۇلى.

بالا ءتىل- كوزدەن امان ءجۇرۋى ءۇشىن وعان يتاياق، كۇشىك دەپ تە جاعىمسىز ەسىم قويعان. دەسە دە كەيدە بالا ەر جەتكەندە ەسىمىن اۋىستىرعان.

قازاق قىز تۋعان ايەلدىڭ بالاسىنا ۇلبوسىن، ۇلتۋعان، جاڭىلسىن دەگەن سىندى اتتار قويادى. ونىسى ارتىنان ۇل تۋادى دەپ ىرىمداعانى.

بالاعا ەسىمدى ءبىر جاسقا تولعاندا قويۋ

سونداي- اق، قازاق حالقىندا ەرتەدە جاڭا تۋعان سابيگە بىردەن ات قويمايتىن ءداستۇر بولىپتى. العاشقى ەرلىگىن جاساعانشا بالا ەسىمسىز جۇرگەن ەكەن.

«ەرتەدەگى حالىقتا دۋاليزم دەگەن تۇسىنىك بولدى. بالاعا كەش ات قويۋ دۋاليزم ۇعىمىنان تۋىنداعان. بۇل تۇسىنىك بويىنشا ادام ومىردەن وتسە، قايتا تۋادى - سولاي اينالىپ جۇرە بەرەدى. قازاق بۇرىن بالاسىنا كەمىندە ءبىر جاسقا دەيىن ات قويماعان. سەبەبى بالا بۇرىن دۇنيەدەن وتكەن ادامنىڭ جالعاسى دەپ سەنگەن. مىسالى، قايتىس بولعان ادامنىڭ قىرىق كۇندىك ساداقاسىن بەرەدى، ال بالا تۋعان سوڭ ونى قىرقىنان شىعارادى. سول سەكىلدى ولگەن ادامنىڭ جىلىن بەرسە، بالا جاسقا تولعاندا تۇساۋىن كەسىپ، بۇل ومىرگە ءوتتى دەپ، ەسىم بەرگەن»، - دەيدى فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى الماسبەك ءابسادىق.

ياعني، بالانىڭ ءبىر جاسقا دەيىنگى ۋاقىتى - زاماناۋي تىلمەن ايتقاندا ترانزيتتىك كەزەڭ. كونە نانىم- سەنىم بويىنشا وسىنداي ءداستۇر كەڭىنەن تاراعان. ال ەسىم بەرىلگەنشە بالانى ەستە قالمايتىن، ەلەۋسىز ءار ءتۇرلى اتتارمەن شاقىرعان. سەبەبى، ات قويىپ مەنشىكتەۋگە بولمايدى. ويتكەنى، ءتاڭىردىڭ قاھارىنا ۇشىرايمىز دەپ قورىققان.

15 جاسقا دەيىن ەسىمسىز جۇرگەن

بالاعا ەسىمدى كەش بەرۋ ءداستۇرىن ەجەلگى ەپوستار مەن ەرتەگىلەردەن انىق بايقاۋعا بولادى. «وعىزناما»، «دادام قورقىت» سەكىلدى جىرلاردا وسى ءداستۇردىڭ ۇلگىلەرى بار. كەي تۇرىك جىرلارىندا «بالا ادام ءولتىرىپ، قان توكپەسە ات قويىلمايدى» دەگەن جازبالاردى كەزدەستىرۋگە بولادى. سونداي جىرلاردىڭ بىرىندە جاۋدى ءولتىرىپ، ەشقانداي ەرلىك جاساماعان ءبامسى بايراق 15 جاسقا دەيىن اتسىز جۇرگەن.

تاعى ءبىر مىسال «بۇقاش باتىر» جىرىندا بار. مۇندا باس كەيىپكەرگە التى جاسىنا دەيىن ات بەرىلمەگەن. بىردە بالالار ويناپ جۇرگەندە بىرەۋدىڭ بايلاۋدان بوساپ كەتكەن جابايى بۇقاسى ولارعا شابۋىل جاساعان. سول كەزدە ءبارى قاشىپ كەتەدى. تەك ءبىر بالا بۇقانى تۇمسىعىنان ۇرىپ ولتىرەدى. وسى ەرلىگىنەن سوڭ ونى ءبارى «بۇقانى جىققان باتىر - بۇقاش» دەپ اتاعان. سودان كەيىن بۇقاش باتىر اتانىپ كەتەدى. بارىنە تانىس الپامىس باتىر دا الىپ قارسىلاسىن جەڭىپ، ءوز كۇشىن كورسەتكەن سوڭ وسىنداي ات قالعان.

الماسبەك ءابسادىقتىڭ ايتۋىنشا، قازاقتىڭ ءوز باتىرلارىنا ەرلىكتەرى ءۇشىن ات بەرۋى وسى داستۇردەن قالعان. مىسالى، ەراسىل دەگەن ءجاسوسپىرىم جىگىت جىلقىعا شاپقان جابايى قاباندى ءولتىرىپ تاستاعان. سول كەزدە حالىق ونى قابانباي باتىر دەپ اتاپ كەتكەن. ال ونىڭ كەيىن قازاقتىڭ تانىمال باتىرىنا اينالعانىن ءبارى بىلەدى.

Massaget.kz