قازاق قۇدا كۇتكەندە نەگە ولگەن تۋىستارىن ەسكە العان؟
ەتنوگرافتىڭ ايتۋىنشا، قازاقتىڭ بايىرعى تاريحىنان بەرى كەلە جاتقان قۇدا ءتۇسۋ سالتىندا كوپتەگەن كادە اتقارىلادى.
«قازاقتىڭ قۇدا ءتۇسۋ سالتىندا ءولتىرى دەگەن ءداستۇر بار. جالپى قۇدا تۇسۋدە كوڭىل قۇدا، بەلقۇدا، بەسىك قۇدا، قۇدا ءتۇسۋ، ەگىزقۇدا، قارسى قۇدا، ۇكى تاعۋ، قالىڭمال، ءولتىرى جۇرگىزۋ، قۇدا تارتۋ، قۇدا سىلكىندىرۋ، قۇداعي ءتىنتۋ، قۇداعي تورى، قۇداشا اراشالاۋ، قۇدا ارباۋ، نەكە قيۋ، قۇدا قايتارۋ، وتاۋ سىباعاسى، كەلىن ءتىلى دەگەن سياقتى قۇدالىققا قاتىستى تولىپ جاتقان سالت- جورالعىلار بار»، - دەيدى بولات بوپاي ۇلى.
دۋدين س. م. قازاقستان، سەمەي وبلىسى 1899 -جىل
بولات بوپاي ۇلىنىڭ ايتۋىنشا، ءولتىرى - قۇدالىقتىڭ ەرەكشە ءبىر ءداستۇرى، ۇلكەن سىباعا. ياعني قالىڭدىقتىڭ ۇيىنە كۇيەۋ جاعى ەڭ العاشقى ءداستۇرلى كادەسىن الىپ كەلەدى.
«قۇدايى مال، ءولتىرى بەرەدى. وسىنى قۇدايىن تارتتى، قۇداي تاماق بەردى دەپ اتايدى. قۇدا تۇسكەن كەزدە جىگىت جاقتان اپارىلاتىن ءبىر مالدى ولىگە، ءبىر مالدى تىرىگە ارناپ اپارادى. قازاقتا «ءولى رازى بولماي، ءتىرى بايىمايدى» دەگەن ءسوز بار. قالىڭسىز قىز بولسا دا، كادەسىز قىز بولمايدى. سوندىقتان، ءار جاعدايدا ءولتىرى جۇرمەي، قىزدى ۇزاتپايدى»، - دەيدى ەتنوگراف.
بولات بوپاي ۇلىنىڭ سوزىنشە، ءولتىرى جۇرمەي تۇرىپ، قۇدالىق تا بەكىمەيدى ەكەن. ءولتىرى - ءارۋاقتى سىيلاۋ، اتا-باباعا قۇرمەت ەتۋ. ولاردىڭ ورنىن وگەيسىتپەي، سولاردىڭ اتىن اتاپ توي مالىمەن بىرگە بارعان ءبىر مالدى، ءتىپتى داۋلەتى جەتىپ جاتسا ءىرى قارا مالدى اتاۋ.
«ولتىرىگە بەرىلگەن ءولى مالدىڭ مۇيىزىنە اق بايلاپ، ال ءتىرى مالعا قىزىل شۇبەرەك بايلاۋ كەرەك. ال جىلقى بەرىلگەن بولسا جالىنا قىزىل شۇبەرەك تاعىپ، تويعا ارنايى الىپ بارادى. كوبىنە ولىگە ارنالعان مال ۇلكەندەرگە ۇسىنىلادى»، - دەيدى عالىم.
دۋدين س. م. قازاقستان، سەمەي وبلىسى، اقكەلىن شاتقالى. 1899 -جىل
ەتنوگراف ۇزاتىلاتىن قىزعا ىرىمداپ، قۇتتىقتاۋ ايتىپ، توي مالىنىڭ ەتىنەن بەرىلەتىنىن ايتتى. عۇمىرى ۇزاق، باقىتتى بولسىن، بالالارى قۋانىشتى ءومىر ءسۇرسىن دەگەن نيەتپەن ولىگە ارنالعان مالدان ءدام تاتقىزباعان.
«قازاق ءتىرىسىن عانا ەمەس، ءولىسىن دە قۇرمەتتەگەن. تىرىسىنە باتا بەرىپ، ولىسىنە دۇعا وقىعان حالىق. قىز ۇزاتقان كەزدە دە وسى سالتتى قۇدالىق داستۇرگە سىڭىرە وتىرىپ ورىنداعان. قۇدالىق قازاقتىڭ زاڭى دەپ ايتۋعا بولادى. كۇنى بۇگىنگە دەيىن ءولتىرى بەرۋ ءداستۇرى ساقتالىپ وتىر. بۇل - ءداستۇردىڭ ۇمىتىلماعانىنىڭ، كونەرمەگەنىنىڭ بەلگىسى»، - دەيدى ول.
بولات بوپاي ۇلى ءولتىرى بەرۋ قۇدالىقتىڭ التىنشى كەزى، التىن تۇتقاسى، تەمىر قازىعى دەپ اتالاتىنىن ايتىپ ءوتتى. سوندىقتان اتا-بابالارىن سىيلاۋ، قۇرمەت جاساۋعا ارنالعان بۇل سالت كۇنى بۇگىنگە دەيىن ۇمىت بولماي، جالعاسىپ كەلە جاتىر.
Tengrinews.kz
