احمەت بايتۇرسىن ۇلىنىڭ توتە جازۋى نەسىمەن قۇندى؟

نۇر- سۇلتان. قازاقپارات - احمەت بايتۇرسىنوۆتىڭ قازاققا اكەلگەن توتە جازۋى نەسىمەن قۇندى؟ نەسىمەن ارتىق؟ عالىم تار كەزەڭنىڭ وزىندە تايتالاسىپ ءجۇرىپ قازىرگى قازاق مەكتەبىنىڭ نەگىزىن قالاپ كەتتى.

سول مەكتەپ ءالى كۇنگە وزگەرىسكە تۇسكەن جوق. بۇل ءبىز ەمەس، عالىمداردىڭ ايتۋى. مۇنى وزىمىزدەن بولەك شەتەلدىك عالىمدار دا قۇپتايدى. ءسويتىپ، احمەتتىڭ ءتىلى نەسىمەن ەرەكشە؟ ۇلى اعارتۋشىنىڭ ەڭبەكتەرى انا ءتىلىمىزدى ۇيرەنۋدىڭ ەڭ وزىق ۇلگىسى سانالادى. ءجۇز جىلدان اسا ۋاقىت بۇرىن جازىلعان ەرەجە ءالى كۇنگە دەيىن وزەكتىلىگىن جويعان جوق. تەك توتە جازۋدان عانا اجىراپ قالدىق.

ەربول تىلەشوۆ، «ءتىل- قازىنا» ۇلتتىق عىلىمي- پراكتيكالىق ورتالىعىنىڭ باس ديرەكتورى:

- احاڭ 28 دىبىستى، 24 تاڭبامەن بەرەدى، قاتەسىز بەرەدى. سونىمەن قىتايدىڭ قازاقتارى ءالى وقىپ وتىر. ال بۇگىن ءبىز 42 ارىپپەن جازۋىمىزدى بۇزىپ وتىرمىز. ەگەر قاراساڭىز اعىلشىننىڭ دىبىسى 45، تاڭباسى 26. ياعني تاڭبا ەمەس دىبىس كوپ.

ءتىل ماماندارىنىڭ ايتۋىنشا، سول زاماندا احمەت بايتۇرسىن ۇلى بەكىتىپ كەتكەن ءتىل قازىرگى قولدانىستاعى تىلگە قاراعاندا الدەقايدا ساۋاتتىراق. تابيعاتىمىزعا دا، تاريحىمىزعا دا ساي كەلەدى. قازاق ءتىلىن ۇلى اعارتۋشىنىڭ ەرەجەسىمەن ۇيرەنگەن ۆەنگريالىق ءداۋىت قارا شومفاي دا احمەتتىڭ ەڭبەگىن ۇلىقتاۋ كەرەك دەيدى. ءبىزدىڭ ءتىل ارقىلى ءوزىنىڭ ارعى باباسى قىپشاقتاردى زەرتتەپ جۇرگەن ول، قازاقشاسىن قىتايداعى قانداستاردان مەڭگەرگەن. ءتىپتى، ۇلت ۇستازى بەكىتكەن توتە جازۋدى دا بىلەدى. تەك ۇلتتىڭ تاريحىندا كيريلل تىلىنەن بۇرىن توتە جازۋدىڭ بولعانىنا قايران.

ءداۋىت قارا شومفاي، تۇركىتانۋشى:

- ءبىزدىڭ اتا- بابالارىمىز ۆەنگرياداعى قىپشاقتاردىڭ ءتىلى قازاق تىلىنە جاقىن. جانە ماديار ۇلتىنىڭ اتاجۇرتى باتىس قازاقستاندا بولعان دەپ بىلەمىز. ەندى ءبىز شاشىراپ، باسقا ۇلتتارمەن ارالاسقان سايىن ءبىزدىڭ ءتىلىمىز جويىلىپ بارا جاتىر. كەيبىر جەردە جويىلعان. ۆەنگرياداعى قىپشاق ءتىلى 18- عاسىردا جويىلىپ كەتكەن. سوندا ءبىز ءبارىمىز قازاقتارعا قارايمىز. قازاقتار وسىنداي تۇلعالاردىڭ ارقاسىندا قۇدايعا شۇكىر تاۋەلسىز ەل بولىپ، ەگەمەندىككە قول جەتكىزگەن. دۇنيەجۇزىندەگى قىپشاق تەكتەس حالىقتاردىڭ بولاشاعى ەندى قازاقستاندا.

تۇركى تەكتەس ۇلتتاردىڭ ءبىرازى انا تىلىنەن ايىرىلىپ قالدى. ەندى بىزگە قارايلاپ وتىرعاندارى بار. ال قازاق ءتىلىنىڭ تۇعىرى بيىك بولۋى - احمەت بايتۇرسىن ۇلىنىڭ اينا- قاتەسىز سىزىپ كەتكەن ەرەجەسىنىڭ ارقاسى. بۇلاي دەۋگە تولىق نەگىز بار. سەبەبى، قازىرگى وقۋلىقتاردىڭ بارلىعى ۇلت ۇستازىنىڭ ەڭبەگىنە سۇيەنىپ جازىلادى.

ەربول تىلەشوۆ، «ءتىل- قازىنا» ۇلتتىق عىلىمي- پراكتيكالىق ورتالىعىنىڭ باس ديرەكتورى:

- جازباشاسى جوق، ءوزىنىڭ ءالىپبيى بولماعان حالىققا ءالىپبي جاساۋ، ونىڭ ەملەلەرىن شىعارۋ، ياعني مىنا قوعامدى ورتانى حالىقتىڭ ءوزىن جازۋ ارقىلى تانۋعا، بۇگىندە اراب گرافيكاسىن پايدالانباعاننىڭ وزىندە ءبىزدىڭ بايقاپ جۇرگەنىمىز نەگىزىنەن احمەت بايتۇرسىنوۆتىڭ ەرەجەلەرى. ياعني، بۇگىنگى جازۋ ءتارتىبى احمەتتىكى. ۇلت ۇستازىنىڭ ازىرلەپ كەتكەن ءتىل قۇرىلىمى ءتىپتى الەمدىك دەڭگەيدە مويىندالعان الىپبيلەرمەن تەڭەسە الادى. تەك ونى ءارى قاراي دامىتىپ، ومىرشەڭ قىلۋ بىزگە قالعان امانات.

www.24.kz