ايداۋدان كەلگەن احمەت بايتۇرسىن ۇلىنا ءوز ءۇيىن بوساتىپ بەرگەن قاسەنبەك يساتايەۆ كىم ەدى

نۇر- سۇلتان. قازاقپارات - احمەت بايتۇرسىن ۇلى تۋعان ولكەسى تورعاي ءوڭىرى بولسا، ءومىرىنىڭ سوڭعى ءۇش جىلىن الماتى قالاسنىدا وتكىزگەن.

سول ءۇش جىلدىڭ ىشىندە الاش ارداقتىسى الماتىنىڭ تالاي پاتەرىن ساعالاپ، قىزى قولىندا دا تۇرعان. ايداۋدان كەلگەن احمەتكە الماتىداعى ءۇيىن بوساتىپ بەرگەن قاسەنبەك يساتايەۆ ەدى. بايتۇرسىن اۋلەتىمەن بىرگە الماتىداعى احمەت مۋزەي- ءۇيىنىڭ قۇرىلۋىنا جىلدار بويى اتسالىسقان، قازىر سوعان جەتەكشىلىك ەتىپ وتىرعان احمەت تانۋشى رايحان يماحانبەت قازاقپارات تىلشىسىنە الماتىداعى احمەتتىڭ ءىزى قالعان عيماراتتار تۋرالى مالىمەت ۇسىندى.

« 1928 - جىلى قازاقتىڭ تۇڭعىش ۋنيۆەرسيتەتى اشىلدى. قازاق مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتى دەپ اتالعان. ول - قازىرگى ءبىزدىڭ اباي ۋنيۆەرسيتەتى. ءبىراق قازاقتىڭ مەملەكەتتىلىگىن مويىنداعىسى كەلمەگەندەر ۋنيۆەرسيتەت ستاتۋسىن الىپ تاستاپ، ينستيتۋت قىلعان. شىن مانىندە احمەت بايتۇرسىن ۇلى - سول ۋنيۆەرسيتەتتىڭ تۇڭعىش پروفەسسورلارىنىڭ ءبىرى. ا. بايتۇرسىن ۇلى وسى وقۋ ورنى اشىلعان كەزدە بايانداما جاساعان. كەيىن ءبىر فاكۋلتەتتىڭ ءبولىمىن باسقارعان. ونى دالەلدەيتىن قۇجاتتار مۋزەيدە ساقتاۋلى تۇر. ياعني، احمەتتىڭ ءىزى اتالعان ۋنيۆەرسيتەتتە قالعان. قازىر ول عيماراتتا پەداگوگيكا جانە پيسحولوگيا ينستيتۋتى ورنالاسقان»، - دەيدى عالىم.

احمەت مۇراسىنىڭ شىراقشىسى سول كەزەڭدەردە احمەت بايتۇرسىن ۇلى الماتىداعى بىرنەشە ۇيدە تۇرعانىن ايتادى.

« انكەتالىق ساۋالنامالاردا ۋنيۆەرسيتەتسكايا دەگەن كوشە كورسەتىلەدى. كەيىن ول كراسينا بولىپ وزگەرتىلگەن. « كراسينا 100» دەپ تە ايتادى. ونداعى احمەت تۇرعان ءۇي جاڭا قۇرىلىس ءتۇسىپ، ءسۇرىلىپ كەتكەن ەكەن. شولپان احمەت قىزىنىڭ، گۇلنار ءمىرجاقىپ قىزىنىڭ، قانابيكە قارالدينانىڭ بەرگەن سۇحباتى نەگىزىندە احمەت بايتۇرسىن ۇلى تۇرعان تاعى ءبىر ءۇي تابىلعان بولاتىن. ونى سۇيىنشىلەپ جازعان عاريفوللا انەس، امانقوس مەكتەپتەگى مەن ءابىش قازتاي مارقۇم ەدى. ول ءۇي - ءقازىر ءبىز مۋزەي ەتىپ ۇستاپ وتىرعان عيمارات. وسى ءۇي تۇرعان كوشە قازىر احمەتتىڭ اتىندا. بۇل ۇيدە نەگىزى احمەت اتامىزدىڭ قىزى شولپان مەن جۇبايى قابيدەن تۇرعان. احمەت بايتۇرسىن ۇلى سوڭعى رەت ايداۋدان 1934 - جىلى ماكسيم گوركيدىڭ جۇبايى پەشكوۆانىڭ ارا تۇسۋىمەن بوسايدى. پەشكوۆانىڭ ارا ءتۇسۋى ءۇشىن وعان احمەتتىڭ ءوزى جانە ءاليحان بوكەيحان ۇلى حات جازعان. ايداۋدان بوساعان احاڭ الماتىعا كەلەدى. سوندا وسى ۇيگە ايالداعان. وندا دا اۋەلى ءوزىنىڭ اعاسى قاليدىڭ قىزى كاتەزدىڭ قولىندا ءبىراز ۋاقىت تۇرادى. ويتكەنى شولپان بوسانىپ جاتقان، بىردەن اكەسىن قۇشاق جايىپ قارسى الاتىنداي مۇمكىندىگى بولماعان. كەيىن بارىپ قانا ءوز قولىنا الادى»، - دەيدى احمەت تانۋشى.

الاشتىڭ ارداقتىسى، ۇلت ۇستازى اتانعان احمەتتىڭ وسىنداي كۇيدە جۇرگەنىن ەستۋ سول كەزدەگى ەتى ءتىرى قازاقتاردىڭ شىمبايىنا باتسا كەرەك.

«ءبىراق احمەت بايتۇرسىن ۇلى قىزدارىنىڭ قولىندا تۇرىپ جۇرگەنىن ەستىگەن قارقارالىنىڭ بايلارى قامسىز قالمايدى. ەسىمىن ۇمىتپاسام، قاسەنبەك يساتايەۆ دەگەن ازامات ءوز ءۇيىن بوساتىپ بەرگەن. ول ءۇي قاسكەلەڭ كوشەسى، 44-ۇيدە بولعان. احمەت اتامىز اتۋ جازاسىنا كەسىلەر الدىندا سول ۇيدەن تۇتقىندالادى. ول ءۇي دە جاڭا قۇرىلىس تۇسۋىنە بايلانىستى ءسۇرىلىپ كەتكەن. ءقازىر ول ءۇيدىڭ ورنىندا جىبەك جولى- جەلتوقسان كوشەسىنىڭ قيىلىسىنداعى اەروۆوكالدىڭ جاڭا عيماراتى تۇر»، - دەدى رايحان يماحانبەت.

اشىق كوزدەردەگى دەرەككە سۇيەنسەك، قازاق قازاققا سەنۋدەن قالعان سول ءبىر سۇم كەزەڭدە باسىن بايگەگە تىگىپ، ايداۋدان كەلگەن احمەت بايتۇرسىن ۇلىنا ءۇيىن بوساتىپ بەردى دەلىنەتىن قاسەنبەك يساتايەۆتىڭ ءوزى دە رەپرەسسياعا ۇشىراعان ەكەن.

1904 - جىلى قاراعاندى وبلىسىنىڭ شەت اۋدانىنداعى №18 اۋىلدا دۇنيەگە كەلگەن زاڭگەر نەگىزىنەن وقىتۋشى بولىپ جۇىس ىستەگەن. 1937 - جىلدىڭ 22-قاراشاسىندا قاماۋعا الىنعان كەزدە الماتى قالاسىندا تۇرىپ جاتقان بولاتىن. ال 1937 - جىلدىڭ 1-جەلتوقسانىندا نكۆد ۇكىمىمەن رسفسر قىلمىستىق كودەكسىنىڭ 58-10 بابى بويىنشا 10 جىلعا حات الماسىپ، سالەمدەمە الۋ قۇقىعىنان ايىرىلا وتىرىپ سوتتالادى.

قاسەنبەك يساتايەۆتىڭ ەسىمى 1958 - جىلدىڭ 13-جەلتوقسانىنداعى ق س س ر جوعارعى سوتىنىڭ شەشىمىمەن اقتالادى. Https://youtu.be/uVZL2fQvH1c

ايتا كەتەيىك، 5-قىركۇيەكتە احمەت بايتۇرسىن ۇلى دۇنيەگە كەلگەنىنە 150 جىل تولدى. Https://youtu.be/yD1ASNNgwBM

فوتو: upload.wikimedia.org