كيمەشەك پەن حيدجابتىڭ قانداي ايىرماشىلىعى بار؟
استانا. قازاقپارات - قوعامدا ءالى كۇنگە دەيىن كيمەشەك پەن حيدجابقا قاتىستى ءتۇرلى پىكىر قالىپتاسقان.
كەيبىرەۋلەر حيدجاب وزگە ۇلتتىڭ كيىم ۇلگىسى دەگەن پىكىردى ۇستانسا، ەندى ءبىر بولىگى مۇسىلماندارعا ارنالعان كيىم ەكەنىن ايتادى. حالىق اراسىندا «كيمەشەكتىڭ ورنىن حيدجاب باستى» دەگەن تۇسىنىك تە بارى جاسىرىن ەمەس.
Massaget.kz ءتىلشىسى وسى داۋلى ماسەلەنىڭ اراجىگىن اشۋ ماقساتىندا ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى تاريح فاكۋلتەتى ارحەولوگيا، ەتنولوگيا جانە مۋزەولوگيا كافەدراسىنىڭ پروفەسسورى مىندەتىن اتقارۋشى، تاريح عىلىمدارىنىڭ دوكتورى بيبيزيا كەنجەبەك قىزى قالشابايەۆامەن تىلدەستى.
حيدجاب تۋرالى: «ءبىزدىڭ حالىققا ءتان ەمەس»
بيبيزيا كەنجەبەك قىزىنىڭ پىكىرىنشە، كەز كەلگەن حالىقتىڭ قالىپتاسۋ جولىندا تۇرمىس تىرشىلىگى ونىڭ ماتەريالدىق مادەنيەتىنە، سونىڭ ىشىندە كيىم ۇلگىسىنە اسەر ەتەدى.
«حيدجاب - كەيىنگى كەزەڭدە كوبەيىپ كەتكەن ءارتۇرلى ءدىني اعىممەن بايلانىستى ارابتاردان كەلگەن كيىم ۇلگىسى. «حيدجاب» دەگەن ءسوزدىڭ اۋدارماسى «جامىلعى» دەگەن ماعىنانى بىلدىرەدى.
حالقىمىزدا «حيدجاب» دەگەن اتاۋمەن كيىم ۇلگىسى بولماعان. حيدجاب - جامىلعى، ياعني جاسىراتىن زات. حيدجابتى كىمدەر كيگەنى بەلگىلى. ول بەتتى، ەكى قولدى بىلەزىككە دەيىن جانە ەكى تابانىنان وزگە بۇكىل دەنەنى جاۋىپ تۇرادى. ول كەڭدەۋ تىگىلەدى، قىزداردىڭ دەنە ءپىشىنىن كورسەتپەيدى.
بۇل - كەيىن كەلگەن كيىم، ءبىزدىڭ حالىققا ءتان كيىم ۇلگىسى ەمەس. سەبەبى قازاق حالقى قالىپتاسۋ جولىندا العاشىندا مال شارۋاشىلىعى مەن ەگىن شارۋاشىلىعى بولسا، سول مال شارۋاشىلىعىنىڭ ىڭعايىنا قاراي ماتەريالدىق مادەنيەتىمىز دە قالىپتاستى. وعان كيىز ءۇي، كيىم ۇلگىلەرى جاتادى»، - دەيدى ول.
تاريحشى قازىرگى جاستاردان ءدال وسى كيىم ۇلگىسىن ءجيى بايقايتىنىن ايتىپ، پىكىر ءبىلدىردى.
«حيدجاب ءدىني ۇستانىمعا ەركىندىك بەرىلگەن كەزدەن باستاپ ءتۇرلى ءدىني اعىم كەلۋىنە بايلانىستى مۇسىلماندىق، ونىڭ ىشىندە دە كەيبىر باعىتتاردىڭ كيىم ۇلگىلەرىنە ەنىپ كەتتى. ءبىزدىڭ جاستاردىڭ، مەكتەپ جاسىنداعى، مەكتەپ جاسىنا تولماعان قىزداردىڭ حيدجاب كيىپ جۇرگەنىن كورگەندە، شىنىن ايتقاندا، ءىشىم ۋداي اشيدى. بۇل - قولدان جاسالعان، تەرىس پيعىلدى ءدىني اعىم وكىلدەرى تاپقان، سىرتتان اكەلگەن كيىم ۇلگىسى. سوندىقتان مەكتەپ جاسىنا دەيىنگى، مەكتەپتەگى جاستاردىڭ حيدجاب كيۋىنە قارسىمىن. بالا «بالا» سياقتى بولۋى كەرەك»، - دەيدى ول.
قازاق ايەلى كيمەشەكتى قاشان كيگەن؟
تاريح عىلىمدارىنىڭ دوكتورى قازاق ايەلدەرى قانداي باسكيىم كيگەنىن سانامالاپ بەردى. سونداي-اق، قوعامدا «قازاقتا بۇرىننان وسىنداي كيىم بولعان» دەگەندەرگە قاتىستى پىكىر ءبىلدىردى. بيبيزيا قالشابايەۆانىڭ سوزىنشە، قازاق قىز بالاعا ەرەكشە قاراعان.
«قازاقتا قىز بالانى ەركىن ۇستاعان. قىز «جات جۇرتتىق»، «قوناق» دەپ ەركىن ۇستاپ، تۇمشالاماعان. كىشكەنتاي قىزدار تاقيا كيگەن. جاس قىزدار بورىك كيگەن. ال تۇرمىسقا شىققاندا ساۋكەلە كيگەن، ونى ءبىر-ەكى بالا دۇنيەگە اكەلگەنگە دەيىن كيگەن. ارينە، ساۋكەلەنى كۇندەلىكتى ۇيدە كيىپ جۇرە المايدى. سوندىقتان جاۋلىق تارتىپ، ورامال تاققان»، - دەيدى مامان.
ونىڭ ايتۋىنشا، كيمەشەكتى اركىمگە تىككىزبەگەن. سىيلى ادامعا ارنايى دايىنداتقان، ونىڭ ۇستىنە، جاقىن ادامداردى جيناپ، ءبىر-ەكى بالالى بولعان كەلىنگە ەرەكشە قۇرمەتپەن كيگىزگەن ەكەن.
«كيمەشەكتى ەكى بالا دۇنيەگە اكەلگەننەن كەيىن، سول وتباسىنىڭ وتاناسى بولۋعا دايىن دەگەن كەزدە كيگەن. ونىڭ دا ۇلگىلەرى ايماقتىق ەرەكشەلىكتەرگە بايلانىستى وزگەرىپ وتىرعان. باتىس پەن شىعىس، وڭتۇستىك پەن سولتۇستىكتىڭ كيمەشەكتەرىنىڭ ەرەكشەلىكتەرى بار. كيمەشەك اق ماتادان تىگىلگەن، جيەكتەرى استارلانعان، شەت-شەتى كەستەلەنگەن، ماڭدايىن جاۋىپ تۇرعان، ەكى جاعىندا شىقشىتى بولعان، ياعني ول دا جاسىنا قاراي كوركەمدەلىپ وتىرادى. جاسى ۇلعايعان ايەلدەردىڭ كيمەشەگىنىڭ ويۋ-كەستەسى جەڭىل، سارى، اق جىپپەن سىرىلىپ تىگىلسە، جاس ايەلدەردىڭ كيمەشەگى قىزىل-جاسىلمەن اشەكەيلەنەدى. كيمەشەكتىڭ كەۋدە، يىقتى جاباتىن جاقتارى تۇيىق ەتىپ جاسالعان. بەلدەن ءتۇسىپ، شاشتى جاۋىپ تۇراتىن تۇسى قۇيرىقشا دەپ اتالادى»، - دەيدى ول.
