قايتىس بولعان ادامنىڭ نەسيەسىن كىم تولەۋى كەرەك؟
زاڭ بويىنشا مۇلىكپەن قوسا بارلىق قارىز مۇرا قالدىرىلعان ادام تولەۋگە مىندەتتەلەدى دەپ جاتادى. دەگەنمەن ءتۇرلى پىكىر بار. ازاماتتىق كودەكستىڭ 1039-بابىنا سايكەس، مۇراگەرلىك وسيەت نەمەسە زاڭ بويىنشا جۇزەگە اسىرىلادى. مۇراگەرلىك ىستەر جونىندەگى ادۆوكات ناريمان سۇلەيمەنوۆتەن ادام قايتىس بولعان جاعدايدا ونىڭ نەسيەسىن تولەۋ كىمگە مىندەتتەلەتىنى، مۇراگەرلەر بولماسا قارىزدى كىمنىڭ وتەيتىنى جايلى، سونداي-اق، بانكتەگىلەردىڭ نەسيەنى وتباسى مۇشەلەرىنە مىندەتتەۋىنە قاتىستى تولىعىراق ءتۇسىندىرىپ بەردى.
نەسيەنى مارقۇمنىڭ بالالارى وتەۋگە مىندەتتى
ادۆوكاتتىڭ ايتۋىنشا، نەسيەسى بار ادام قايتىس بولعان جاعدايدا ونىڭ قارىزى مۇراگەرلەرىنە مىندەتتەلەدى، سوندىقتان ول ادام مۇراگەرى رەتىندە قارىزدى قايتارۋعا مىندەتتى. بۇل جاعدايدا مۇراگەر ونىڭ مۇلكىنەن بولەك، قارىزدارىنا دا يە بولادى دەگەندى بىلدىرەدى. دەگەنمەن مۇندا ەكى جاعدايدى قاراستىرۋ كەرەك.
«ءبىرىنشى جاعدايدا، مۇرانى الۋ-الماۋدى ادامنىڭ ءوزى شەشەدى، ول ءوز قۇقىعى (وندا مۇرا قالدىرۋشىنىڭ قارىزدارى دا كىرەتىنىن ەسكەرۋ كەرەك). ادام مۇراگەرلىكتەن باس تارتقان بولسا، وندا ونىڭ قارىزىنان دا باس تارتقان بولىپ سانالادى. ياعني بانك قايتىس بولعان ادامنىڭ ارتىندا قالعان قارىزدى تەك مۇراگەرىنەن سۇرايدى.
ەكىنشى جاعدايدا، ادام مۇرادان باس تارتپاي، ونى الاتىن بولسا، ول قايتىس بولعان ادامنىڭ قارىزىن قالدىرىپ كەتكەن مۇراسىنىڭ قۇنىنان اسپاعان سوماسىن عانا تولەيدى. باسقاشا ايتقاندا، مۇراگەرلىك مۇلىك 5 ميلليونعا باعالانسا، ال قايتىس بولعان ادامنىڭ قارىزى 8 ميلليون بولسا، مۇراگەر قايتىس بولعان ادامنىڭ تەك 5 ميلليون قارىزىن وتەۋگە مىندەتتى»، - دەيدى سۇلەيمەنوۆ.
ساقتاندىرۋ كومپانيالارى قانداي جاعدايدا تولەيدى؟
سونداي-اق، مامان كەي جاعدايلاردا قايتىس بولعان ادامنىڭ قارىزىن ساقتاندىرۋ كومپانياسى وكىلدەرىنىڭ تولەيتىنىن ايتادى. ونىڭ سوزىنشە، مۇندا بارلىعى قارىز الۋشىنىڭ نەسيە العان كەزدە جاساعان ساقتاندىرۋ كەلىسىمشارتىندا كورسەتىلگەن ناقتى تالاپتارعا بايلانىستى.
«ەرەجەگە سايكەس، ساقتاندىرۋ شارتتارىندا ساقتاندىرۋ كومپانياسى نەسيە الۋشىنىڭ بانك الدىنداعى نەمەسە ميكروقارجى ۇيىمى الدىنداعى قارىزى قالىپ قويعان جاعدايلاردى ءوز موينىنا الادى. الايدا مۇندا ەسكەرەتىن جايت بار - ساقتاندىرۋ كومپانياسى ساقتاندىرۋ كەلىسىمشارتىندا قاراستىرىلعان ساقتاندىرۋ سوماسىمەن عانا شەكتەلەدى. قارىز مولشەرى ساقتاندىرۋ سوماسىنان اسىپ كەتكەن جاعدايدا، ول اقشانى مۇراگەرلەر تولەۋگە مىندەتتەلەدى»، - دەيدى سۇلەيمەنوۆ.
تۋىسى جوق ادامنىڭ كرەديتىن كىم وتەيدى؟
مۇراگەرلەر قالماعان جاعدايلار دا بولادى. وندا قارىزدى كىم تولەيدى دەگەن سۇراق پايدا بولاتىنى راس. ادۆوكات بۇل جاعدايدا كرەديتورعا ۇلكەن شىعىن كەلەتىنىن ايتادى.
«مۇراگەرلەر بولماعان جاعدايدا قارىز بەرۋشى (بانك نەمەسە ميكروقارجى ۇيىمى) قارىزىن ءوندىرىپ شىعارا المايدى. بۇل دەگەنىمىز كرەديتورعا ۇلكەن شىعىن كەلتىرەدى. كەيبىر كەزدە نەسيە الۋشىلار كەپىلگە مۇلكىن قويىپ جاتادى (ول قارىز الۋشىعا تيەسىلى بولماۋى دا مۇمكىن). وسى جاعدايدا قارىز العان ادامنىڭ مۇراگەرلەرى قالماسا، كرەديتوردىڭ كەپىلگە قويعان مۇلىكتى ءوندىرىپ الۋعا قۇقىعى بار»، - دەپ ءتۇسىندىردى ادۆوكات.
كامەلەتكە تولماعان بالالار وتەۋگە مىندەتتى مە؟
سونداي-اق، مامان زاڭ بويىنشا بانك نەمەسە ميكروقارجى ۇيىمدارىنىڭ ادامدى كەلىسىمىنسىز بورىشكەر ەتە المايتىنىن ايتادى.
«تاعى ءبىر ەسكەرەتىن جايت، كامەلەتكە تولماعان مۇراگەر مۇراگەرلىكتەن تەك قامقورشىلىق ورگاننىڭ رەسمي رۇقساتىمەن عانا باس تارتا الادى. قايتىس بولعان ادامنىڭ ارتىندا كامەلەتكە تولماعان بالالارى ءۇشىن شەشىمدى بالانىڭ قامقورشىسى نەمەسە قورعانىشى سياقتى باسقا دا زاڭدى وكىلى قابىلدايدى. ول ادامدى جەرگىلىكتى اكىمدىكتەگىلەر انىقتايدى. سونداي-اق، مۇندا قورعانشى جانە قامقورشى ورگان قىزمەتكەرلەرى بارىنشا اتسالىسۋى كەرەك»، - دەدى ناريمان سۇلەيمەنوۆ.
مۇراگەرلەردىڭ بارلىعى دا جاقىن ادامى قايتىس بولعان سوڭ بىردەن بانككە كەلىپ، قايتىس بولعانى جايلى كۋالىكتى كورسەتپەيدى. بۇل جاعدايدا، ادۆوكاتتىڭ ايتۋىنشا، ءبارى بانك ساياساتىنا بايلانىستى. بانكتەگىلەر تولەماقى ءوسىمىن الىپ تاستاماۋى دا مۇمكىن. ول كەزدە مۇراگەر نارازىلىعىن سوت ارقىلى بىلدىرە الادى.
massaget.kz