ەلدە بيداي ارزانداۋى مۇمكىن

نۇر-سۇلتان.قازاقپارات - الەمنىڭ كەيبىر ەلدەرى استىق قىمباتتاپ، اشتىق جايلاپ بارادى دەپ دابىل قاقسا، قازاقستاننىڭ بيداي وسىرۋشىلەرى بيىل ءونىم مول، باعا تومەندەپ كەتپەسە بولعانى دەپ الاڭداپ وتىر.

ءبىراق ءبىر جىلدىق نەمەسە ۋاقىتشا ارزانشىلىق الداعى جىلدارعا كەرى اسەرىن تيگىزۋى مۇمكىن. ويتكەنى بيىل تابىستان قاعىلعان ديحاندار كەلەر جىلعى ناۋقانعا دايىندالا المايدى. ءتىپتى ءدان سەبۋگە مۇلدە جاعدايى جەتپەي قالۋى مۇمكىن. وسىلايشا كەلەر جىلى ءونىم ازايىپ، باعا شارىقتاپ كەتۋى عاجاپ ەمەس. بيىل قازاقستاندىق ديحاندار 16 ميلليون توننا بيداي جينايمىز دەپ جوسپارلاپ وتىر. ونىڭ 5,1 ميلليون تونناسى ىشكى نارىقتىڭ سۇرانىسىن قامتۋعا جەتەدى. 9 ميلليون توننانى ەكسپورتتاۋعا مۇمكىندىك بار. الايدا سىرتقى نارىقتا باسەكەلەستىك جوعارى. ويتكەنى رەسەيلىك ديحاندار بيىل 90 ميلليون توننا استىق الامىز دەپ وتىر. ونى جىلداعىداي كەز كەلگەن ەلگە ساتا المايدى. اسىرەسە باتىسقا قاراي جول جابىق. سوندىقتان قازاقستان بيدايىن الاتىن ورتالىق ازيا مەملەكەتتەرى، قىتاي، يران، ءتىپتى ءبىزدىڭ ەلگە دە ەكسپورتتايدى. ولاردىڭ ۇسىناتىن باعاسى تومەن. بۇل ءبىزدىڭ ەلدە باعانىڭ شەكتەن تىس تومەندەۋىنە ىقپال ەتىپ، ديحانداردى شىعىنعا باتىرىپ كەتۋى مۇمكىن.

نۇرلان وسپانوۆ، قازاقستان استىق وداعىنىڭ ءتوراعاسى:

- رەسەي ساۋداگەرلەرى بىزدەن بيداي الىپ وتىرعان ەلدەرمەن كەلىسسوز جۇرگىزە باستاعانىن بايقاپ وتىرمىز. تۇتىنۋشىلارىمىزدان ايىرىلىپ قالماۋ ءۇشىن بىلتىرعى قاتەلىكتى قايتالاماۋىمىز قاجەت. ماسەلەن وتكەن جىلى بيداي ەكسپورتىنا باج سالىعىن ەنگىزۋ تۋرالى باستاما كوتەرىلىپ، شەشىم قابىلدانعانىنا ءۇش اي ءوتتى. ساۋداگەرلەر نە ىستەرىن بىلمەي ءبىزدىڭ نارىققا كۇدىكپەن قارايتىن بولدى. سوندىقتان بيىل بيداي ەكسپورتىن، باعاسىن رەتتەۋگە ۇكىمەت ارالاسپاۋى كەرەك. سوندا عانا ديحاندار جيعان تەرگەنىن ناقتى اقشاعا ساتىپ، كەلەر جىلعى ەگىنگە دايىندالادى.

ن. وسپانوۆ: بيداي 120-125 تەڭگەدەن تومەن بولماۋى كەرەك

ەلدە بيدايدىڭ وزىندىك قۇنى ورتاشا 100 تەڭگە شاماسىندا. ياعني جەردى جىرتۋ، ءدان سەبۋ، دارىلەۋ، كۇتىپ باپتاۋ جانە جيناپ، قامباعا تۇسكەندەگى وسىنشا شىعىن كەتەدى. ەندى ءار شارۋاشىلىقتىڭ ىشكى شىعىندارى، نەسيەلىك قارىزى جانە الۋى كەرەك پايداسىن قوسقاندا كەمى 120-125 تەڭگەدەن ساتىلۋى ءتيىس. سول ءۇشىن ءۇشىنشى سۇرىپتاعى بيدايدىڭ باعاسى 125, 4-سۇرىپ، 120 تەڭگەدەن كەم بولماۋى كەرەك. ياعني بيداي باعاسىنا ەڭ تومەنگى شەكتى باعا ەنگىزىلۋى ءتيىس. استىق قاۋىمداستىعى وسىنداي باستاما كوتەرىپ وتىر. ولاردىڭ ايتۋىنشا، ءقازىر ەلدەگى بيدايدىڭ 60 پروتسەنتىن ءىرى شارۋاشىلىقتار، 40 پروتسەنتى شاعىن فەرمەرلەر وسىرەدى. ءونىمنىڭ ارزانداۋى شاعىن فەرمەرلەردى قيىن جاعدايدا قالدىرادى.

نۇرلان وسپانوۆ، قازاقستان استىق وداعىنىڭ ءتوراعاسى:

- ولار كەلەر جىلى قارىزدى از الادى، اينالىمى كەميدى، ەگىس القابى كىشىرەيەدى. بۇل كەلەر جىلى ءونىمنىڭ از بولۋىنا اكەلەدى. بيداي ارزانداسا، ءبىرىنشى كەزەكتە ونى ءوسىرۋشى زارداپ شەگەدى. ال ونىڭ تابىسى، ءونىمىنىڭ ازايۋى وزگە سالالارعا تىكەلەي اسەر ەتەدى. سوندىقتان بيىل استىق ۇكىمەت وتاندىق استىق وسىرۋشىلەردى قولداۋى كەرەك. رەسەيدەن كولىكپەن بيداي اكەلۋگە تىيىم سالۋ كەرەك 1 -قىركۇيەكتەن باستاپ رەسەيدەن كولىكپەن زاڭسىز اكەلىنەتىن بيدايعا تىيىم سالۋ كەرەك. ەلدە باعانىڭ نەگىزسىز تومەندەۋىنە سەبەپتىڭ ءبىرى وسى بولىپ وتىر.

ماسەلەن، بىلتىر قازاقستانعا كورشى ەلدەن 3 ميلليون تونناداي استىق يمپورتتالدى. سونىڭ تەڭ جارتىسى زاڭسىز تاسىمالداندى. بيىل دا بۇل تىيىلماسا، ەلدە بيدايدى ەككەننەن كورى زاڭسىز اكەپ ساتۋ تيىمدىرەك بولىپ قالادى. ونىڭ ۇستىنە مەملەكەت بيۋدجەت تە سالىقتان قاعىلادى. ەگەر استىقتى زاڭدى تۇردە يمپورتتاسا 12 پروتسەنت قوسىمشا قۇن سالىعى 20 پروتسەنت تابىس سالىعى تولەنەدى. سونداي- اق ءۇشىنشى ەلگە ەكسپورتتالسا تەمىرجولدا ترانزيتتىك ءتاريفى الىنار ەدى. وسى تولەمدەر الىنباعان سوڭ رەسەي بيدايى نارققا ارزان باعادا كەلىپ، جەرگىلىكتى ديحانداردى ىعىستىرىپ جاتىر. بۇلاي جالعاسا بەرسە ديحانداردىڭ ءدان سەبۋگە قىزىعۋشىلىعى تومەندەپ، الداعى جىلدارى ءونىم ازايادى. وسىعان جول بەرمەۋ كەرەك دەيدى ماماندار.

www.24.kz