ەلىمىزدە ەسكى نەسيەلەر كەشىرىلۋى مۇمكىن
قازاقستاننىڭ بيۋدجەت كودەكسىنە «ءۇمىتسىز بەرەشەك» تۇسىنىگىن ەنگىزىپ، ول بويىنشا كرەديتوردىڭ تالاپتارىن توقتاتۋ ۇسىنىلدى.
ءبىراق «بۇل 90- جىلدارداعى وتەلمەگەن قارىزدارمەن بايلانىستى. ەلدىڭ نەسيە پورتفەلىن مەرزىمى وتكەن بەرەشەكتەن تازارتۋ ءۇشىن جاسالىپ وتىر. جوبادا بورىشكەرلەردىڭ قۇقىقتىق جاعدايى تۋرالى ەشقانداي اقپارات جوق. ادىلەت مينيسترلىگىنىڭ دەرەكتەر بازاسىندا دا ولار تۋرالى اقپاراتتىڭ جوقتىعى اتاپ كورسەتىلگەن.
«وسىعان بايلانىستى، قولدانىستاعى بيۋدجەت زاڭناماسى اياسىندا بار بەرەشەكتەردى ءوندىرىپ الۋ، سونداي- اق ولاردى ەسەپتەن شىعارۋ بويىنشا ودان ءارى جۇمىس جۇرگىزۋ مۇمكىن ەمەس»، - دەلىنگەن حابارلامادا.
قارجى مينيسترلىگىنىڭ اقپاراتىنا سەنسەك، «اڭگىمە حالىققا بەرىلگەن نەسيەلەر تۋرالى ەمەس. 90-جىلدارى تىكەلەي بيزنەسكە بەرىلگەن بيۋدجەتتىك كرەديتتەر تۋرالى بولىپ وتىر. مەملەكەتتەن الىنعان قانداي سومانى ەسەپتەن شىعاراتىنى ازىرگە بەلگىسىز. ءبىر اناعى «قارىز الۋشىلار مەن راستايتىن قۇجاتتاردى ىزدەۋ جالعاسىپ جاتىر. ءبىراق جىل باسىندا قارىز شامامەن 120 ميلليارد تەڭگە بولعان. ال ۇكىمەتتىڭ تالاپتارىن توقتاتۋ زاڭمەن بەلگىلەنبەگەن» دەدى ۆەدومستۆونىڭ باسپا ءسوز قىزمەتى.
بورىشكەرلەر ازايدى
قازاقستاندىقتار يپوتەكانى ۋاقىتى تولەي باستاعان. ساراپشىلار سوڭعى جارتى جىلدا جەكە تۇلعالاردىڭ يپوتەكالىق پورتفەلى جاقسارعانىن ايتتى. بۇل تۋرالى ءبىرىنشى كرەديتتىك بيۋرو حابارلادى. وسى ايدىڭ باسىندا نەسيەنى ءۇش ايدان ارتىق تولەمەگەن بورىشكەرلەردىڭ ۇلەسى % 2,4 بولدى. بىلتىر بۇل كورسەتكىش % 3.6 بولعان، ال 2020-دا % 8.2. نەسەنى مەرزىمىنەن كەشىكتىرىپ تولەيتىندەردىڭ ازايعانى وسىدان- اق بايقالادى.
ءبىراق جىل باسىنان بەرى ەل ازاماتتارى 5 تريلليون تەڭگەگە جۋىق نەسيە العان. ونىڭ باسىم بولىگى تۇتىنۋشىلىق جانە يپوتەكالىق كرەديتتەر.
ارزان قۋات كوزى
الەمدە گاز قىمباتتاپ، ەلەكتر ەنەرگياسىنا سۇرانىس ارتىپ بارادى. سالدارىنان كومىر ەلەكترتسانتسيالارىنىڭ ءوندىرىس كولەمى ۇلعايدى. بىلتىر قۋات كوزىنىڭ وسى تۇرىنەن شىققان ەلەكتر ەنەرگياسى ساعاتىنا 10 مىڭ تەراۆاتتان استى. ال بيىل الەم حالقى بۇدان دا كوپ تۇتىنادى دەگەن بولجام بار. ويتكەنى ەۋروپا مەن ازيا قىمبات گازدان باس تارتتى. ساراپشىلار وسىلاي دەيدى.
ايتا كەتۋ كەتۋ، كەرەك بىلتىر الەمدە كومىر ءوندىرىسى قىسقاردى. بۇل دەكاربونيزاتسيا، ياعني كومىرتەگى ءبولىنىسىن ازايتۋ اياسىندا ءبىرقاتار ەلدەردە كومىر شاحتالارىنىڭ جابىلۋىمەن بايلانىستى. دەگەنمەن بيىل بۇل ءۇردىس توقتاپ، كومىر ءوندىرىسى رەكوردتىق دەڭگەيگە جەتۋى مۇمكىن. مامانداردىڭ ايتۋىنشا، ءقازىر اۋانى لاستاۋمەن كۇرەسكە قاراعاندا، وسى قۋات كوزىنە سۇرانىستىڭ ارتۋىنا باسىمدىق بەرىلىپ وتىر. جالپى سوڭعى ون جىلدا كومىر گەنەراتسياسى باسقا قۋات كوزدەرىمەن سالىستىرعاندا باياۋ دامىدى. بۇكىل الەمدە وندىرىستە كومىردىڭ ۇلەسى 2013 -جىلعى 40- تەن 2021 –جىلى % 36- كە دەيىن تومەندەدى. ءبىراق ەلەكتر ەنەرگياسىنا سۇرانىستىڭ ءوسۋى بارلىق قۋات كوزدەرىنە سەرپىن بەردى.
الەمدە كومىر ءوندىرىسى وسەدى
كومىر ءوندىرىسى 2027 -جىلعا دەيىن وسەدى. ويتكەنى گاز بەن جاسىل ەنەرگەتيكا قىمبات. ءتىپتى كوگىلدىر وتىن مەن مۇنايدى ساتىپ الىپ جاتقان، قىتاي مەن ءۇندىستان ءوز كەنشىلەرىن ءوندىرىستى ارتتىرۋعا شاقىرادى. مۇنىڭ ءبارى ەلدى جانارمايمەن جەتكىلىكتى مولشەردە قامتاماسىز ەتىپ، قىمبات يمپورتتىق كومىر مەن گازعا تاۋەلدىلىكتى ازايتۋ ءۇشىن جاسالىپ وتىر.
قىتايدا بيىل 2 ميلليون توننادان استام كومىر ءوندىرىلدى. ءۇندىستاندا قاڭتار- مامىر ارالىعىندا 393 ميلليون توننا ءونىم شىعارىلدى. دەگەنمەن، الەمدە جانارماي تاپشىلىعى ءالى بار. سالدارىنان باعا ۇنەمى ءوسىپ جاتىر. ا ق ش پەن ە و سانكسيالارى جاعدايدى ۋشىقتىردى. ءارى كومىردىڭ قىمباتتاۋىن ودان سايىن جەدەلدەتتى. ويتكەنى كومىر وزگە قۋات كوزدەرىنەن ارزان بولعانىمەن، ونىڭ تاسىمالى وتە قىمبات. ال سانكسيالار تاۋار تاسىمالىن وزگەرتۋگە يتەرمەلەدى.
