شەتەل اسقان ميللياردتار
ايىپتالۋشىلار ليۋكسەمبۋرگتەن 170 ميلليون ا ق ش دوللارىن ءوز ەركىمەن قايتارعان. سونداي- اق قارجىلىق مونيتورينگ اگەنتتىگى قايرات بورانبايەۆتىڭ ءىسىن تەرگەۋ بارىسىندا «قازمۇنايگاز» كومپانياسىنا 11,3 ميلليارد تەڭگەنى وتەدى. تاۋەلسىز ساراپشىلار پايىمىنشا، جالپى شەتەلگە زاڭسىز شىعارىلعان قاراجات كولەمى 160-200 ميلليارد دوللارعا جەتۋى مۇمكىن. بۇل - تۇتاس قازاقستاننىڭ جالپى ىشكى ونىمىنە تەڭ.
شەتەلدەن قايتارىلعان قارجى: قايتارىلدى - 230 ميلليارد ت گ
ءوز ەركىمەن - 170 ميلليون دوللار
«ق م گ» كومپانياسىنا - 11,3 ميلليارد تگ
ساراپشىلار بولجامى - 160-200 ميلليارد دوللار
ماقسات حالىق، ەكونوميست الماتى:
- قازاقستاننىڭ قازىر جالپى ىشكى ءونىمى 190 ميلليارد دوللارداي بولسا، تۋرا ءبىر قازاقستان قازىر شەتەلدە ءجۇر دەگەن ءسوز. تاعى ءبىر قازاقستاننىڭ قارجىسى. سوندىقتان دا، ەگەر دە ول قاراجاتتىڭ بارلىعى ەلدە بولسا، ەكونوميكانىڭ دامۋىنا بىرەگەي ۇلەس قوساتىن ەدى. ول بيۋدجەتتىڭ تاپشىلىعىن جوياتىن ەدى. الەۋمەتتىك ارناۋلى تولەمدەردى ۇلعايتاتىن ەدى. زەينەتكەرلەردىڭ زەينەتاقىسىن ۇلعايتاتىن ەدى.
شىعىس قازاقستان وبلىسىندا ۆيكتور حراپۋنوۆتىڭ 8 جەر ۋچاسكەسى تاركىلەنەدى. وسى وڭىردە «بيپەك» كومپانياسىنىڭ اكسيونەرى، حالىقارالىق ىزدەۋدەگى اناتولي بالۋشكيننىڭ 77 جىلجىمايتىن مۇلكى ەلگە قايتارىلادى. ونىڭ قاتارىندا بىرنەشە ءىرى دەمالىس ورنى بار. شىمكەنت سىرا زاۋىتىنىڭ بۇرىنعى يەسى توقتار تولەشوۆكە قاتىستى ءىس تە تەرگەۋشىلەر نازارىندا. بۇل شارالار 30 ميلليارد تەڭگەگە جۋىق زالالدى مەملەكەت پايداسىنا وتەۋدى كوزدەيدى.
ماقسات حالىق، ەكونوميست:
- بۇل قاراجاتتىڭ بارلىعى ەرتەڭ از ۋاقىتتا قايتا قالادى دەپ ايتۋ اقىلعا سىيمايدى. شامامەن 2-5 -جىلدىڭ توڭىرەگىندە جۇزەگە اسۋى مۇمكىن. ەگەر دە بۇكىل حالىقارالىق ۇيىمدار اتسالىسسا، مەملەكەت وسىعان قاتتى كوڭىل ءبولىپ ىزدەيتىن بولسا، ول قاراجاتتى قايتارۋ بويىنشا ناقتى جۇمىستار جۇرگىزىلەتىن بولسا. ونداعان جىلدارعا دا سوزىلىپ كەتۋى مۇمكىن. مونوپوليادان ارىلۋ شەڭبەرىندە «قازاقتەلەكوم» ا ق- نىڭ %28,75، «كولىكتىك سەرۆيس ورتالىعى» ا ق- نىڭ % 100، «اكموليت» ج ش س- نىڭ %100 اكسيالارى مەملەكەتكە ءوتتى. بۇل اكتيۆتەردىڭ جالپى سوماسى 200 ميلليارد تەڭگە. تەرگەۋ ورگانى وسى جانە وزگە دە مۇلىكتى جىمقىرۋ ىستەرى بويىنشا شامامەن 36 ميلليارد تەڭگەنى وتەتتى. «وپەراتور روپ» مەكەمەسىنىڭ باسشىلىعىنا قاتىستى ىستە 180 ميلليارد تەڭگەنى جىمقىرۋدىڭ جولى كەسىلدى. قارجى «جاسىل دامۋ» ا ق شوتىنا اۋدارىلىپ، 100 ميلليارد تەڭگەسى جەڭىلدەتىلگەن اۆتونەسيە جوباسىنا باعىتتالدى.
مەملەكەت يەلىگىنە ءوتتى: «قازاقتەلەكوم» ا ق - %28,75
«كولىكتىك سەرۆيس ورتالىعى» ا ق %100
«اكموليت» ج ش س - %
100 جالپى سوما - 200 ميلليارد ت گ
وتەلدى - 36 ميلليرد ت گ
ماقسات حالىق، ەكونوميست:
- ەندى ءبىر ماڭىزدى ماسەلە بار، بۇل - قاراجاتتاردى شىعارماۋدىڭ جولىن ويلاستىرۋ. ويتكەنى ول ەلدەن كەتىپ جاتقان قاراجاتتار بۇگىنگى كۇندە دە توقتاپ جاتقان جوق. الدە دە تەرگەلمەگەن، ۇستالماعان ادامدار بار. وسى قاراجاتتى جىبەرىپ الماۋدىڭ جولدارىن ويلاستىرۋىمىز كەرەك. مىسالعا، شەلەكتىڭ ءتۇبى تەسىك بولسا، ول ءبارىبىر تاۋسىلادى. بىتەۋ كەرەكپىز بۇكىل تەسىكتەردىڭ بارلىعىن.
ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتىنىڭ بۇرىنعى باسشىلارى مەن قىزمەتكەرلەرىنە قاتىستى ءىس بويىنشا گونكونگ پەن ب ا ءا دەن 3 ميلليون ا ق ش دوللارى قايتارىلدى. «وليمپ» بۋكمەكەرلىك كەڭسەسىنە قاتىستى قىلمىستىق ءىس اياسىندا 5,5 ميلليون دوللار جانە 200 مىڭ ەۋرو قاراجاتتى ۇلتتىق بانككە اۋدارۋ ءراسىمى باستالدى. بۇل ءىس بويىنشا مەملەكەت پايداسىنا 3,6 ميلليارد تەڭگە تاركىلەندى.
رۋحاني اسقار، ءتىلشى:
- پرەزيدەنت تاپسىرماسىمەن قۇرىلعان بۇل كوميسسيانىڭ جۇمىسىنا 1 جارىم اي بولدى. قىلمىستىق اكتيۆتەردى انىقتاۋ جانە تاركىلەۋ جالعاسۋدا. الايدا، قارجىنىڭ شەتەلگە اعۋى توقتار ەمەس. بيىلعى جارتى جىلدا 8 ميلليون دوللار قازاقستاننان زاڭسىز شىعارىلماق بولعان. ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتى وسىلاي دەدى.
ەكونوميستەر پىكىرى - ەلدەگى قارجى اينالىمى پروتسەستەرى تولىق ەلەكتروندى نەگىزگە كوشۋى ءتيىس. سوندا وپەراتسيالاردىڭ اشىقتىعى قامتاماسىز ەتىلەدى. بلوكچەين تەحنولوگيالار، سيفرلىق ۆاليۋتانى ەنگىزۋ دە اقشا قاۋىپسىزدىگى مەن ول جوعالعان جاعدايدا تابۋعا كومەكتەسەتىنىن ايتادى. بۇل - الەمدىك تاجىريبە.
رۋحاني اسقار، ەربول دايىروۆ
www.24.kz
