ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتىنىڭ تاۋەلسىزدىك جىلدارىنداعى ەڭ ءساتتى وپەراتسيالارى
وسى كۇننەن باستاپ تاريح بەدەرىنە ۇ ق ك-نىڭ شەجىرەسى جازىلا باستادى. ال بۇگىندە ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك ورگاندارىنىڭ كۇنى بورىشقا ادالدىق پەن وتانعا ءمىنسىز قىزمەت ەتۋدىڭ سيمۆولىنا اينالىپ، ەرەكشە مانگە يە بولىپ وتىر.
ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتى ءوز قۇزىرەتى شەگىندە قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك ورگاندارىنىڭ ءبىرىڭعاي جۇيەسىنە، بارلاۋ، قارسى بارلاۋ، جەدەل- ىزدەستىرۋ قىزمەتىنە، مەملەكەتتىك شەكاراسىن كۇزەتۋگە، ۇكىمەتتىك بايلانىس قىزمەتىنە جانە «ا» ارناۋلى ماقساتتاعى قىزمەتىنە باسشىلىقتى، ونىڭ قۇزىرەتىنە جاتاتىن قىزمەت سالالارىندا ۆەدومستۆوارالىق ۇيلەستىرۋدى، سونداي- اق مەملەكەتتىك قۇپيالاردى قورعاۋ سالاسىنداعى ءبىرىڭعاي ساياساتتى جۇزەگە اسىرادى جانە قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا مەملەكەتتىك قۇپيالاردى قورعاۋ جونىندەگى ۋاكىلەتتى ورگان سانالادى. وسىعان وراي ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتىنىڭ تاۋەلسىزدىك جىلدارى ىشىندە جۇرگىزگەن اسا ماڭىزدى وپەراتسيالارىنا شولۋ جاساۋدى ءجون كوردىك.
«جۋسان» وپەراتسياسى
2012-2015 -جىلدار ارالىعىندا استانا، الماتى قالالارىنىڭ، اتىراۋ، باتىس قازاقستان، قاراعاندى جانە ماڭعىستاۋ وبلىستارىنىڭ كەيبىر تۇرعىندارى «جيھادقا» شاقىرعان اسىرە دىنشىلدەردىڭ جەتەگىنە ەرىپ، بالا- شاعاسىمەن سيرياعا سوعىسقا كەتە باستادى. ول جاققا بارعاننان كەيىن ەر- ازاماتتىڭ تالايى وققا ۇشىپ، بالاسى جەتىم، ايەلى جەسىر قالىپ، تۇتقىنعا ءتۇستى. جۇماق ءومىردىڭ جوق ەكەنىنە كوزدەرى جەتتى.
2018 -جىلدىڭ كوكتەمىندە تۇتقىنداعى ايەلدەر العاش رەت قازاقستانداعى تۋىستارىمەن، كەيىننەن ۇ ق ك قىزمەتكەرلەرىمەن بايلانىسقا شىقتى. تۋعان جەرلەرىنە الىپ كەتۋدى وتىنە سۇراپ، قاتەلىكتەرىن ءتۇسىنىپ، قانداي جازا تاعايىنداسا دا دايىن ەكەندىكتەرىن ايتا باستادى.
پرەزيدەنت اتىنا، ۇكىمەتكە، سىرتقى ىستەر مينيسترلىگى مەن ۇ ق ك باسشىلىعىنا كومەك سۇراعان وتىنىشتەرىن قارشا بوراتتى. وسىدان كەيىن قازاقستاندىق ازاماتتاردى سيريادان ەۆاكۋاتسيالاۋ تۋرالى يدەيا تۋىنداپ، وعان «جۋسان» دەگەن شارتتى اتاۋ بەرىلدى. سول جىلدىڭ ورتاسىنان باستاپ وتە كەڭ اۋقىمدى دايىندىق، ۇيىمداستىرۋشىلىق جانە جەدەل جۇمىستار باستالدى.
امەريكالىق اسكەريلەردەن كومەك كەپىلدىكتەرى الىندى.
سيرياعا الدىن الا اتتاندىرىلعان ۇ ق ك-نىڭ توبى ومىرلەرىنە تونگەن قاۋىپ- قاتەرگە قاراماستان، ىڭ- شىڭسىز، ءبىر قالادان ەكىنشى قالاعا جىلجىپ ءاربىر تۇرمە مەن لاگەردى تەكسەرۋمەن بولدى. تۇتقىندار تۋرالى مالىمەتتەر مۇقيات جيناقتالىپ، ناقتى ۋاقىت رەجيمىندە نۇر-سۇلتان قالاسىنداعى ارناۋلى شتابقا جونەلتىلىپ جاتتى.
نەگىزگى ەۆاكۋاتسيا تىزىمدەرى قۇراستىرىلدى. ءار ايەلدەن ەلگە ورالۋعا ءوزىنىڭ كەلىسىمى الىندى. وپەراتسيانىڭ بەلسەندى فازاسى 2019 -جىلدىڭ 6-قاڭتارىندا باستالدى. اقتاۋ قالاسىنداعى اۋەجايدان ق ر قورعانىس مينيسترلىگىنىڭ س-295 العاشقى ءۇش اسكەري ۇشاعى ۇشىپ شىقتى.
كەرى قاراي ولار قولعا تۇسكەن سودىرلارمەن، قازاقستاندىق ايەلدەرمەن جانە بالالارمەن ورالدى.
ءارى قاراي ەۆاكۋاتسيانىڭ قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقايەۆ سانكتسيالاعان 4 كەزەڭى بىرىنەن كەيىن ءبىرى جالعاسىن تاپتى. سوڭعى، بەسىنشى كەزەڭى 2021 -جىلعى 4 -اقپاندا اياقتالدى. قازاقستانعا بارلىعى 607 ازامات اكەلىندى. ولاردىڭ – 37 سى ەر، 157 سى - ايەل ادام جانە 413 ى - بالالار، ونىڭ ىشىندە – 34 ى جەتىم.
سول كەزدەرى اقتاۋ قالاسىنىڭ ماڭىندا، كاسپي تەڭىزىنىڭ جاعالاۋىندا ورنالاسقان «فلامينگو» بالالار لاگەرىنىڭ بازاسىندا سيريادان كەلگەن ايەلدەر مەن بالالاردى وڭالتۋعا ارنالعان الەمدە تەڭدەسى جوق ورتالىق اشىلدى.
ۇ ق ك-نىڭ باستاماسىمەن رەپاترياتسيالانعان ايەلدەر عانا ەمەس، بالالار ءۇشىن دە بەيىمدەۋ مەن وڭالتۋدىڭ كەشەندى باعدارلاماسى جاسالىندى.
ناتيجەسىندە ايەلدەر مەن بالالاردىڭ باسىم بولىگى ءداستۇرلى يسلامعا كوشىپ، كەيبىرەۋلەرى ءتىپتى زايىرلى ءومىر سالتىن دا تاڭدادى. جيناقتالعان جەدەل ماتەريالداردى نەگىزگە الا وتىرىپ، 18 راديكالدى ايەل قىلمىستىق جاۋاپكەرشىلىككە تارتىلىپ، وقشاۋلاندى. 37 ەر ادامنىڭ بارلىعى ەلگە اكەلىنە سالىسىمەن تۇتقىندالىپ، تەررورلىق ءىس- ارەكەتتەرى مەن تەرروريزمدى ناسيحاتتاعاندارى ءۇشىن سوتتالدى. ولار 6 جىلدان باستاپ 14 -جىلعا دەيىن باس بوستاندىقتارىنان ايىرىلدى.
حالىقارالىق تەرروريستىك ۇيىم قۇرىلىمدارىن جويۋ وپەراتسيالارى
ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتىنىڭ قۇرامىنا كىرەتىن «ا» ارنايى ماقساتتاعى قىزمەتى بار. ءدال وسى قىزمەت سوڭعى ونجىلدىقتىڭ وزىندە عانا «ورتالىق ازيا مودجاحەدتەرىنىڭ جاماعاتى»، «دجۋند - ءال- حاليفات»، «حيزب- ۋت- تاحرير» سىندى حالىقارالىق ۇيىمداردىڭ قازاقستانداعى قۇرىلىمدارىنىڭ كوزدەرىن جويدى. ماسەلەن، ەلىمىزدە «دجۋند - ءال- حاليفات» تەرروريستىك ۇيىمىنىڭ قالىپتاسۋىنا بەلسەندى قاتىسقان ق ر ازاماتى دامير زنالييەۆتى اۋعانستاننان ۇستاپ، ەلگە جەتكىزدى. اتالعان تەرروريستىك توپ ءبىرقاتار مەملەكەتتەردە ورىن العان لاڭكەستىك اكتىلەرىنە جاۋاپتى. ونىڭ ىشىندە 2011 -جىلعى قازاندا اتىراۋ قالاسىنداعى جانكەشتىلەر جاساعان 2 جارىلىسقا دا قاتىسى بار. زنالييەۆ اتالعان اكتسيالاردى باستاۋشىلاردىڭ ءبىرى سانالادى. ال ونىڭ باسشىسى بولعان بەلگيا ازاماتى موەز گارساللاۋي 2012 -جىلى پاكىستان اۋماعىندا پيلوتسىز ۇشاق اپپاراتىنان جاسالعان اۋە سوققىسى كەزىندە ءولتىرىلدى.
2013 -جىلعى اقپاندا تەرروريستىك توپتىڭ بەلسەندى مۇشەسى ق ر ازاماتى ورىنباسار مۋناتوۆ پاكىستاندا ۇستالىپ، قازاقستانعا جەتكىزىلدى. قازىرگى ۋاقىتتا ول جازاسىن وتەپ جاتىر. قازىرگى تاڭدا «دجۋند ءال- حاليفات» جانە وزگە دە لاڭكەستىك توپتار ەلىمىزدىڭ اۋماعىندا تولىعىمەن جويىلعان.
«نابات» وپەراتسياسى
1992 -جىلدىڭ اقپان ايىنىڭ سوڭعى كۇندەرى. تاۋەلسىزدىگىن العانىنا ساناۋلى عانا ايلار وتكەن قازاقستاننىڭ ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتى ءالى قۇرىلماعان كەزەڭ. تاشكەنت- ماسكەۋ باعىتىندا پويىزدا ەتاپپەن كەتىپ بارا جاتقان، ەڭ جوعارى جازاعا كەسىلگەن 6 قىلمىسكەر كۇزەتشىلەردى ءولتىرىپ، 2 كالاشنيكوۆ اۆتوماتىن، 8 ماكاروۆ تاپانشاسىن وق- دارىلەرىن الىپ قاشىپ كەتەدى. الايدا ولاردىڭ ءبىرى قولعا تۇسكەنىمەن، بەسەۋى ءىز جاسىرىپ ۇلگەرەدى. قىلمىسكەرلەر قىزىلوردادان سارىاعاشقا كەتىپ بارا جاتقان جولاۋشىلار اۆتوبۋسىن باسىپ الادى. ولار قۇقىق قورعاۋ ورگاندارى قىزمەتكەرلەرىنەن ۇشاق پەن مول اقشا تالاپ ەتەدى.
سول كەزدەگى مەملەكەتتىك قاۋىپسىزدىك قىزمەتىنىڭ ارنايى بولىمشەلەرى «نابات» وپەراتسياسىن جۇرگىزىپ، قىلمىسكەرلەردىڭ ءبارىنىڭ كوزىن جويادى. ال تۇتقىنعا تۇسكەن جولاۋشىلاردى ءدىن- امان الىپ قالادى. وپەراتسيا تەرروريزمگە قارسى كۇرەستىڭ كلاسسيكالىق ۇلگىسى سانالادى. ونىڭ بىرەگەيلىگى الەمدىك تاجىريبەدە العاش رەت تەرروريستەر باسىپ العان اۆتوبۋسقا ناتيجەلى شابۋىلدىڭ جۇزەگە اسىرىلۋى ەدى. 2021 -جىلعى 13-جەلتوقساندا ق ر پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ جارلىعىمەن «نابات» وپەراتسياسىنا قاتىسقان زاپاستاعى پولكوۆنيك امانگەلدى باتالوۆقا 1-دارەجەلى «ايبىن» وردەنى، زاپاستاعى پولكوۆنيك انۆار ابلاكوۆقا، زاپاستاعى پودپولكوۆنيك سەرىك كاكىم ۇلى جۇمابەكوۆكە جانە ۆلاديمير پاۆلوۆيچ كالينوۆسكييگە، زاپاستاعى مايور سەرگەي ۆلاديميروۆيچ سەمەنوۆكە جانە زاپاستاعى كاپيتان اسقار ەسىكباي ۇلى مەدەتوۆكە 2-دارەجەلى «ايبىن» وردەنى تابىس ەتىلدى.
«ساپفير» جانە «ۆيكتوريا» وپەراتسيالارى
«ساپفير» وپەراتسياسى – ب ن-350 رەاكتورىنا يادرولىق وتىن رەتىندە قولدانىلعان جوعارى بايىتىلعان ۋراندى قازاقستاننان شىعارۋ ءارى تاسىمالداۋ جونىندەگى جوبا. ول 1994 -جىلى ا ق ش- پەن بىرگە جۇرگىزىلدى. وپەراتسيا بارىسىندا قازاقستان ا ق ش-قا 600 كەلى جوعارى بايىتىلعان ۋران تاپسىردى. وسىناۋ يادرولىق ماتەريالدى بەيبىت وتىن رەتىندە قايتا وڭدەۋ ءۇشىن قۇراما شتاتتاردان 130 توننا قۇرال- جابدىق پەن كوپتەگەن ماماندار كەلگەن بولاتىن. ال ماڭعىستاۋ ايماعىندا جۇزەگە اسىرىلعان «ۆيكتوريا» اتتى كەلەسى قارسى بارلاۋ وپەراتسياسى ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك قىزمەتىنىڭ تاريحىندا وشپەس ءىز قالدىردى.
اقتاۋدا جاسىرىن جۇمىس ىستەگەن يراننىڭ سىرتقى بارلاۋ قىزمەتىنىڭ اگەنتتەرىن جانە ولارعا باسشىلىق جاساعان يراندىق بارلاۋشىنى ۇستاۋعا باعىتتالعان بۇل ءىس- شارا ەلىمىزدىڭ ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك قىزمەتى قىزمەتكەرلەرىنىڭ اسا بىلىكتىلىگىن پاش ەتەدى. حالىقارالىق ەسىرتكى بيزنەسىمەن كۇرەس وپەراتسيالارى ەلىمىزدىڭ ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتى حالىقارالىق ەسىرتكى بيزنەسىمەن كۇرەسكە باعىتتالعان «Gorka» جانە «تايفۋن» سىندى بىرەگەي وپەراتسيالاردى دا ءساتتى جۇرگىزدى.
ايتالىق، «تايفۋن» وپەراتسياسىنىڭ اياسىندا الىس جانە جاقىن ەلدەردەگى شەتەلدىك سەرىكتەستەرمەن بىرلەسىپ، حالىقارالىق ەسىرتكى بيزنەسىنە قاتىستى ءار ءتۇرلى ەلدەردىڭ 51 ەسىرتكى قۇرىلىمى مەن قوسالقى مۇشەلەرىنىڭ قىزمەتى توقتاتىلدى. زاڭسىز اينالىمنان 187 كەلى اۋعان گەروينى تاركىلەندى.
وتكەن ايدا عانا ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتى قازاقستان مەن قىرعىزستاننىڭ قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىمەن بىرلەسە ارەكەت ەتىپ، ورتالىق ازيا ەلدەرىنە ارنالعان زاڭسىز ەسىرتكى وندىرىسىمەن اينالىساتىن حالىقارالىق ەسىرتكى سينديكاتىنىڭ جولىن كەسۋ ارناۋلى وپەراتسياسىن جۇزەگە اسىردى. بىرنەشە كەزەڭگە سوزىلعان وپەراتسيا اياسىندا 2-3-ماۋسىمدا الماتى قالاسىندا «الفا- PVP» ەسىرتكى زاتىنىڭ 17.7 كەلىسىن تاسىمالداۋ جانە ساقتاۋ كەزىندە ەسىرتكى قىلمىسىنا قاتىستى توپتىڭ 4 كومەكشىسى ۇستالدى. ۇستالعانداردىڭ ءبىرىنىڭ تۇرعىلىقتى مەكەنجايى بويىنشا پسيحوتروپتىق زاتتاردى وندىرەتىن جەراستى زەرتحانا تابىلدى.
ەسىرتكى كونتراباندالىق جولمەن قىرعىزستانعا جىبەرۋگە، سونداي- اق شىمكەنت جانە وسكەمەن قالالارىندا ساتۋعا ارنالعانى انىقتالدى. قىلمىستىق توپتىڭ بايلانىستارىن جويۋ ءۇشىن كوميتەت قىرعىزستاننىڭ ءى ءى م- مەن ءوزارا ءىس- قيمىلدى ىسكە اسىرىپ، 5-ماۋسىمدا بىشكەك قالاسىندا جاسىرىن جەردەن 3 كەلى ەسىرتكى زاتىن الۋ كەزىندە قىرعىزستاننىڭ 3 ازاماتى ۇستالدى.
ارناۋلى وپەراتسيانىڭ سوڭعى كەزەڭى وسكەمەن جانە شىمكەنت قالالارىنداعى بىرمەزگىلدە 3 ەسىرتكى كۋرەرىنىڭ ۇستالۋىمەن اياقتالدى. ولاردى تەكسەرۋ بارىسىندا 2 كەلى ەسىرتكى تابىلدى. جالپى تەرروريزمگە قارسى وپەراتسيا بارىسىندا ەسىرتكى قىلمىسىنا قاتىسى بار 10 ادام ۇستالىپ، ءىرى ەسىرتكى لابوراتورياسىنىڭ جۇمىسى توقتاتىلدى. تاركىلەنگەن ەسىرتكىنىڭ جالپى سالماعى 22.7 كەلىنى قۇرادى.
اۆتور: مارلان جيەمباي
