الماتىداعى «شوۋعا» اينالىپ كەتە جازداعان العاشقى قازاق قۇرىلتايى جانە وعان قارسى شىققان قايراتكەرلەر
الايدا باسىندا جاقسى باستالعان وسى ءىس سوڭعى جىلدارى باسەڭدەپ كەتتى. سىرتقى ساياسات باعىتىندا شەتەلدەگى قازاقتار جايلى زاڭدى تۇرعىدا بەكىتىلگەن نورمالار بار. ايتالىق، 2014 -جىلى 21 قاڭتاردا № 741 «قازاقستان رەسپۋبليكاسى سىرتقى ساياساتىنىڭ 2014-2020 -جىلدارعا ارنالعان تۇجىرىمداماسىندا» ق ر- نىڭ سىرتقى ساياساتى ماقساتتارىنىڭ ءبىرى رەتىندە، شەت ەلدەردە قازاقستان ازاماتتارى مەن زاڭدى تۇلعالارىنىڭ قۇقىقتارىن، ولاردىڭ وتباسىلىق جانە ىسكەرلىك مۇددەلەرىن قورعاۋ، شەت ەلدەردەگى قازاق دياسپوراسىنا جانە قازاق تىلىنە قولداۋ كورسەتۋ تۋرالى جازىلعان. قازاقستان وزگە ەلدەردە تۇرىپ جاتقان قانداستارىمىزدى قورعاۋ، مادەنيەتىن، ءتىلىن دامىتۋ باعىتىندا ارەكەت جاساپ كەلەدى. بۇل تۋرالى بەلگىلى ديپلومات، قوعام قايراتكەرى سايلاۋ باتىرشا- ۇلى بىلاي دەيدى:
«وزگە ەلدەردەگى قازاق دياسپوراسىن قولداۋ كونستيتۋتسيادا كورسەتىلگەن. بۇل سىرتقى ساياسات كونتسەپتسياسىندا جانە باسقا زاڭداردا دا قامتىلعان. «دۇنيەجۇزىلىك قازاقتار قاۋىمداستىعى» قۇرىلتايىندا جاقسى شەشىم قابىلدانعان. الايدا كەيبىر شەتەلدەگى ەلشىلىكتەر بۇل باعىتتا بەلسەندى قىزمەت اتقارىپ وتىرعان جوق. شەتەلدەگى قانداستارىمىزدىڭ ەڭ باستى ماسەلەلەرىنىڭ ءبىرى - ءوز وتانىنا ورالۋى. ءبىز ولاردى قازاقستانعا قايتارۋ بارىسىندا ديپلوماتيالىق تۇرعىدا كەمشىلىكتەرگە جول بەرىپ الدىق. ماسەلەن، قىتايدا تۇراتىن قازاقتاردىڭ ق ر- دىڭ ءۇرىمجى قالاسىنداعى پاسپورتتىق- ۆيزا بولىمىندە كەزدەسكەن قيىندىقتارىن ايتۋعا بولادى. قازاقستانعا كىرەتىن ۆيزا اشتىرۋ ءۇشىن ايلاپ كەزەك كۇتكەن قانداستارىمىزدىڭ ماسەلەسى وسىعان دالەل.
2004 -جىلى مينيستر ق. توقايەۆقا كىرىپ، سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىندە قازاق دياسپوراسى ماسەلەسىمەن شۇعىلداناتىن ءبولىم قۇرۋ كەرەكتىگىن شەشتىم. بۇل الەمدىك تاجىريبە. وعان دالەل رەتىندە رەسەي سىرتقى ىستەر ءمينيسترىنىڭ ءبىر ورىنباسارىنا شەتتەگى وتانداستارمەن جانە ورىس دياسپوراسىمەن جۇمىس ىستەۋ جۇكتەلگەن. رەسەيدەن تىس جۇرگەن ورىستاردىڭ سانى كوپ، ءبىراق ولار سالىستىرمالى تۇردە ايتقاندا، بۇكىل ورىستاردىڭ 7- 8 پايىزىن قۇرايدى. ال قازاقتاردىڭ 30 پايىزعا جۋىعى ەلدەن تىس جەرلەردە ءومىر ءسۇرىپ جاتىر. وسى ماسەلەگە مەملەكەتتىك تۇرعىدا ءمان بەرىپ، ق. توقايەۆ س ءى م- دە شەتەلدەگى قازاق دياسپوراسىمەن جۇمىس ىستەۋ ءبولىمىن اشتى. وكىنىشكە قاراي، ول باسقا قىزمەتكە كەتكەننەن كەيىن اتالعان ءبولىم جابىلىپ قالدى. الەم قازاقتارىنىڭ ماسەلەسىن قارايتىن ءبىر مەملەكەتتىك ورتالىق بولماي قالدى» . س. باتىرشا- ۇلى شەتتە تۇراتىن قازاقتار ءۇشىن وسىنداي ەلەۋلى ەڭبەك سىڭىرگەن تۇلعا.
ال، ديپلوماتتىڭ العاشقى قازاق قۇرىلتايىنىڭ قالاي ءوتۋى تۋراسىنداعى مىنا ءبىر جان سۇيىنتەرلىك قىزىقتى اڭگىمەسى ەلەلۋى تاريحي وقيعاعا اينالدى دەسەك ارتىق ەمەس. بۇل جايلى «تاۋەلسىزدىك جولىنداعى ديپلوماتيا» كىتابىندا بىلاي باياندالعان.
اۆتور.: ازاتتىقتىڭ العاشقى جىلدارىنداعى ەلەۋلى تاريحي وقيعالاردىڭ ءبىرى - الەم قازاقتارىنىڭ ءبىرىنشى قۇرىلتايىنىڭ ءوتۋى. ءسىز ءمينيستردىڭ ورىنباسارى رەتىندە قۇرىلتايعا بەلسەندى اتسالىسىپ، ابىرويمەن وتۋىنە ۇلەس قوسقانىڭىزدى بىلەمىز. رۇقسات بولسا، القالى جيىننىڭ قالاي وتكەنى تۋرالى ءوز اۋزىڭىزدان ەستىگىمىز كەلەدى؟
س. ب.: ەلباسىمىز ن. ءا. نازاربايەۆتىڭ باستاماسىمەن 1992 -جىلعى 29 - قىركۇيەگى مەن 3 - قازان ارالىعىندا شەتەلدەگى قازاق دياسپوراسىنىڭ باسىن قوسىپ، الماتى قالاسىندا دۇنيەجۇزىلىك ءبىرىنشى قازاق قۇرىلتايى وتكىزىلدى. ايتا كەتەرلىگى، بىزدەن بۇرىن تاۋەلسىزدىك العان ۋكراين، بەلارۋس، لاتىش، گرۋزيندەر جانە باسقالار الەمگە شاشىراپ كەتكەن ءوز قانداستارىن شاقىرىپ، سەزىن وتكىزگەن، ءتىپتى رەسەي فەدەراتسياسى قۇرامىنداعى تاتار، نوعاي، باشقۇرتتار دا قۇرىلتايلارىن وتكىزدى. ءبىز ادەتتەگىدەي اينالامىزعا جالتاقتاپ، شەتەلدەردەگى اعايىنداردى باسقالاردىڭ سوڭىنان قۇرىلتايعا شاقىردىق. الەم قازاقتارىنىڭ باسىن قوسقان اۋقىمدى جيىنعا وزبەكستان، قىتاي، موڭعوليا، رەسەي، قىرعىزستان، تۇرىكمەنستان، ۋكراينا، بەلورۋسسيا، تۇركيا، اۋعانستان، يران، گەرمانيا، فرانتسيا، شۆەتسيا جانە تاعى باسقا ەلدەردەن، بارلىعى 33 ەلدەن 800-دەن استام قازاق كەلدى. قۇرىلتاي جوعارى دارەجەدە ءوتتى. قازاقستاننىڭ تاۋەلسىز مەملەكەت بولعانىن ءوز كوزىمەن كورگەن قانداستاردىڭ قۋانىشىندا شەك بولعان جوق. دۇنيەءجۇزى قازاقتارى وكىلدەرىنىڭ باس قوسىپ، اۋقىمدى قۇرىلتايعا قاتىسۋى ءبىزدىڭ دە رۋحىمىزدى ءوسىرىپ، تاۋەلسىزدىگىمىز بەكي تۇسەتىن بولدى عوي دەپ وزەگىمىز جارىلا قۋاندىق. بۇل شاراعا ۇكىمەتتىك كوميسسيا قۇرىلىپ، سىرتقى ىستەر مينيسترلىگى قاتىسىپ، شەتەلدەگى ەلشىلىكتەرىمىز قۇرىلتايعا كەلەتىن قانداستاردىڭ ۆيزالارىن اشىپ بەردى. دايارلىق جۇمىستارى بارىسىندا قۇرىلتايعا ون كۇن قالعاندا، ماعان پرەمەر- ءمينيستردىڭ ورىنباسارى م. جولداسبەكوۆتىڭ كومەكشىسى قىرىمبەك كوشەربايەۆ حابارلاستى.
مەن ول كەزدە سىرتقى ىستەر ءمينيسترىنىڭ مىندەتىن اتقاراتىن ەدىم. «ساكە، قۇرىلتايدى وتكىزۋ جۇمىستارىنا بايلانىستى كەزەكتى جينالىستىڭ كوميسسيا مۇشەسى رەتىندە كەلىڭىز»، - دەدى. «جيىننىڭ كۇن ءتارتىبى قانداي؟» - دەپ سۇراپ ەدىم، ول: «قۇرىلتايدىڭ سوڭىن رەسپۋبليكادا تۇراتىن باسقا ۇلت وكىلدەرىن قاتىستىرىپ، ورتالىق ستاديوندا ۇلتتاردىڭ دوستىق شەرۋىنە جالعاستىرۋ، گالا- كونسەرت وتكىزۋ تۋرالى تالقىلانادى»، - دەپ حابارلادى. مۇنى ەستىپ تاڭ قالدىم. قازاقتار قۇرىلتاي وتكىزىپ ءبولىنىپ جاتىر دەمەس ءۇشىن باسقا ۇلتتاردىڭ دا كوڭىلىن اۋلاپ، ءان- بي شەرۋىن وتكىزبەكشى ەكەن. ياعني، دۇنيەءجۇزى قازاقتارى قۇرىلتايىنىڭ اياعى «حالىقتار دوستىعى» دەگەن ءىس- شاراعا اينالىپ كەتكەلى تۇر. وندا قۇرىلتايدىڭ ماقساتى وزگەرىپ، دارەجەسى تومەندەپ كەتەدى عوي.
سويتسەم، بۇل ماسەلە بويىنشا مادەنيەت مينيسترلىگىنە، وبلىس اكىمدەرىنە سول وڭىردە تۇراتىن دياسپورالاردىڭ انسامبل، ءانشى- بيشىلەرىن الماتىعا الىپ كەلۋىن تاپسىرىپتى. دوستىق شەرۋىن قۇرىلتايعا قاتىسقان قازاقتار دا تاماشالايدى دەپ جوسپارلانعان. سوندا قۇرىلتاي ۇلكەن ستاديونداعى مىڭداعان ادامنىڭ قاتىسۋىمەن تەاترلاندىرىلعان قويىلىمنىڭ تاساسىندا قالىپ قويماقشى. مەن بۇعان كەلىسپەيتىنىمدى ءبىلدىرىپ، جوعارعى كەڭەستىڭ دەپۋتاتى جانە ۇكىمەتتەگى ۇلتارالىق كەلىسىم ءبولىمىن باسقاراتىن ءابىش كەكىلبايەۆقا قوڭىراۋ شالدىم. ابەكەڭە جاعدايدى ءتۇسىندىرىپ، ارەڭ قول جەتكەلى وتىرعان قۇرىلتايدىڭ سوڭىن، باسقا ەتنوستاردىڭ شوۋ كونسەرتىنە اينالدىرىپ، ستاديونداعى شەرۋمەن جوققا شىعارىپ الاتىنىمىزدى ايتتىم. قۇرىلتايدىڭ ماقساتى بولەك، ال دوستىق تاقىرىبى بۇل مۇلدەم باسقا. دوستىقتى نىعايتۋ شارالارىن باسقا كۇندەردە دە وتكىزە بەرۋگە بولاتىنىن ايتتىم. ول كىسى ءسوزىمدى اياعىنا دەيىن تىڭدادى. سوسىن «ايتقانىڭ دۇرىس قوي، ساكە، ءبىراق شەشىم قابىلدانىپ كەتىپتى»، - دەدى. مىنا سوزگە شيرىعىپ قالعان مەن «ابەكە، دۇرىس ەكەنىن ءوزىم دە بىلەمىن، ءسىز مەنىڭ ءسوزىمدى قۇپتاپ قانا قويماي، بىرىگىپ ارەكەت جاسايىق. ساعات تورتتە جينالىس بولادى، سول كەزدە مەنى قولداۋىڭىزدى سۇرايمىن»، - دەدىم. الايدا ول كىسىدەن قولداۋ تاپپادىم. «ەندى شەشىم قابىلدانىپ قويسا، امال جوق وتكىزەمىز»، - دەدى.
سودان كەيىن مادەنيەت ءمينيسترى ەركەعالي راحمادييەۆكە تەلەفون سوعىپ، جاعدايدى تولىق ءتۇسىندىردىم. ول كىسى مەنىڭ ايتقانىما قوسىلىپ، بۇگىنگى جينالىستا ستاديونداعى شەرۋدى بولدىرماۋدىڭ ارەكەتىن جاساۋعا كەلىستىك. جينالىستان بۇرىن مينيسترمەن ۇكىمەت ۇيىندە كەزدەسىپ، نە ايتاتىنىمىز تۋرالى اقىلداسىپ الدىق. قۇرىلتايعا كەلگەن ادامدار مەن دوستىق شەرۋىنە قاتىساتىنداردىڭ بارىنە الماتىدا قوناقۇي جەتىسپەيدى. الايدا ۇكىمەت باسشىلىعى سىيماعانداردى جاتاقحاناعا، ءتىپتى كيىز ۇيگە جاتقىزىڭدار دەپتى. ە. راحماديەۆ ستاديوندا «دوستىق شەرۋى شاراسىنا دايىن ەمەس ەكەنىمىزدى، سۋىقتا كيىز ۇيدە قونعان ارتىستەردىڭ ونەر كورسەتە المايتىنىن ايتاتىن بولدى. ال مەن دوستىق شەرۋىن وتكىزۋدىڭ قاجەت ەمەستىگىن ساياسي جاعىنان تۇسىندىرەتىن بولدىم.
جينالىس باستالىپ، م. جولداسبەكوۆ ءسوز الدى. شەتەلدەن كەلەتىن قازاقتارعا رەسپۋبليكامىزداعى ۇلتتار دوستىعىن كورسەتىپ، بەرەكە- بىرلىگىمىزدى پاش ەتىپ، سول ارقىلى وزگە ۇلتتاردىڭ دا كوڭىلىن اۋلاساق دەگەن پىكىرلەرىن ايتتى. كوپشىلىك مىرزەكەڭدى قولداپ، باس شۇلعىپ وتىر. بىزگە بىردەن قارسى شىعۋعا بولمايدى، ءتۇرلى جاعدايلاردى سىلتاۋ ەتىپ، شەرۋدى بولدىرماۋ كەرەك. ءسوز مينيستر ە. راحماديەۆكە كەلگەندە ول كىسى دايىندىقتىڭ از ەكەنىن، ۋاقىتتىڭ تىعىزدىعىن ايتتى. وبلىستان كەلەتىن ارتىستەردى ورنالاستىرۋ قيىندىعىن العا تارتتى. ونىڭ بۇل ءۋاجىن ۇكىمەت باسشىسىنىڭ ورىنباسارى جانە باسقا كوميسسيا مۇشەلەرى تىڭدامادى.
جيىننىڭ سوڭىندا مەن ءسوز الىپ، قۇرىلتايعا كەلەتىن قوناقتارىمىز وزگە مەملەكەتتىڭ ازاماتتارى، ولاردىڭ قاۋىپسىزدىگىن، قۇجات جۇمىستارىن شەشۋ مينيسترلىكتىڭ قۇزىرىندا ەكەنىن ايتتىم. بىزگە دەيىن ورىستار مەن ۋكرايندار ەكى رەت سەزد وتكىزدى. تاجىك، تۇرىكمەن، قىرعىزدار دا قانداستارىن شاقىرىپ، باستارىن قوستى. بۇل جالپى الەمدىك تاجىريبە. ودان قورقىپ، باسقا ۇلتتاردىڭ كوڭىلىنە قاياۋ ءتۇسىرىپ الامىز، - دەپ الاڭداۋعا نەگىز جوق. دوستىق، تاتۋلىق بارىمىزگە كەرەك، ءبىراق ۇلتتار ىنتىماقتاستىعى شەرۋىن قۇرىلتايمەن قاتارلاستىرىپ وتكىزۋ نە ءۇشىن قاجەت؟ كەرىسىنشە، قۇرىلتايدان العان اسەرىن جوعالتىپ، جينالعان قانداستارىمىزدىڭ كوڭىلىن باسقا جاققا اۋدارىپ جىبەرەدى. مەن وسىلاردى ايتىپ، ستاديونعا بەكەر ونداعان مىڭ حالىقتى جيناپ، «دوستىق شەرۋىن» وتكىزۋگە قارسى شىقتىم. ال رەسپۋبليكادا تۇراتىن حالىقتاردىڭ دوستىعىن نىعايتۋعا جىلدىڭ باسقا 365 كۇنىنىڭ بىرىندە وتكىزسەك تە ۋاقىت جەتەدى. ەگەر قازاقتار قۇرىلتايىمەن بىرگە شەرۋدى قاباتتاستىرىپ وتكىزەتىن بولساق، شەتەلدەن كەلگەن قوناقتارعا كۇلكى بولىپ، ۇياتقا قالامىز»، - دەپ قارسىلىعىمدى اشىق ءبىلدىردىم.
ن. س. حرۋشيەۆ پەن ل. ي. برەجنيەۆ ەل باسقارعان كەزدە «حالىقتار دوستىعى» دەگەن جالاڭ ۇرانمەن د. قونايەۆ ستاديونعا ءار ۇلت وكىلدەرىن جيناپ، تەاترلاندىرىلعان قويىلىم جاساپ، شەرۋ وتكىزەتىن. تاۋەلسىزدىگىمىزدى الىپ، دۇنيەجۇزى قازاقتارى وكىلدەرىنىڭ باسىن قوسقالى وتىرعان تاريحي وقيعادا سوۆەت ۇكىمەتىنەن قالعان سارقىنشاقتى قايتا جاڭعىرتۋدىڭ قاجەتى قانشا؟! ايتىلعان ماسەلەلەرگە م. جولداسبەكوۆ كوڭىل اۋدارماي، جيىندى قورىتىندىلاماق بولدى. سول كەزدە مەن: «مىرزەكە، پرەزيدەنتكە ءبىزدىڭ پىكىرىمىزدى تولىق جەتكىزىڭىز. مادەنيەت ءمينيسترى ستاديوندا تەاترلاندىرىلعان قويىلىم وتكىزەتىن مۇمكىنشىلىكتىڭ جوقتىعىن ايتتى، مەن ساياسي تۇرعىدان تيىمسىزدىگىن ايتتىم. العاشقى رەت شەتەلدەن كەلگەن قانداستارىمىزدىڭ باسقوسۋىن باسقا ءىس- شارالارمەن ارالاستىرىپ جىبەرگەنىمىز ۇيات بولار. وسى سوزدەرىمىزدى پرەزيدەنتكە ناقتى جەتكىزىڭىز»، - دەدىم.
مىرزەكەڭ جيىندى اياقتاپ، ءبارىمىز تارقاستىق. شىعىپ بارا جاتسام قادىر جەتپىسبايەۆ دەگەن رەجيسسەر جاقىن دوسىم: «سەن نە ىستەدىڭ، ءبارىن قۇرتتىڭ عوي، ەندى جۇمىستان كەتەسىڭ. ال تەاترلاندىرىلعان قويىلىم بولماسا، مەن اقشادان قاعىلاتىن بولدىم»، - دەدى رەنجۋلى كەيىپپەن. ويتكەنى ول قويىلىمنىڭ باس رەجيسسەرى بولىپ بەلگىلەنىپتى. جينالىستا ۇندەمەگەنىمەن، سىرتقا شىعا ءبىراز ادامدار قولىمدى قىسىپ، «دۇرىس جاسادىڭىز، ايتۋعا باتپاي وتىر ەدىك، ورىندى ماسەلە كوتەردىڭىز» دەپ ريزاشىلىقتارىن ءبىلدىردى. ەرتەڭىندە م. جولداسبەكوۆتىڭ كومەكشىسى ق. كوشەربايەۆ حابارلاسىپ، ستاديونداعى تەاترلاندىرىلعان قويىلىمنىڭ بولمايتىنىن ايتتى. م. جولداسبەكوۆ «مادەنيەت ءمينيسترى ە. راحماديەۆ پەن سىرتقى ىستەر ءمينيسترىنىڭ مىندەتىن اتقارۋشى س. باتىر شا- ۇلى قارسى بولىپ جاتىر دەپ، ءبىزدىڭ پىكىرىمىزدى پرەزيدەنت ن. نازاربايەۆقا جەتكىزىپتى. سونىمەن، «بىتەر ءىستىڭ باسىنا، جاقسى كەلەر قاسىنا» دەمەكشى، نۇرەكەڭ ءبىزدى قولداپ، ستاديونداعى دوستىق شەرۋدى توقتاتتى. ءسويتىپ، دۇنيەءجۇزى قازاقتارىنىڭ ءبىرىنشى قۇرىلتايىن ابىرويمەن وتكىزدىك. قۇرىلتايدىڭ سوڭىندا قانداستارىمىزدىڭ قۇرمەتىنە قازاق تىلىندە ۇلكەن كونسەرت بەرىلدى. ولارعا قازاقستاننىڭ تاريحي- مادەني ورىندارىن كورسەتىپ، ەلدى ارالاتتىق. قازاقتىڭ رۋحى تاسىپ، كوڭىلى شالقىعان مارتەبەلى قۇرىلتاي، ۇلان- اسىر باسقوسۋ بولدى.
قۇرىلتايدىڭ باس شتابىنا جەتەكشىلىك ەتكەن ۇكىمەتتىڭ ىشكى ساياسات ءبولىمىن باسقارعان التىنبەك سارسەنباي ۇلى جاقسى قىزمەت اتقاردى، كەيىن ول مينيستر بولدى. قوناقتارعا الماتى رەستورانىندا پرەزيدەنتتىڭ اتىنان قوناقاسى بەرىلدى. مول داستارحان جايىلىپ، كوپ ادام جينالدى. قۇرىلتايعا كەلگەن رەسەيدىڭ كەمەروۆو وبلىسىنىڭ حالىق دەپۋتاتتارى كەڭەسىنىڭ باسشىسى، قانداسىمىز امان تولەيەۆپەن ءبىر ۇستەلدە وتىردىق. اڭگىمە بارىسىندا وعان قازاقشا سويلەپ، ول ورىسشا جاۋاپ بەرىپ وتىردى. مەن وعان قازاق ءتىلىنىڭ 1989 -جىلى مەملەكەتتىك ءتىل مارتەبەسىن العانىن، ءارى قاراي دا قولدانىس اياسى كەڭەيە تۇسەتىنىن ءتۇسىندىردىم. ا. تولەيەۆ ايتقانىمدى ىقىلاسپەن تىڭداپ، مەملەكەتتىك ءتىل ساياساتىنىڭ دۇرىس ەكەنىنە قولداۋ ءبىلدىردى. سىرتتا جۇرگەن سوڭ انا تىلىنە شورقاق ەكەنىن ايتىپ، كەلەسى قۇرىلتايدىڭ مىنبەرىندە تازا قازاقشا سويلەيمىن دەپ ۋادە بەردى. ا. تولەيەۆ تاۋەلسىزدىك العان جىلدارى، ەگەر ەلگە قىزمەتكە شاقىراتىن بولسا، قايتۋعا نيەتى بارلىعىن ءبىلدىردى.
شەتتە جۇرسە دە قازاق ەكەنىن ۇمىتپاعان، تاريحي وتانىنا قامقورشى امان مولداعازى ۇلى - ماقتانىش ەتۋگە تۇرالىق ازامات. ول رەسەي فەدەراتسياسىنىڭ ساياسي جانە ەكونوميكالىق جاعىنان تۇراقتى، تۇرعىندارىنىڭ الەۋمەتتىك جاعدايى ءوسىپ كەلە جاتقان ولكە كەمەروۆو وبلىسىن بىلىكتىلىكپەن باسقارىپ وتىر. سولايشا، دۇنيەءجۇزى قازاقتارىنىڭ ءبىرىنشى قۇرىلتايى جوعارى دەڭگەيدە ءوتتى. قاتىسۋشىلار ريزا بولىپ، تاۋەلسىزدىكتىڭ رۋحىن شىنايى سەزىنىپ قايتتى. ال، ەرەكەڭ، ەركەعالي راحماديەۆ مينيستر كەزىندە ءبىرىنشى بولىپ 1993 -جىلى مادەنيەت مينيسترلىگىن تولىعىمەن مەملەكەتتىك تىلگە كوشىرگەن بولاتىن. ول كىسى ونەر قايراتكەرى عانا ەمەس، ۇلكەن مەملەكەتتىك تۇلعا. مەملەكەتتىك سىيلىقتىڭ يەگەرى، اتاقتى كومپوزيتوردىڭ مۋزىكا ونەرىنە، مادەنيەتىنە قوسقان ۇلەسى وراسان زور. «قامار سۇلۋ»، «الپامىس» وپەرالارى، ابايدىڭ ولەڭدەرىنە جازىلعان رومانستارى تىڭداۋشىلارىن باۋراپ الدى. «ابىلاي حان» اتتى ەكى ءبولىمدى ەپيكالىق وپەراسى بار. سوڭعى رەت ەرەكەڭمەن استانادا وتكەن دۇنيەءجۇزى قازاقتارىنىڭ ءۇشىنشى قۇرىلتايىندا كەزدەستىم. جاسىنىڭ ۇلعايىپ قالعانىنا قاراماي، دەلەگاتتار ورنالاسقان قوناقۇيدە قانداستارمەن جۇزدەسىپ ءجۇر ەكەن. سوندا ءبىرىنشى قۇرىلتايدى ەسكە ءتۇسىرىپ، سۇحباتتاستىق. ول كىسى ءومىرىنىڭ سوڭىنا دەيىن ەلدىك مۇرات جولىندا ەڭبەك ەتكەن قايراتكەر.
«تاۋەلسىزدىك جولىنداعى ديپلوماتيا» كىتابىنان. اۆتورى مۇرات الماسبەك ۇلى
«The Qazaq Times»
