اۋىل مەكتەبى ارتتا قالماسىن!
بۇل ءسوزدى ءاربىر بايانداماسىندا مەملەكەت باسشىسىنان باستاپ مەكتەپ ۇستازدارى دا ايتىپ ءجۇر. قاجەت بولسا، ءبىلىمدى جاستاردىڭ ارتۋى ءۇشىن باعدارلاما دا، بيۋدجەتتەن قىرۋار قارجى دا قاراستىرىلۋدا. ءبىراق شالعاي اۋىلداعى شاعىن جيناقتى مەكتەپتەردىڭ بالالارى قولعا الىنعان شارالاردىڭ شاپاعاتىن كورمەي كەلەدى.
جۋىردا قوستاناي وبلىسى ءبىلىم باسقارماسىنىڭ باسشىسى زاۋرە بايمەنوۆا 315 شاعىن جيناقتى مەكتەپتىڭ 110-ى كەپىلدەندىرىلگەن نورماتيۆكە سايكەس كەلمەيتىنىن حابارلادى. قوستاناي مەكتەپتەرىندەگى 134 مۇعالىمنىڭ ماماندىعى اتقارىپ جۇرگەن قىزمەتىنە ساي ەمەس. ال شىنايى بىلىمگە قول جەتكىزە الماۋدىڭ سوڭى ءالسىز كادر مەن ادىلەتسىز قوعامنىڭ ورناۋىنا اكەلەدى.
شاعىن مەكتەپتەردىڭ شالا- جانسار كۇيى
شاعىن جيناقتى مەكتەپتەردىڭ دەنى شالعاي اۋىلداردا ورنالاسقان. وكىنىشكە قاراي، مۇنداي مەكتەپتەر سانى تاۋەلسىزدىك العان جىلداردان كەيىن ءوسىپ كەلەدى ەكەن. ويتكەنى اۋىل حالقىنىڭ سانى ازايعان سايىن ورتا مەكتەپتەر شاعىن جيناقتى مەكتەپتەرگە اينالادى. زەرتتەۋلەرگە سۇيەنسەك، قازاقستانداعى وقۋشىلاردىڭ ءاربىر جەتىنشىسى وسىنداي مەكتەپتە ءبىلىم الادى. سايكەسىنشە، ءبىلىم الاتىن بالا سانى از بولعاندىقتان، سىنىپتار بىرىكتىرىلىپ، تولىق ەمەس سىنىپپەن جۇمىس ىستەيدى. الايدا اۋىل بالالارى ءۇشىن ءبىلىم كوكجيەگى سانالاتىن شاعىن جيناقتى مەكتەپتەردەگى وقۋ جۇيەسىندەگى قيىندىق كوپ.
بىرىنشىدەن، بىرىكتىرىلگەن سىنىپتارعا ارنالعان ارنايى وقۋلىقتار مەن وقۋ- ادىستەمەلىك قۇرالداردىڭ بولماۋى ءالى كۇنگە وتكىر ماسەلە. ەكىنشىدەن، ءپان مۇعالىمدەرىنىڭ جەتىسپەۋشىلىگى باسىم. جۇكتەمەنىڭ ازدىعىنان ءبىر مۇعالىم بىرنەشە ءپان بويىنشا ساباق بەرەدى. ال بىرىكتىرىلگەن سىنىپتاردا مۇعالىم ءبىر مەزگىلدە ەكى سىنىپقا قاتار ساباق وتكىزەدى. بۇل وقۋشىنىڭ باعدارلامانى تولىق يگەرىپ، جان- جاقتى ءبىلىم الۋىنا كەدەرگى. ۇشىنشىدەن، ماتەريالدىق- تەحنيكالىق بازاسى كوڭىل كونشىتپەيدى. قيراپ تۇرعان مەكتەپ عيماراتىن ايتپاعاندا، بالالار ءۇشىن ارنايى جابدىقتالعان پاندىك كابينەتتەر مەن زەرتحانالار جوق. تيىسىنشە، زەرتحانالىق تاجىريبە جاسالمايدى. تورتىنشىدەن، كورنەكى قۇرالدار ەسكىرگەن. وعان قوسا، ينتەرنەت جەلىسى ەكى كۇننىڭ بىرىندە ىستەن شىعادى، بار دەگەنى بولماسا، ويداعىداي ىستەمەيدى. بۇدان بولەك، كىتاپ قورى دا از.
ساپا ەمەس، سانعا جۇمىس ىستەيدى
الايدا شالعايداعى شاعىن مەكتەپتەردى مەملەكەتتىك ستاندارتقا جەتكىزە الماي تۇرىپ ءبىلىم دەڭگەيىمىزدى وزىق ەلدەردىڭ ستاندارتىنا سايكەستەندىرگىمىز كەلەدى- اق. قازاقستاندىق وقۋشىلاردىڭ ءبىلىم جەتىستىكتەرىن ورتا ءبىلىم بەرۋدەگى نزم، ەليتالى جانە قارجىلاي قولداۋى جوعارى جەكەمەنشىك مەكتەپتەر ارقىلى سارالايتىن بولدىق. وسىلايشا، ءىسى اقساعان اۋىلدىق مەكتەپتەردىڭ بالالارى قوعامنان ءوز ورنىن تابا المايدى. بىلىمگە جاۋاپتىلاردىڭ ماقساتى ايقىن بولعانىمەن، جوسپارى دۇرىس قۇرىلماعان سەكىلدى. ايتپەگەندە، الەمدىك ستاندارتقا جەتۋدىڭ العىشارتى بالالاردىڭ ءبىلىم الۋعا مۇمكىندىگىن تەڭەستىرۋدەن باستالۋ كەرەك ەمەس پە؟ الگى ۇلگى ەتىپ ايتىپ وتىرعان الەمنىڭ كوپتەگەن ەلىندە ءبىلىم جۇيەسىن دامىتۋ وسى جەردەن باستالادى. ءدال وسى ارقىلى عانا الەۋمەتتىك ادىلەتتىلىك ورناتىپ، ءبىلىمدى جاستار ەل ەكونوميكاسىنىڭ قوزعاۋشى كۇشىنە اينالا الادى.
«ساتىلاي كەشەندى وقىتۋ» تەحنولوگياسىنىڭ اۆتورى، پەداگوگيكا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى نۇرشا ورازاحىنوۆانىڭ ايتۋىنشا، شاعىن جيناقتى مەكتەپتەردە باستاۋىش سىنىپ مۇعالىم 1-سىنىپقا دا، 4-سىنىپقا دا ساباق بەرەدى. قازىرگى باعدارلاما بويىنشا 4-سىنىپ وقۋشىلارى بۇرىنعى 7-سىنىپتىڭ ەسەبىن شىعارۋ كەرەك.
«ءبىلىمنىڭ نەگىزى ىرگەتاسى باستاۋىشتا قالانادى. ەگەر باستاۋىشتا ءبىلىمدى دۇرىس بەرە الماساق، ساناسىنا سىڭىرە الماساق، وندا 5-سىنىپتان كەيىن كەرەمەت ءبىلىم الىپ كەتۋى نەعايبىل. وقۋشى سانىن قولدان وسىرە المايمىز. ءبىراق ءار سىنىپتىڭ مۇعالىمى بولەك بولۋى كەرەك. بىزدەگى ءبىلىمنىڭ اقساپ تۇرعانى ءبىلىم ساپاسى تۋرالى جالعان اقپاراتقا جول بەرۋىمىز. مۇعالىم ديرەكتورعا، ديرەكتور ءبىلىم باسقارمالارىنا، ولار ءبىلىم مينيسترلىگىنە وتىرىك ەسەپ بەرەدى. ءقازىر ءبىز ءبىلىمدى ەمەس، پايىز كورسەتكىشىن قۋالاپ ءجۇرمىز»، - دەيدى ول.
«بىزدەگى باستى ماسەلە - ءبىلىم بەرۋ ستاندارتىنان باستالادى»، - دەيدى نۇرشا ورازاحىنوۆا. بۇگىندە مەملەكەتتىك ءبىلىم ستاندارتى نزم- نە قاراپ جاسالادى. ال ول مەكتەپتە وقيتىندار ارنايى دايىندىق كۋرسىنان وتكەن بالالار. زياتكەرلىك مەكتەپتىڭ وقۋشىلارى تاڭەرتەڭنەن كەشكە دەيىن ساباق وقيدى. ءتىپتى، ءبىلىمى اۋىل مەكتەبىنەن كوش ىلگەرى دەگەن قالانىڭ جالپى ورتا مەكتەپتەرىنىڭ وقۋ ساپاسى نزم- مەن سالىستىرۋعا كەلمەيدى. مۇعالىمدەردىڭ بىلىكتىلىگى جوعارى بولعانىمەن، مەكتەپتىڭ قۇرالدارى دايىن ەمەس. سوعان قاراماستان مەملەكەتتىك ءبىلىم ستاندارتىنا نزم، قالا مەن اۋىل، ءبىر مۇعالىم ءبىر ۋاقىتتا ەكى سىنىپقا ساباق بەرەتىن شاعىن مەكتەپ تە كىرىپ كەتەدى.
ايىرما جەرمەن كوكتەي
پرەزيدەنت جانىنداعى قسزي الەۋمەتتىك- ساياسي زەرتتەۋلەر ءبولىمىنىڭ اعا عىلىمي قىزمەتكەرى سليامجار احمەتجاروۆ «شاعىن جيناقتى مەكتەپتەردەگى ءبىلىم جۇيەسىن تەڭەستىرۋ الدىمەن اۋىلدىڭ ەكونوميكالىق جاعدايىن جاقسارتۋدان باستالۋ كەرەك» دەگەندى ايتادى. ماسەلەن، ەكونوميكا مينيسترلىگى ايماقتاردى دامىتۋ كارتاسىن جاساپ، ول بويىنشا دامۋ پەرسپەكتيۆاسى بار تىرەك اۋىلداردىڭ ينفراقۇرىلىمىن قولعا العانى ءجون. سونداي- اق تسيفرلىق دامۋ، يننوۆاتسيالار جانە اەروعارىش ونەركاسىبى مينيسترلىگى اۋىلداعى ينتەرنەتتىڭ مۇمكىنشىلىگىن رەتتەۋ قاجەت. وسىدان كەيىن عانا جاس مامانداردى مەملەكەتتىك باعدارلاما بويىنشا جىبەرگەن وڭتايلى بولماق.
ساراپشىلاردىڭ سوزىنە الىپ- قوسارىمىز جوق. ويتكەنى ساپالى ءبىلىم وقۋ- ادىستەمەلىك قۇرالدار مەن بىلىكتى ۇستازعا قاجەتتىلىكتەن تۋىندايدى. ال ءقازىر اۋىل مەكتەبىندەگى ءبىلىم ساپاسى ەلدەگى ورتاشا دەڭگەيدەن تومەن. ونى TALIS، PISA، ICILS حالىقارالىق سالىستىرمالى زەرتتەۋلەر مەن ۇبت، وجسب سەكىلدى ءبىلىم الۋشىلاردىڭ ءبىلىمىن باعالاۋدىڭ ۇلتتىق جۇيەلەرى تولىق راستايدى. زەرتتەۋلەر كورسەتكەندەي، اۋىل ءبىلىمى قالا بىلىمىنەن ورتاشا العاندا 2,5 -جىلعا ارتتا قالعان. سوندا بۇل زاڭمەن كەپىلدەندىرىلگەن اقىسىز ورتا ءبىلىم جانە وعان تەڭ قول جەتكىزۋدىڭ ءىس جۇزىندە جۇزەگە اسىپ جاتپاعانىن اڭعارتىپ تۇرعان جوق پا؟ ماسەلەن، ەلدە 7 مىڭنان اسا مەكتەپ بولسا، ونىڭ 5 مىڭنان كوبى اۋىلدى جەردە. ال اۋىلداعى 2751 مەكتەپ شاعىن جيناقتى بولىپ ەسەپتەلەدى. ەندى ەسەپتەي بەرىڭىز، جارىتىپ ءبىلىم الماعان قانشا بالا ەرتەڭ ەڭبەك نارىعىندا ەلەۋسىز قالادى دەگەن ءسوز.
ايتپاسا ءسوزدىڭ اتاسى ولەدى. قازىرگى قوعامدا تەڭسىزدىك جايلاماعان سالا از. كورىپ وتىرعانىمىزداي، الەۋمەتتىك ادىلەتسىزدىك ءاۋ باستا ءبىلىم وشاعىنىڭ تابالدىرىعىنان باستالادى. قالاي دەيتىنى بار ما؟! بۇگىنگى كۇنى باسشىلىق قىزمەتكە تۇرۋ كەرەك بولسا دا، ايلىعى كوپ جۇمىسقا تۇرۋ ءۇشىن دە شەتەل كورگەنىڭ مەن كوپ ءتىلدى بىلگەنىڭ ماڭىزدى. ال وتاندىق ماڭدايالدى جوعارى وقۋ ورىندارى مەن شەتەلدىك ۋنيۆەرسيتەتتەرگە ءتۇسۋ ءۇشىن مەكتەپتەگى العان تەرەڭ ءبىلىم كەرەك.
ويتكەنى اۋىل مەكتەپتەرىن بىتىرگەن تالاپكەرلەردىڭ اراسىندا تالپىنىسى جوعارى بولعانىمەن، شەت تىلدەرى مەن سالالىق پاندەردى ءبىلۋ مۇمكىندىگى قالاداعى قاتارلاستارىنان ارتتا قالعان. ونىڭ ۇستىنە، جىل سايىن اۋىلدان قالاعا اعىلعان كوشى-قون دا اۋىل مەكتەپتەرىندەگى ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىن ودان سايىن اقساتىپ بارادى. بالا سانى ازايعان مەكتەپتەردە ماماندار قىسقارىپ، باستاۋىش سىنىپ مۇعالىمى باسقا سىنىپتىڭ بالالالارىنا دا ءبىلىم بەرۋگە ءماجبۇر. ساباق ءوتتى دەگەن اتى بار، ءبىراق زاتى جوق. بۇل شاعىن جيناقتالعان مەكتەپتەردىڭ ءبىلىمى قالامەن سالىستىرسا، شاڭعا ىلەسە المايتىنىن اڭعارتادى. سوندىقتان بىلىمگە جاۋاپتىلار ءبىلىم سالاسىنىڭ ماماندارى ايتقان ۋاجگە قۇلاق ءتۇرىپ قويسا دەيسىڭ.
